Γεννημένος στον Κοθρεά της Κεφαλλονιάς, ο Παναγής Καββαδίας έμελλε
να είναι ο αρχαιολόγος που συνέδεσε το όνομά του με την αποκάλυψη ενός
από τα σημαντικότερα μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού.
Του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου.
Ο Καββαδίας γεννήθηκε το 1850 και σπούδασε Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας και Αρχαιολογία στο πανεπιστήμιο του Μονάχου,
με υποτροφία Δούλεψε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 1879, στην
οποία προσέφερε σημαντικό αρχαιολογικό αλλά και διοικητικό έργο.
Με 800 δραχμές στην τσέπη...
Το 1881 θα καταφέρει να πάρει από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία
μόλις 800 δραχμές για να ξεκινήσει τις ανασκαφές για το αρχαίο θέατρο
της Επιδαύρου.
Είχε ήδη προηγηθεί μια αποτυχημένη ανασκαφή Γάλλων αρχαιολόγων
και συγκεκριμένα της Γαλλικής Αρχαιολογικής Επιστημονικής Επιτροπής
του Μορέως, όμως ο επίμονος αλλά και δύστροπος Κεφαλλονίτης
αρχαιολόγος ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει την έρευνά του για την «αρχαιολογική ανακάλυψη του αιώνα» με ευρήματα ανεκτίμητης αξίας.
Ο Καββαδίας ήταν αυτός που ερευνώντας συστηματικά το ιερό του Ασκληπιού
θα αποκαλύψει το Κυνάρτειο Όρος κάτω από ένα πυκνό δάσος, το διάσημο θέατρο που ήταν έργο του Πολυκλείτου.
Ένα θέατρο που δημιουργήθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. επεκτάθηκε τον 2ο,
είχε χωρητικότητα 14.000 θεατών και σήμερα προστατεύεται από
την UNESCO, αφού θεωρείται ένα πραγματικό ορόσημο αρχιτεκτονικής
με τεράστια πολιτιστική και αρχαιολογική σημασία.
Η συγκλονιστική ακουστική του θεάτρου, ειδικά για ένα χώρο αυτού του μεγέθους, εντυπωσιάζει ακόμη και σήμερα.
Ο δαιμόνιος αρχαιολόγος, έχοντας διαβάσει συστηματικά όλες τις αναφορές
από τους αρχαίους συγγραφείς, και κυρίως από τον Παυσανία, κατάλαβε ότι
η πλαγιά που δημιουργούσε μια ήπια κοιλότητα λογικά θα έκρυβε από κάτω
το αρχαίο θέατρο.
Αποκάλυψε όλα τα σημαντικά μνημεία του περιβάλλοντος χώρου, αν και αργότερα κατηγορήθηκε ότι δεν τα πρόσεξε με αποτέλεσμα να υποστούν σημαντικές φθορές.
Όμως ήταν αυτός που αποκάλυψε το θέατρο και φρόντισε για τις πρώτες αναστηλωτικές επεμβάσεις. Λίγο καιρό αργότερα, το 1885 θα ξεκινήσει
τις εργασίες στην Ακρόπολη, την οποία θα σκάψει απ’ άκρη σ’ άκρη
και θα ιδρύσει το πρώτο Μουσείο της Ακροπόλεως, ενώ πολλές από τις ανακαλύψεις του κοσμούν και το σημερινό νέο Μουσείο.
Θέατρο Ασκληπιείου Επιδαύρου, 1892
Ο Καββαδίας είχε μια πολύ δύσκολη προσωπικότητα και κατηγορήθηκε
πολλές φορές για αλαζονεία για την οποία εκδιώχθηκε από την
Αρχαιολογική Εταιρεία το 1909.
Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Βασίλης Καββαθάς στο βιβλίο του
«Η ανασκαφή στο ιερό. Στην αυλή των ονείρων και των θαυμάτων»,
«το πόσο αμφιλεγόμενος ήταν προκύπτει και από τη διαμετρικά αντίθετη
γνώμη που είχαν γι’αυτόν δύο καθηγητές στους οποίους κάποια στιγμή
ο βασιλιάς ζήτησε να εκφραστούν για τον Καββαδία.
Ο ένας είπε: «πρόκειται για τον σημαντικότερο καθηγητή του κόσμου» και
ο άλλος του απάντησε πως «είναι ο μεγαλύτερος ξυλοσχίστης της Ελλάδας».
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην αρχαιολογική υπηρεσία τον αποκαλούσαν τυρρανίσκο, ενώ στα χρόνια που έμεινε στην Ελλάδα φρόντισε να αποκτήσει πολλούς φανατικούς εχθρούς. Έτσι αναγκάστηκε για ένα διάστημα να φύγει
πάλι στο εξωτερικό, όμως αργότερα επέστρεψε, συνεχίζοντας τόσο
το έργο του, όσο και το να προκαλεί...
Όμως αυτός ακριβώς ο «τύρρανος» εμπνεύστηκε και καθιέρωσε τον πρώτο
νόμο «περί αρχαιοτήτων», που εξασφάλιζε το αποκλειστικό δικαίωμα κυριότητας του κράτους σε όλα τα αρχαία που βρίσκονται στην Ελλάδα. Επίσης, για πρώτη φορά θεσμοθέτησε υποτροφίες για σπουδές
αρχαιολογίας στο εξωτερικό.
Είχε επίσης μεγάλο συγγραφικό έργο.
Τέλος, δεν θα πρέπει να λησμονούμε τις σημαντικές ανακαλύψεις του και
στην Κεφαλονιά, αλλά και το γεγονός ότι πολλά από τα αντικείμενα που
βρήκε στο νησί που γεννήθηκε, εκτέθηκαν στο πρώτο αρχαιολογικό μουσείο
του Αργοστολίου, που είχε ιδρύσει ο Γερμανός Καλλιγάς και συστεγαζόταν
με τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Κεφαλληνίας.
Το έργο, τον βίο και την πολιτεία του Παναγή Καββαδία έρχεται τώρα
να φωτίσει το βιβλίο
«Η ανασκαφή στο ιερό. Στην αυλή των ονείρων και των θαυμάτων»
που με κόπο, επιμονή και πολύχρονη έρευνα, εξέδωσε ο γεννημένος στην Επίδαυρο δημοσιογράφος Βασίλης Καββαθάς.
Τα ντοκουμέντα της δημοσιογραφικής έρευνας είναι πολλά και ποικίλα.
Σ' αυτά συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, οι ημερολογιακές σημειώσεις του Παναγή Καββαδία καθώς και οι ετήσιοι απολογισμοί των κορυφαίων
παραγόντων της Αρχαιολογικής Εταιρείας, που δίνουν σαφή την εικόνα
του εγχειρήματος, σε μια εποχή που η Ελλάδα αναζητεί την ταυτότητά της
στα ερείπια των αρχαιολογικών χώρων.
Οι χρονικογράφοι της εποχής, εδώ και στο εξωτερικό, σκιαγραφούν την «αποκάλυψη» του αιώνα σε σχέση με τη μετεπαναστατική περίοδο που
διανύει η Ελλάδα των «μεγαλειοτάτων», από τον Οθωνα και τους
Βαυαρούς του έως τον Γεώργιο και τους πριγκιποδιαδόχους του.
...λέει ο Β. Καββαθάς σε συνέντευξή του στην Καθημερινή w.kathimerini.gr
γιά τον Παναγή Καββαδία...
«Οταν κέρδισε δόξα, άρχισε να έχει πολλές σχέσεις με το παλάτι.
Και ό,τι απόφαση έπαιρνε, ήταν με την επιρροή του παλατιού.
Το 1909 με την επανάσταση του Γουδί, ο πιο αδυσώπητος εχθρός του,
ο κορυφαίος νομισματολόγος Ιωάννης Σβορώνος, ο οποίος είχε πολύ καλές σχέσεις με τους αξιωματικούς, ο πρώτος άνθρωπος που θα ήθελε να πλήξουν
στο πλαίσιο της κάθαρσης στον δημόσιο τομέα ήταν ο Καββαδίας.
Μάλιστα, μια εφημερίδα της εποχής είχε κυκλοφορήσει άρθρο με τίτλο
«Ανάγκη Ειλικρίνειας», όπου μεταξύ άλλων έγραφε «πρέπει να ξεβρωμίσει ο τόπος απ' αυτού του είδους τα υποκείμενα».
Η μεταξύ τους έχθρα προέκυψε επειδή ο Καββαδίας ως έφορος αρχαιοτήτων, θέση που είχε πάρει παράλληλα με την ανασκαφή στην Επίδαυρο, έκανε οικονομικούς ελέγχους στο Νομισματικό Μουσείο όπου διευθυντής ήταν
ο Ιωάννης Σβορώνος.
Η εξέλιξη αυτή ανάγκασε τον Καββαδία να φύγει στο εξωτερικό.
Εκεί, άρχισε να αντιμετωπίζει βιοποριστικό πρόβλημα.
γιά τον Παναγή Καββαδία...
«Οταν κέρδισε δόξα, άρχισε να έχει πολλές σχέσεις με το παλάτι.
Και ό,τι απόφαση έπαιρνε, ήταν με την επιρροή του παλατιού.
Το 1909 με την επανάσταση του Γουδί, ο πιο αδυσώπητος εχθρός του,
ο κορυφαίος νομισματολόγος Ιωάννης Σβορώνος, ο οποίος είχε πολύ καλές σχέσεις με τους αξιωματικούς, ο πρώτος άνθρωπος που θα ήθελε να πλήξουν
στο πλαίσιο της κάθαρσης στον δημόσιο τομέα ήταν ο Καββαδίας.
Μάλιστα, μια εφημερίδα της εποχής είχε κυκλοφορήσει άρθρο με τίτλο
«Ανάγκη Ειλικρίνειας», όπου μεταξύ άλλων έγραφε «πρέπει να ξεβρωμίσει ο τόπος απ' αυτού του είδους τα υποκείμενα».
Η μεταξύ τους έχθρα προέκυψε επειδή ο Καββαδίας ως έφορος αρχαιοτήτων, θέση που είχε πάρει παράλληλα με την ανασκαφή στην Επίδαυρο, έκανε οικονομικούς ελέγχους στο Νομισματικό Μουσείο όπου διευθυντής ήταν
ο Ιωάννης Σβορώνος.
Η εξέλιξη αυτή ανάγκασε τον Καββαδία να φύγει στο εξωτερικό.
Εκεί, άρχισε να αντιμετωπίζει βιοποριστικό πρόβλημα.
Αργότερα, έγραψε γράμμα στον βασιλιά, λέγοντάς του ότι έχει θέμα
επιβίωσης, και όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ανέλαβε πάλι γενικός
γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας και ξανακατέβηκε στην Επίδαυρο.
Το τέλος της ζωής του δυστυχώς δεν ήταν καλό.
Αρχισε να παραλογίζεται.
Περπατούσε στο θέατρο και μιλούσε μόνος του.
Πέθανε το 1928, ετάφη εκεί, του έβαλαν και μια προτομή
και «καθάρισαν» μαζί του εν συντομία».
επιβίωσης, και όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ανέλαβε πάλι γενικός
γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας και ξανακατέβηκε στην Επίδαυρο.
Το τέλος της ζωής του δυστυχώς δεν ήταν καλό.
Αρχισε να παραλογίζεται.
Περπατούσε στο θέατρο και μιλούσε μόνος του.
Πέθανε το 1928, ετάφη εκεί, του έβαλαν και μια προτομή
και «καθάρισαν» μαζί του εν συντομία».
ΠΑΝΑΓΗΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ,
Η ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΟ ΙΕΡΟ
ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ
Η αρχική ιδέα συγγραφής αυτού του βιβλίου ήταν να έχει ντοκιμαντερίστικη δομή.
Όπου ένας επισκέπτης ανηφορίζει προς το θέατρο, ανεβαίνει στον προαύλιο χώρο, αποθαυμάζει το μεγαλοπρεπές σχήμα του οστράκου στην πλαγιά του Κυνόρτιου
όρους, μπαίνει στην ορχήστρα, κάνει το τεστ με το κέρμα στη θυμέλη
(για να διαπιστώσει αν όντως λειτουργεί η περιλάλητη ακουστική), κάθεται στα
πρώτα καθίσματα να ξαποστάσει.
Και μετά, κάποια στιγμή, παίρνει το δρόμο της επιστροφής.
Κατηφορίζει προς το μουσείο, όπου βρίσκεται αντιμέτωπος με μια προτομή.
Κεντρισμένος από μια φυσική περιέργεια, αναρωτιέται, ρωτάει ένα φύλακα:
«Ποιος είναι αυτός;»
Και όταν πλέον παίρνει την απάντηση:
«Αυτός είναι ο Παναγής Καββαδίας, ο αρχαιολόγος που αποκάλυψε το θέατρο,
ο ανασκαφέας του Ιερού», αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της αφήγησης.
Να λειτουργεί η μηχανή του χρόνου.
Όπου ένας επισκέπτης ανηφορίζει προς το θέατρο, ανεβαίνει στον προαύλιο χώρο, αποθαυμάζει το μεγαλοπρεπές σχήμα του οστράκου στην πλαγιά του Κυνόρτιου
όρους, μπαίνει στην ορχήστρα, κάνει το τεστ με το κέρμα στη θυμέλη
(για να διαπιστώσει αν όντως λειτουργεί η περιλάλητη ακουστική), κάθεται στα
πρώτα καθίσματα να ξαποστάσει.
Και μετά, κάποια στιγμή, παίρνει το δρόμο της επιστροφής.
Κατηφορίζει προς το μουσείο, όπου βρίσκεται αντιμέτωπος με μια προτομή.
Κεντρισμένος από μια φυσική περιέργεια, αναρωτιέται, ρωτάει ένα φύλακα:
«Ποιος είναι αυτός;»
Και όταν πλέον παίρνει την απάντηση:
«Αυτός είναι ο Παναγής Καββαδίας, ο αρχαιολόγος που αποκάλυψε το θέατρο,
ο ανασκαφέας του Ιερού», αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της αφήγησης.
Να λειτουργεί η μηχανή του χρόνου.
Τα αναλογίζομαι όλα αυτά μεγάλος πια και αφού έχω ψάξει σχολαστικά τα της
ανασκαφής του Ιερού και τον βίο και την πολιτεία του ανασκαφέα, με την υπόδειξη
του Κάρολου Κουν.
Ηχεί στ' αφτιά μου η φωνή του (που αναδείκνυε μια προφορική διαταραχή στο ρο)
τη στιγμή που μου έλυνε μία από τις απορίες μου:
«Αυτός, νεαρέ, είναι ο αρχαιολόγος που τράβηξε την αυλαία του θεάτρου και μας είπε: "Ιδού το θέατρο!
Παίξτε, ανεβάστε τις παραστάσεις σας!"»
Που σημαίνει:
«Βάλτε στην θέση του τίποτα κάτι».
«Το δικό μας παρόν», κατά την έκφρασή του, «ορίζεται από το δικό τους παρελθόν». Ψέλλισε κάτι για... «την αριστοκρατική μας καταγωγή», αλλά το είπε τόσο σιγά,
που δεν έφτασε ποτέ ακέραιο στ' αφτιά μου.
Δεν βοήθησε σ' αυτό ούτε η ακουστική του θεάτρου. Είχε να κάνει, πάντως, με τη
σύνδεσή μας με τα προηγούμενα, με τον απολεσθέντα κρίκο που βρίσκει ο ανασκαφέας.
