«Σκεπτικισμός είναι η δύναμη να αντιπαραθέτουμε φαινόμενα και νοούμενα με οποιονδήποτε τρόπο, με την οποία φθάνουμε, εξαιτίας της ισοδυναμίας μεταξύ των αντιτιθέμενων πραγμάτων και λόγων, πρώτα στην εποχή και στη συνέχεια στην αταραξία.
Την ονομάζουμε μάλιστα «δύναμη» όχι με διάθεση λεπτολογίας, αλλά απλώς σε σχέση με το ότι κάποιος «δύναται» να κάνει την αντιπαράθεση. Με τον όρο «φαινόμενα» εννοούμε εδώ τα αισθητά, και γι’ αυτό τα αντιδιαστέλλουμε προς τα νοητά. […]
«Εποχή είναι η στάση της διάνοιας, χάρη στην οποία ούτε αρνούμαστε κάτι ούτε το βεβαιώνουμε. «Αταραξία» είναι η ανενόχλητη και γαλήνια κατάσταση της ψυχής[…]».
Μόλις διαβάσατε ένα απόσπασμα από το Σέξτο τον Εμπειρικό, και μάλιστα από το Α’ Βιβλίο των «Πυρρώνειων Υποτυπώσεων» (8- 10). Το έχω διαλέξει από τον 31ο τόμο της σειράς «Αρχαίοι Συγγραφείς» των εκδόσεων «Ζήτρος», ο οποίος παρουσιάζει το Σέξτο και το έργο του.
Πριν προχωρήσω, να σημειωθεί ότι και του ανωτέρω αποσπάσματος και ολόκληρου του τόμου τη μετάφραση στα νέα ελληνικά έχει φέρει σε πέρας ο Στυλιανός Δημόπουλος.
Ας ιδούμε, με λίγα λόγια, πρώτα - πρώτα, ποιος ήταν ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ένας από τους διασημότερος εκπροσώπους του Σκεπτικισμού ή «Πυρρωνισμού» και, κατόπιν, τι πρεσβεύει το συγκεκριμένο ιδεολογικό – φιλοσοφικό «ρεύμα». Και το παρόν σημείωμά μου θα ολοκληρωθεί με παρουσίαση των μερών του να χείρας τομιδίου.
Ο Σέξτος Εμπειρικός ζει μάλλον μεταξύ 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ.. Έλληνας γιατρός και φιλόσοφος, θεωρείται και ο βασικός ιστορικός της σκεπτικής κατεύθυνσης. Έζησε πιθανώς στη Ρώμη, ίσως όμως επίσης στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα.
Στα γραφτά του, που μας διασώθηκαν, επιδίδεται στην παρουσίαση του σκεπτικού «κινήματος», που ξεκινά με τον Πύρρωνα, διατυπώνοντας συνάμα και τις αντιρρήσεις της σκεπτικής αγωγής προς τους δογματικούς φιλοσόφους (Προς λογικούς, Προς φυσικούς, Προς ηθικούς), αλλά και προς τους δασκάλους των εγκυκλίων μαθημάτων (Προς μαθηματικούς).
Σκεπτικισμός: φιλοσοφικό ρεύμα σύμφωνα με το οποίο αμφισβητείται συστηματικά η δυνατότητα του ανθρώπου να γνωρίσει οτιδήποτε.
Στην φιλοσοφία σκεπτικισμός είναι η άρνηση της γνώσης και γενικά των αληθειών που ισχύουν. Οι σκεπτικιστές είναι το αντίθετο των «δογματικών» που ισχυρίζονται πως έχουν ανακαλύψει και κατέχουν την αλήθεια. Ως φιλοσοφικό ρεύμα στην Ελλάδα, ο σκεπτικισμός εμφανίστηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα.
Οι σχολές του σκεπτικισμού ήταν: οι «ακαδημαϊκοί σκεπτικιστές» και οι «πυρρωνιστές». Οι ακαδημαϊκοί σκεπτικιστές (Αρκεσίλαος, Καρνεάδης, Φίλων ο Λαρισαίος, Αντίοχος ο Ασκαλανιώτης κ.α.) σχετίζονται με την Ακαδημία του Πλάτωνος στην Αθήνα και πίστευαν ότι ούτε οι αισθήσεις μας, ούτε η νόησή μας μπορούν να μας οδηγήσουν στην αντίληψη των πραγμάτων και στην γνώση.
Γι’ αυτούς η γνώση για τα πράγματα είναι αδύνατον να αποκτηθεί και οι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι να ζουν στην άγνοια και την πλάνη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πυρρωνιστές. Αυτοί αρνούνταν να δεχτούν οτιδήποτε, ακόμα και την δυνατότητα του ανθρώπου να βρει την αλήθεια. Ο ιδρυτής του πυρρωνισμού ήταν ο Πύρρωνας από την Ηλεία (365 – 275 π.Χ.). Μαθητής του Πύρρωνα ήταν και ο Τίμων ο Φλειάσιος (320 – 230 π.Χ.). Επίσης, εξέχων πυρρωνιστής ήταν και ο Αινησίδημος από την Κνωσό της Κρήτης που έζησε στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. στην Αλεξάνδρεια. Ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος των πυρρωνιστών ήταν ο Σέξτος ο Εμπειρικός (2ος – 3ος αιώνας μ.Χ.).
Ο Σέξτος έλεγε ότι δεν υπάρχει κάποιο απόλυτο κριτήριο με το οποίο μπορούμε να κρίνουμε μια παράσταση ως αληθή ή ψευδή. Πίστευε δε ότι, όταν οι άνθρωποι διατυπώνουν μια άποψη, πρέπει να απέχουν το ίδιο από κάτι που δεν ξέρουν, δηλαδή να μην εκφράζονται θετικά ή αρνητικά για κάτι, αλλά να αποφεύγουν να πάρουν θέση.
Έτσι, απελευθερώνονται από το άγχος για απόκτηση έγκυρης και ασφαλούς γνώσης και οδηγούνται στην ψυχική γαλήνη, την «αταραξία». Ο σκεπτικισμός «σημάδεψε» και τη νεότερη φιλοσοφία και συναντιέται και στον Καρτέσιο (1596 – 1650).
Το πρωτότυπο κείμενο του Σέξτου (Βιβλίο Α, 1-163 και 187 – 208) με τη μετάφραση του κ. Στ. Δημόπουλου βρίσκονται στις σελ. 353 – 491 του 31ου τόμου των εκδόσεων «Ζήτρος». Οι σελίδες 13 – 32 του ίδιου τόμου γραμμένες από την κ. Τερέζα Πεντζοπούλου – Βαλαλά αποτελούν πολύ χρήσιμο και κατατοπιστικό προλογικό σημείωμα. Αμέσως μετά (σελ. 33 – 144), έχουμε, πάλι από τον κ. Δημόπουλο, την ιστορική παρουσίαση του «Πυρρωνισμού», ως κλάδου του Σκεπτικισμού.
Το Β’ (145 – 289) και το Γ’ (291 – 352) Μέρος του τόμου των εκδόσεων «Ζήτρος» αναλίσκονται στη φιλοσοφική ερμηνεία των θέσεων των Σκεπτικιστών – «Πυρρωνιστών» και στις απόπειρες και τα προβλήματα ερμηνείας των ιδεών αυτών.
Τέλος, το έργο συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται με ερμηνευτικές Σημειώσεις επί του κειμένου ( σελ. 493 – 516), με ένα πολύτιμο χρονολογικό πίνακα της ζωής και της δράσης των σκεπτικιστών (σελ.517), με ένα χρηστικό πολυσέλιδο ονομάτων (σελ. 519 – 525) και, φυσικά, με την αναγκαία, ελληνική και ξένη, σχετική βιβλιογραφία (σελ. 527 – 555, διά χειρός της κ. Βαλαλά).
Κι αν προτείνω τον παρόντα τόμο του Σέξτου, είναι γιατί οι «Πυρρώνειες Υποτυπώσεις» προσφέρουν στον αναγνώστη το ωραιότερο μάθημα συνέπειας φιλοσοφίας και ζωής.
*Tου Γ. H. Oρφανού
το διάβασα εδώ : patris.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου