Οδοιπορικό Κούβα...μια θλιμμένη επανάσταση

Να επισκεφτώ την Κούβα πριν πεθάνει ο Κάστρο, 
ήταν ένα στοίχημα που είχα βάλει με τον εαυτό μου! 
Όχι βέβαια ότι θα είχα την τιμή να τον συναντήσω, αλλά 
σίγουρα θα μου δινόταν η ευκαιρία να αποτιμήσω το έργο 
του μακροβιότερου ηγέτη που είδε ο εικοστός αιώνας.

Μετά από δέκα ώρες πτήσης από Μαδρίτη και συνολικά 
είκοσι-δύο ώρες σε αεροδρόμια και αέρα, έφτασα στην Αβάνα 
στις 21:00 τοπική ώρα.

Μάταια περίμενα την βαλίτσα μου να εμφανιστεί στον ιμάντα. 
Μετά από έρευνα με τους ιθύνοντες του αεροδρομίου, εντοπίστηκε 
στη Μαδρίτη. Με την υπόσχεση ότι θα έρθει την επόμενη μέρα 
και θα μου την παραδώσουν στο ξενοδοχείο, βρήκα ένα ταξί 
και κατευθύνθηκα προς το ξενοδοχείο μου, στην παραλία της Αβάνας.

Παρόλη την κούραση και το σκοτάδι που απλωνόταν γύρω μου, 
τα μάτια μου προσπαθούσαν να διακρίνουν ότι μπορούσαν από 
αυτή την πόλη, την χώρα του Κάστρο και της επανάστασης.

Ο ένας είναι ο Τσε, ο άλλος;
Μεγάλωσα με την επανάσταση του Κάστρο και τον μύθο 
που την περιέβαλλε και επιτέλους βρισκόμουνα εδώ, να δω 
με τα μάτια μου το σοσιαλιστικό όνειρο μιας παρέας νέων 
ανθρώπων, που το 1959 έστειλαν στην εξορία τον 
δικτάτορα Μπατίστα και ανέλαβαν την εξουσία της χώρας.

Η κίνηση στους δρόμους ήταν ελάχιστη και αφελέστατα, 
το απέδωσα στην προχωρημένη ώρα. 
Κάποια στιγμή στα αριστερά μας φάνηκε μια πλατεία, το μέγεθος 
της οποίας δεν μπόρεσα να αντιληφθώ εκείνη τη στιγμή. 
Πάνω σε δύο κτίρια στο βάθος τα πρόσωπα δύο ανθρώπων 
ήταν σκιαγραφημένα με έντονο φως. 
Το ένα πρόσωπο ήταν γνωστό, ο Τσε, το άλλο πρόσωπο όμως, 
μου ήταν άγνωστο.

«Η πλατεία της επανάστασης», μου έδειξε ο οδηγός του ταξί. 
Και σε ποιόν ανήκε το πρόσωπο που δεν αναγνώρισα; 
«Στον Καμίλο Σιένφουέγος» μου είπε.

Μια μεγάλη απορία γεννήθηκε στο μυαλό μου. 
Εντάξει, δεν είχα κάνει και διατριβή πάνω στην Κούβα, 
είχα όμως διαβάσει αρκετά. Τον Καμίλο γιατί δεν τον θυμάμαι;

Σύντομα φτάσαμε στο ξενοδοχείο και πήγα αμέσως για ύπνο. 
Την παρέα μου, τον Γιώργο και την Ευαγγελία, που είχαν 
έρθει τρεις ημέρες νωρίτερα θα τους συναντούσα την επομένη, 
στο πρωινό. Το σχέδιο ήταν να νοικιάσουμε αυτοκίνητο και 
για δέκα ημέρες να δούμε όση Κούβα μπορούμε.

Αρχιτεκτονική και… θλίψη

Το ξενοδοχείο βρισκόταν στην κεντρική Αβάνα, στην παραλία. 
Αριστερά, στο βάθος, μπορούσα να δω τα ψηλά κτίρια του 
Vedado (συνοικία της Αβάνας) και κάπου στα δεξιά βρισκόταν 
η Habana Vieja, το σημείο της πόλης που είχε χαρακτηριστεί 
διατηρητέο και είχε αναστηλωθεί. 
Παρόλο που η περιέργειά μου ήταν μεγάλη, προτεραιότητα είχε 
η ενοικίαση του αυτοκινήτου.

Διασχίζοντας την πόλη με κατεύθυνση την κεντρική πλατεία είχα 
την ευκαιρία να πάρω μια πρώτη γεύση από Αβάνα. 
Είχα δει άπειρες φωτογραφίες από την πόλη και το κύριο 
χαρακτηριστικό τους ήταν κτίρια σε αποσύνθεση. 
Καμιά φωτογραφία όμως, δεν μπορεί να συλλάβει το μέγεθος 
της αποσύνθεσης στο σύνολό της. 
Μια αποσύνθεση που γινόταν εντονότερη, λόγω της αρχιτεκτονικής. 
Από ένα κλασικό, γωνιακό, τριώροφο κτίριο δεν είχε απομείνει 
τίποτα εκτός από τους εξωτερικούς τοίχους. 
Από τα γυμνά παράθυρα του μπορούσες να δεις την οργιώδη 
βλάστηση να έχει καταλάβει το εσωτερικό του. 
Λίγο πιο κάτω δύο γυναίκες συζητούσαν πάνω σε ένα art deco 
μπαλκόνι, τόσο έντονο, τόσο φανταχτερό που σε συνδυασμό 
με τη φτώχια που το περιέβαλε, φάνταζε γελοίο.

Σε αυτή την πρώτη βόλτα στην Αβάνα μια θλίψη με κατέλαβε, 
μια θλίψη που έμελλε να με συντροφεύει καθ’ όλη τη διάρκεια 
αυτού του ταξιδιού και που παρέμεινε και μετά το τέλος του.

Στην κεντρική πλατεία, σε ένα από τα μεγάλα ξενοδοχεία, 
νοικιάσαμε αυτοκίνητο. 
Μετά από παζάρια η τιμή ορίστηκε στα 80 CUC για κάθε ημέρα 
(για κάθε ευρώ έπαιρνες 1,17 CUC). 
Βέβαια αυτό δεν είναι το εθνικό νόμισμα, είναι ένα νόμισμα 
μόνο για τους τουρίστες. 
Το νόμισμα που χρησιμοποιούν οι Κουβανοί είναι 
το National Pesos και ένα CUC είναι ίσον 24 National Pesos. 
Ο μέσος μισθός στην Κούβα είναι 400 National Pesos. 
Με άλλα λόγια, το ημερήσιο αντίτιμο για το αυτοκίνητο 
αντιστοιχούσε σε τέσσερις μηνιαίους μισθούς!

Η κεντρική πλατεία με το Καπιτώλιο, ήταν πράσινη, 
περιποιημένη και φυσικά γεμάτη κόσμο. 
Οι γνωστές αντίκες της Κούβας ήταν σχεδόν 
τα μόνα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν. 
Εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των τουριστών που ήθελαν 
έστω και για λίγο να ζήσουν την εμπειρία μιας άλλης εποχής, 
μιας εποχής όμως που έμελλε να είναι διαχρονική για 
τους ίδιους τους Κουβανούς. 
Τα μεγάλα ξενοδοχεία γύρω από την πλατεία, όπως επίσης 
και τα μουσεία ήταν καλοδιατηρημένα.

Τα υπόλοιπα κτίρια όμως, που δεν εξυπηρετούσαν 
συγκεκριμένους σκοπούς ήταν, το λιγότερο που θα 
μπορούσε να πει κανείς, ξεχασμένα. 
Σε ένα από αυτά τα κτίρια κάποια στιγμή στο παρελθόν, 
αναρτήθηκε μια σκαλωσιά, που το κάλυπτε εξωτερικά 
σχεδόν εξ ολοκλήρου. Καμία εργασία όμως δεν έγινε 
στο κτίριο αυτό, αλλά ούτε και η σκαλωσιά απομακρύνθηκε ποτέ, 
με αποτέλεσμα σήμερα να κοντεύει να καλυφθεί από 
αναρριχώμενα φυτά. Λίγο πιο πέρα, ένα δένδρο, είχε φυτρώσει 
στον τοίχο του τρίτου ορόφου ενός κτιρίου.

Ένας από τους δρόμους που αποκλείεται να μην περπατήσεις 
αν βρεθείς στην Αβάνα είναι η οδός Ομπίσπο (calle Obispo). 
Ένας πεζόδρομος που κατά τη διάρκεια της ημέρας έσφυζε 
από κόσμο και ένωνε την κεντρική πλατεία με την Παλιά Πόλη 
(Habana vieja).

Λίγο πριν από το τέλος του δρόμου στην Habana vieja 
βρισκόταν το ξενοδοχείο Ambos Mundos. 
Σε αυτό το γωνιακό, έντονα βαμμένο ξενοδοχείο, έμενε 
την δεκαετία του ’30 ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ. 
Το δωμάτιό του, στον τελευταίο όροφο του κτιρίου 
έχει γίνει μουσείο και έχει καταστήσει το ξενοδοχείο αυτό 
πόλο έλξης για τους χιλιάδες τουρίστες που περνάνε 
από την Αβάνα.

Στο τέλος της Obispo, η πλατεία ήταν μια πραγματική έκπληξη. 
Η «plaza des Armes» με τα τεράστια δέντρα της φιλοξενούσε 
στην σκιά της υπαίθρια βιβλιοπωλεία. 
Τα περισσότερα βιβλία, όπως άλλωστε είναι φυσικό, 
αφορούσαν την Κούβα. 
Ευτυχώς υπήρχαν και μεταφράσεις στα Αγγλικά γιατί 
τα Ισπανικά μας ήταν περιορισμένα.

«Μια ζωή πολύ σύντομη»

Την επομένη θα αφήναμε την Αβάνα για δέκα ημέρες και 
έπρεπε να προμηθευτώ κάποια βιβλία. 
Ξεκίνησα φυσικά με την ιστορία της Κούβας. 
Από το μυαλό μου βέβαια δεν είχε φύγει καθόλου ο… 
Καμίλο Σιένφουέγος και άρχισα να ψάχνω σχετικά βιβλία, 
που όμως τελικά αποδείχθηκαν περιορισμένα.

«Una vida muy corta», «Μια ζωή πολύ σύντομη», 
μου είπε ο βιβλιοπώλης προσπαθώντας να δικαιολογήσει 
την έλλειψη έντυπου υλικού όσον αφορά αυτή 
τη προσωπικότητα. Το ενδιαφέρον όμως που έδειχνα για τον 
Καμίλο άρεσε στους βιβλιοπώλες γιατί όλοι τους έτρεφαν μια 
κρυφή λατρεία για αυτόν, τον δικό τους άνθρωπο όπως έλεγαν, 
που χάθηκε πριν από μισό αιώνα κάτω από πολύ περίεργες συνθήκες.

Και επειδή στην Κούβα είμαστε και επιβάλλεται να 
πιούμε κανένα Mohito, πήγαμε σε ένα καφέ-μπαρ. 
Κάποια στιγμή γνώρισα ένα νεαρό Κουβανό και μετά από 
τα πρώτα, πως σε λένε και τα λοιπά, άρχισα να τον ρωτάω 
για την ζωή του στην Αβάνα. Μόλις αυτός κατάλαβε ότι 
η συζήτηση άρχισε να παίρνει πολιτική διάσταση ταράχτηκε, 
κοίταξε γύρω του ανήσυχος και έβαλε το δάχτυλο μπροστά 
στο στόμα κάνοντάς μου……… σσσσς.

Αμέσως μετά με οδήγησε σε ένα τραπέζι στο βάθος του μαγαζιού, 
μακριά από περίεργα αυτιά, και για την επόμενη μία ώρα 
δεν σταμάτησε να μιλάει. 
Ξεκίνησε με το «Όλοι οι νέοι άνθρωποι στην Κούβα αισθανόμαστε 
σαν να είμαστε φυλακισμένοι» και καθώς συνέχιζε να μιλάει, 
η καρδιά μου σφιγγότανε. Μου είπε για τους γελοίους μισθούς, 
για τις Κουβανές που προσφέρουν απλόχερα τις υπηρεσίες τους 
στους τουρίστες για λίγα CUC και γενικά μίλησε για ένα σύστημα 
διεφθαρμένο και για ένα λαό καταπιεσμένο. 
Για μια κοινωνία χωρίς μεσαία τάξη. 
Με τους πλούσιους να ασκούν εξουσία και τους φτωχούς 
να μην μπορούν να μιλήσουν γιατί θα μπορούσαν να καταλήξουν 
στην φυλακή. Βασικά μου περιέγραφε μια δικτατορία που είχε 
φορέσει τον μανδύα της επανάστασης και του σοσιαλισμού.

Ξινό μου το έβγαλε το ποτό! 
Το βράδυ πήγα για ύπνο αρκετά προβληματισμένη αλλά 
χαρούμενη, γιατί είχα παραλάβει τη βαλίτσα μου και 
ήμασταν καθόλα έτοιμοι να γνωρίσουμε την Κούβα, 
το νησί της Καραϊβικής όπου πριν από πεντακόσια χρόνια 
άραξε τα πλοία του ο Χριστόφορος Κολόμβος πιστεύοντας 
ότι είχε φτάσει στις Ινδίες, στην Ασία. 
Και παρόλο που πολύ γρήγορα φάνηκε ότι είχε κάνει λάθος 
στις εκτιμήσεις του, τα νησιά της Καραϊβικής, από την εποχή 
του Κολόμβου μέχρι και σήμερα, αποκαλούνται επίσης και West Indies.

Κείμενο-φωτογραφίες: Βικτωρία Μαζεμένου, Ιούνιος 2012
http://theinsider.gr/