Ο μέγας Κάρολος εξέφρασε την άποψη, γνωρίζοντας τον άνδρα από αφηγήσεις και
από τα γραπτά του, ότι:
«Μπορεί να συμπλήρωνε σ' αυτό, λόγω χαρακτήρα, κάτι ακόμα:
"Κάντε ό,τι έχετε να κάνετε, αλλά να σεβαστείτε το χώρο, να είστε σοβαροί!..."»
Ιδού η πτυχή που δίνει άλλη διάσταση στο ζήτημα που πραγματεύομαι.
Αφού πέρα από τα ευρήματα, αυτήν καθ' αυτήν την ανασκαφή, διαγράφεται το
επέκεινα του βίου και της πολιτείας του ανδρός.
Πέρα από το ήθος και την αισθητική του.
Τα συμπαρομαρτούντα, κατά το κοινώς λεγόμενο, που μας φέρανε ως εδώ.
Όπου με την πρώτη ανασκαφική τομή που έκανε στον χώρο του Ασκληπιείου,
μνημεία και λέξεις αναπήδησαν, βγήκαν από τα έγκατα της γης, άνθισε δηλαδή
ο πολιτισμός.
Αυτός ο «γραπτός διάκοσμος» που ενέπνευσε στον γράφοντα το δοξαστικό κείμενο
της Επιδαύρου, το «ύμνεο άσμα» της που κρατάτε στα χέρια σας.
(Από τον πρόλογο της έκδοσης)
ανασκαφής του Ιερού και τον βίο και την πολιτεία του ανασκαφέα, με την υπόδειξη
του Κάρολου Κουν.
Ηχεί στ' αφτιά μου η φωνή του (που αναδείκνυε μια προφορική διαταραχή στο ρο)
τη στιγμή που μου έλυνε μία από τις απορίες μου:
«Αυτός, νεαρέ, είναι ο αρχαιολόγος που τράβηξε την αυλαία του θεάτρου και μας είπε: "Ιδού το θέατρο!
Παίξτε, ανεβάστε τις παραστάσεις σας!"»
Που σημαίνει:
«Βάλτε στην θέση του τίποτα κάτι».
«Το δικό μας παρόν», κατά την έκφρασή του, «ορίζεται από το δικό τους παρελθόν». Ψέλλισε κάτι για... «την αριστοκρατική μας καταγωγή», αλλά το είπε τόσο σιγά,
που δεν έφτασε ποτέ ακέραιο στ' αφτιά μου.
Δεν βοήθησε σ' αυτό ούτε η ακουστική του θεάτρου. Είχε να κάνει, πάντως, με τη
σύνδεσή μας με τα προηγούμενα, με τον απολεσθέντα κρίκο που βρίσκει ο ανασκαφέας.
Ο μέγας Κάρολος εξέφρασε την άποψη, γνωρίζοντας τον άνδρα από αφηγήσεις και
από τα γραπτά του, ότι:
«Μπορεί να συμπλήρωνε σ' αυτό, λόγω χαρακτήρα, κάτι ακόμα:
"Κάντε ό,τι έχετε να κάνετε, αλλά να σεβαστείτε το χώρο, να είστε σοβαροί!..."»
Ιδού η πτυχή που δίνει άλλη διάσταση στο ζήτημα που πραγματεύομαι.
Αφού πέρα από τα ευρήματα, αυτήν καθ' αυτήν την ανασκαφή, διαγράφεται το
επέκεινα του βίου και της πολιτείας του ανδρός.
Πέρα από το ήθος και την αισθητική του.
Τα συμπαρομαρτούντα, κατά το κοινώς λεγόμενο, που μας φέρανε ως εδώ.
Όπου με την πρώτη ανασκαφική τομή που έκανε στον χώρο του Ασκληπιείου,
μνημεία και λέξεις αναπήδησαν, βγήκαν από τα έγκατα της γης, άνθισε δηλαδή
ο πολιτισμός.
Αυτός ο «γραπτός διάκοσμος» που ενέπνευσε στον γράφοντα το δοξαστικό κείμενο
της Επιδαύρου, το «ύμνεο άσμα» της που κρατάτε στα χέρια σας.
(Από τον πρόλογο της έκδοσης)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου