Σελίδες

Σάββατο 20 Ιουνίου 2015

Η Μάνη στη δεύτερη τουρκοκρατία - Οι καπετανίες της Μάνης...




Η Μάνη διαιρέθηκε σε τέσσερις καπετανίες και σε κάθε μία από αυτές 
ορίστηκε από τους Τούρκους ένας καπετάνιος με τη σύμφωνη γνώμη 
της τουρκικής διοίκησης του Μοριά.
Στην αρχική τους μορφή οι καπετανίες ήταν οι ακόλουθες: 

Α) Καπετανία Σταυροπηγίου ή Ζαρνάτας.


Περιλάμβανε τον παλαιό Δήμο Αβίας και εκτεινόταν από την Αγιασώ (Αγία Σιών) 
μέχρι τις Δύο Πέτρες, που ήταν τα σύνορά της με την επαρχία της Ανδρούβιστας 
ή Καρδαμύλης.
Η παραλία του Σταυροπηγίου δεν είχε οικισθεί και σε όλη την έκτασή της υπήρχαν 
κτίσματα μόνο στις Κιτριές, στο Αρμυρό και στους Μύλους, που ήταν λιμάνια 
για τους χειμερινούς μήνες και άραζαν τα πλοία που προορίζονταν 
για την Καλαμάτα. 
Ακόμη υπήρχαν οι εκκλησίες της Αγίας Σιών και της Παναγίας στην Παλιόχωρα.
Καπετάνιος ορίστηκε ο καπετάν Γιαννάκης Κουτήφαρης, ο οποίος είχε πολεμήσει 
στον τουρκο-βενετικό πόλεμο 1684-1699. Το 1714 είχε επιλεγεί από το Βενετό 
γενικό προβλεπτή του Μοριά Αλέξανδρο Μπον, να ηγηθεί τοπικού στρατιωτικού 
σώματος εναντίον των Τούρκων. 
Αυτό δεν ευοδώθηκε, αλλά αντίθετα είχε λάβει μέρος στις διαπραγματεύσεις 
που έγιναν με τους Τούρκους για το νέο καθεστώς της Μάνης.
Β) Καπετανία του Ζυγού. 

Τα όριά της εκτείνονταν από τα δύο λιθάρια, που τη χώριζαν από το Σταυροπήγι, 

μέχρι το Οίτυλο, δηλαδή το τέλος της Εξω Μάνης.
Καπετάνιος της ορίστηκε ο καπετάν Ξανθός Γιατρός από τη Μηλιά. 
Η καταγωγή του ήταν από τους Γιατρούς-Μεδίκους του Οιτύλου. 
Η παράδοση τον φέρει αντίθετο με την πρόσφατη συνθηκολόγηση που έγινε 
με τους Τούρκους. Ισως παρά την αντίθεσή του τον όρισαν καπετάνιο 
του Ζυγού-Ανδρούβιστας.
Γ) Καπετανία της Ανατολικής Μάνης. 

Περιλάμβανε την επαρχία Φωκά, Τρυγονά, Κολοκυνθίου και Λάγιας, 

δηλαδή τα χωριά Βαχό, Καρυούπολη, Τσεροβά, και όλη την Ανατολική Μάνη 
από το Σκουτάρι και νοτιότερα. 
Να σημειωθεί ότι η επαρχία Μαλεβρίου και η περιοχή Αγερανού-Γυθείου 
ήταν τότε έρημες κατοίκων. 
Ο εποικισμός τους από Μανιάτες έγινε αργότερα.
Καπετάνιος της Ανατολικής Μάνης ορίστηκε ο μεγαλογεννήτης 
Αντωνάκης Καβαλιεράκης-Φωκάς, ο οποίος κατοικούσε στην Καρυούπολη 
της επαρχίας Φωκά ή Φουκά και στο σπίτι του έγινε η συνάντηση 
των καπετάνιων της Μάνης, κατά την οποία αποφασίστηκε η συνδιαλλαγή 
με τους Τούρκους.

Δ) Καπετανία Μαΐνης.


Περιλάμβανε τη Μέσα Μάνη από την Αρεόπολη-Τσίμοβα μέχρι το Ταίναρο.
Καπετάνιος όμως δεν αναφέρεται.
Το όνομα του πρώτου καπετάνιου της καπετανίας της Μέσα Μάνης 
δεν είναι γνωστό. 
Ισως αρχικά δεν ορίστηκε καπετάνιος, γι’ αυτό στις τουρκικές πηγές αναφέρεται 
ότι οι καπετάνιοι της Μάνης ήταν τρεις. 

Το 1792 αναφέρεται ο καπετάν Γιωργάκης Μαυρομιχάλης, ο οποίος πήρε εντολή 

από τους Τούρκους και τον Τζανήμπεη Γρηγοράκη να καταδιώξει 
τους συντρόφους του Λάμπρου Κατσώνη και αυτός όσους βρήκε τους ανέλαβε 
υπό την προστασία του και τους βοήθησε να φύγουν για την πατρίδα τους. 

Ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης αναφέρεται ως καπετάνιος και οι απόγονοί του είχαν 

το παρωνύμιο “Καπετανάκης’’. 
Από αυτό μπορεί να υποτεθεί ότι ήταν αναγνωρισμένος από την τουρκική διοίκηση. Αλλωστε η οικογένεια αυτή από την επανάσταση με τους Ορλώφ του 1770 
επηρέαζε τη Μέσα Μάνη περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη.
Ειρήνη δεν επικράτησε για πολύ καιρό μεταξύ των καπετάνιων της Μάνης. 

Το 1718 οι τρεις καπετάνιοι Αντώνιος Καβαλιεράκης Φωκάς, Ξανθός Γιατρός 

και Γιαννάκης Κουτήφαρης συναντήθηκαν στο μοναστήρι της Τίμιοβας, 
που βρίσκεται κοντά στο χωριό Γιάννιτσα (Ελαιοχώριο) της Καλαμάτας, 
για να συζητήσουν τα προβλήματα του τόπου. 
Σύμφωνα με την παράδοση ο Ξανθός Γιατρός κάλεσε τον Γιαννάκη Κουτήφαρη, 
να φάνε μαζί ένα τσαμπί σταφύλι, που κρατούσε ο ίδιος. 
Το τσαμπί όμως ήταν στο μισό του μέρος δηλητηριασμένο. 
Ο Ξανθός έτρωγε από το καθαρό και ο Γιαννάκης από το φαρμακωμένο, 
με αποτέλεσμα ο τελευταίος να πεθάνει.
Μετά τη δολοφονία του καπετάν Γιαννάκη Κουτήφαρη φαίνεται ότι ο καπετάν 
Ξανθός Γιατρός προσάρτησε την περιοχή του Σταυροπηγίου στη δική του καπετανία, 
ώστε να κυριαρχεί σε ολόκληρη την Εξω Μάνη. 
Μπορεί ακόμη να είχε ισχύ και στην περιοχή των Πισινών Χωριών, 
δηλαδή στη σημερινή Αλαγονία.
Γιατί στις 29 Ιουνίου 1724 αναφέρεται το όνομα του καπετάν Ξανθού 
στα έγγραφα της μονής της Σιδηρόπορτας της Αλαγονίας, έκτοτε όμως 
δεν έχουμε σημεία της παρουσίας του.
Προηγουμένως, στις 28 Απριλίου του 1723, είχαν επισκεφθεί πάλι το μοναστήρι 
της Τίμιοβας ο Ξανθός Γιατρός-Ξανθάκης και ο Αντώνιος Καβαλιεράκης-Φωκάς.
Η υπ’ αριθ. 73 καταχώριση στον κώδικα της Τίμιοβας φανερώνει ότι οι δύο αυτοί 
καπετάνιοι βρίσκονταν στο μοναστήρι και συνυπέγραψαν το αφιερωτικό 
του μοναχού Διονυσίου Φραγγίνα. 

Η παρουσία του Ξανθού Γιατρού στο μοναστήρι της Τίμιοβας, που είναι κοντά 

στο Σταυροπήγι, μετά τη δολοφονία του καπετάν Γιαννάκη Κουτήφαρη, δείχνει 
ότι ήταν κύριος της περιοχής του Σταυροπηγίου και δεν διέτρεχε κίνδυνο 
από την εκδικητική μανία της οικογενείας Κουτήφαρη.
Στην υπ’ αριθ. 86 καταχώριση του κώδικα της μονής της Τίμιοβας βλέπουμε ότι 
στις 2 Μαΐου 1727 συνυπέγραψε σαν μάρτυρας στη διαθήκη του Διονυσίου Κόταρη 
ο Παναγιώτης Τρουπάκης από την Καρδαμύλη, ο οποίος ήταν και συγγενής του. 
Η παρουσία του στη μονή αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον με όσα διέσωσε 
ο Αναστάσιος Γούδας από τα θρυλούμενα στην οικογενειακή παράδοση 
των Τρουπάκηδων-Παλαιολόγων
Με την έναρξη της δεύτερης τουρκοκρατίας η περιοχή της Καρδαμύλης αποτέλεσε 
μέρος της καπετανίας του Ζυγού υπό τον Ξανθό Γιατρό της Μηλιάς. 
Οι κάτοικοι ήταν τότε υποχρεωμένοι να πληρώνουν στον καπετάνιο κάθε χρόνο 
ένα μέρος του εισοδήματός τους ως φόρο. 
Μία χρονιά ο Μιχαήλ Παλαιολόγος(Τρουπάκης) συνέστησε στους κατοίκους 
της περιοχής, να μη δεχθούν να πληρώσουν περισσότερο από το μισό του φόρου 
με την πρόφαση της ακαρπίας της γης. 

Ο καπετάν Ξανθός Γιατρός κατέβηκε στην Καρδαμύλη με στρατιωτικό σώμα, 

προκειμένου να συγκεντρώσει με τη βία των όπλων το συνηθισμένο ποσό του φόρου. 
Ο Παναγιώτης Τρουπάκης, γιος του Μιχαήλ Παλαιολόγου, ηγήθηκε των κατοίκων 
της περιοχής στην ένοπλη αναμέτρηση που ακολούθησε με τον καπετάν Ξανθό, 
τον οποίο ενίκησαν και τον ανάγκασαν να επιστρέψει στη Μηλιά άπρακτος. 
Εκτοτε η επαρχία Ανδρούβιστας, όπως λεγόταν τότε ο μετέπειτα Δήμος Καρδαμύλης, αποτέλεσε ιδιαίτερη καπετανία και τη θέση του καπετάνιου κατείχε πάντοτε μέχρι 
την απελευθέρωση ένας από την οικογένεια Τρουπάκη.
Φαίνεται ότι οι Τρουπάκηδες εκδιώκοντας τον Ξανθό Γιατρό από την περιοχή τους, περιέλαβαν στην καπετανία τους και το Σταυροπήγι (πρώην Δήμο Αβίας).
Με την υπόθεση αυτή εξηγείται η υπ’ αριθ. 154 καταχώριση στον κώδικα της μονής 
από το 1749, με την οποία ο Πέτρος Τρουπάκης ορίστηκε επίτροπος και βεκίλης (αντιπρόσωπος) στην αφιέρωση του Γεωργίου Λαζαρή από τα Πηγάδια. 
Χαρακτηρίζεται όμως στην αφιέρωση αυτή ως “αυθέντης του τόπου’’, που δεν μπορεί 
να έχει άλλη σημασία, παρά ότι οι Τρουπάκηδες είχαν επεκτείνει την καπετανία τους 
και στο Σταυροπήγι.
Από τις ανέκδοτες σημειώσεις του Πέτρου Κουτήφαρη έχουμε την πληροφορία ότι 
οι Τρουπάκηδες κυριάρχησαν στην επαρχία Σταυροπηγίου. 
Δεν κάνει όμως λόγο για προηγηθείσα επιβολή στο Σταυροπήγι του Ξανθού Γιατρού. 
Ο Πέτρος Κουτήφαρης έγραψε ότι μετά τη δολοφονία του καπετάν 
Γιαννάκη Κουτήφαρη: “
....η επαρχία υπέκυψεν εις την επιρροήν του της Ανδρουβίστης άρχοντος Οίκου 
του Τρουπάκη, όστις κυριεύσας το φρούριον Ζαρνάτας και την αρχήν αυθαιρέτως καταλαβών ήρχε της επαρχίας ταύτης οικεία δυνάμει.
Μετά τινά έτη ο Αθανάσιος Κουμουνδουράκης γαμβρός επί θυγατρί 
του δολοφονηθέντος καπετάνιου (Γιαννάκη Κουτήφαρη) προσελθών εις τον σατράπην 
της Πελοποννήσου κατώρθωσε να λάβη το του καπετιάνου αξίωμα.
Ο διορισμός ούτος ετάραξεν ως εικώς τα μέγιστα τον Τρουπάκην περί πλείστου 
ποιούμενον την αρχήν της επαρχίας Σταυροπηγίου και δυσαπαλλάκτως αυτής έχοντα, 
όθεν απεφάσισε να υποστηρίξη αυτήν διά των όπλων, θέτων δε την επιτυχίαν 
εις την ταχύτητα, επετέθη αμέσως κατά των Κουμουνδούρων και καταλαβών αυτούς απαρασκεύους, επολιόρκησεν εις τους παρά την Μικράν Μαντίνειαν πύργους των, 
ένθα τότε ην η σταθερά διαμονή των...’’.
Η οικογένεια Κουμουνδουράκη είχε πύργους κοντά στο ναό του Αγίου Ιωάννου 
του Θεολόγου της Μικρής Μαντίνειας, που σώζονται ελάχιστα από τα ερείπιά τους. 
Τα οχυρά των Κουμουνδουράκηδων έλεγχαν το δρόμο, ο οποίος από την παραλία οδηγούσε στον Κάμπο και στο εσωτερικό της Μάνης. 
Εκεί παρέμεναν οι Κουμουνδουράκηδες πολιορκημένοι από τους Τρουπάκηδες. 
Μια χειμωνιάτικη νύχτα ιδιαίτερα ψυχρή οι πολιορκητές άναψαν φωτιά μέσα 
στην εκκλησία, για να ζεσταθούν.
Τότε βρήκε την ευκαιρία ο Δημητράκης Κουμουνδουράκης και ανέβηκε 
σε ένα παράθυρο του ναού από το οποίο χτύπησε τους πολιορκητές με αρκεβούζιο 
και σκότωσε ή τραυμάτισε επτά από αυτούς. 

Στη συνέχεια αναφέρεται: “...Εκ του απροσδοκήτου τούτου γεγονότος τοσούτω κατεπτοήθησαν οι πολιορκούντες, άλλωστε αθύμως ήδη ένεκα των εκ του χειμώνος ταλαιπωριών έχοντες, ώστε μετ’ ου πολύ λύοντες την πολιορκίαν αναχώρησαν 

εις τα ίδια. 
Τότε ο Αθ. Κουμουνδούρος αποκρούσας βαθμηδόν την επιρροήν του Τρουπάκη 
από τα διάφορα χωρία και επί τέλους κύριος του φρουρίου της Ζαρνάτας γενόμενος 
ήρξε ακωλύτως απάσης της επαρχίας. 
Μετά δε την κατάληψιν του ειρημένου φρουρίου οι Κουμουνδούροι εγκαταλιπόντες 
τας παρά την Μικράν Μαντίνειαν οικίας των μετώκησαν οι μεν εις το φρούριον αυτό 
και εις Γαρμπελέαν, οι δε εντός του χωρίου Κάμπου...’’. Φαίνεται όμως από τα βενετικά κατάστιχα ότι το 1705 στους Δολούς κατοικούσε ο Νικόλαος Κουμουντουράκης 
και μέλη της ιδίας οικογενείας βρίσκουμε στους Δολούς και το 1762.
Για την ανάδειξη του Αθανασίου Κουμουνδούρου σε καπετάνιο του Σταυροπηγίου υπάρχουν πολλές ακόμη πληροφορίες, οι οποίες θα εκτεθούν στη συνέχεια.
Φαίνεται όμως ότι έμεινε στη θέση αυτή μέχρι τα Ορλωφικά και το 1769 υπέγραψε 
έγγραφο εκ μέρους των Ελλήνων προς την Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας.
Μετά τα Ορλωφικά βρίσκουμε την καπετανία του Ξανθού Γιατρού κατακερματισμένη, 
χωρίς να έχουμε πληροφορίες για τα γεγονότα που οδήγησαν στην ανάδειξη 
και άλλων καπετάνιων. 
Στη Μηλιά ήταν καπετάνιος ο Γεώργιος Κυβέλος, προερχόμενος από τους 
Γιατρούς-Μεδίκους του Οιτύλου, στην Καστάνια ο Κωνσταντής Δουράκης, 
στο Ζυγό ο Χριστόδουλος Χρηστέας και στην Καρδαμύλη ο Μιχαήλ Τρουπάκης. 

Οι δύο τελευταίοι ήταν καπετάνιοι και προ των Ορλωφικών.
Η καπετανία της Μέσα Μάνης φαίνεται ότι είχε περιέλθει στο Γιωργάκη Μαυρομιχάλη, τον παππού του Πετρόμπεη. 
Τόσο ο Πιέρος Γεωργ. Μαυρομιχάλης, όσο και οι γιοι του Πετρούνης 
(ο Πετρόμπεης) και Κυριακούλης Πιέρ. Μαυρομιχάλης χρησιμοποιούσαν 
τον τίτλο “Καπετανάκης’’.
Η καπετανία της Ανατολικής Μάνης, που παραχωρήθηκε αρχικά στον 
Αντώνιο ΚαβαλιεράκηΦωκά, δεν είναι γνωστό μέχρι πότε έμεινε αδιαίρετη 
στην οικογένειά του. 
Το 1769 αναφέρεται ο καπετάν Μανώλης Καβαλιεράκης, αλλά μέρος της καπετανίας 
της Ανατολικής Μάνης έχουν και οι Γρηγοράκηδες.
Το 1750 βρίσκουμε καπετάνιο στο Σκουτάρι το Δημήτριο Γρηγοράκη, που δεν ζούσε 
στα Ορλωφικά και ήταν ο πατέρας του Τζανήμπεη Γρηγοράκη. 
Ο Τζανήμπεης υπογραφόταν ως Καπετανάκης-Γρηγοράκης, που αποτελούσε τίτλο 
για τους απογόνους ενός καπετάνιου. 
Ο ριμαδόρος της Μάνης Νικήτας Νηφάκης έγραψε για τον Τζανήμπεη-Τζανέτμπεη Γρηγοράκη τους ακόλουθους στίχους: 
Το γένος το παππουδικόν λέγεται Γρηγοράκης 
και πατρική αξία του ήτον Καπετανάκης.
Μετά το θάνατο του καπετάν Δημητρίου Γρηγοράκη ανέλαβε την καπετανία 
ο γιος του Γεώργιος, ο οποίος αναφέρεται το 1765 ως καπετάνιος και έχει υπογράψει 
και αυτός το έγγραφο του 1769 προς την αυτοκρατόρισσα Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας. 
Το έγγραφο αυτό έχουν ακόμη υπογράψει ο Μιχαήλ Τρουπάκης, ο Πανάγος Χρηστέας καπετάνιος του Ζυγού (Πλάτσας) και ο Μανώλης Καβαλιεράκης, ο διάδοχος 
του Αντωνίου Καβαλιεράκη-Φωκά.
Οι Γρηγοράκηδες διακρίνονται σε δύο κλάδους, 
τους Γρηγοριάνους που είναι ο κλάδος του Τζανήμπεη και 
τους Κουτσογρηγοριάνους που είναι ο κλάδος του Αντώνμπεη Γρηγοράκη.

*φωτό Το μοναστήρι της Τίμιοβας, όπως είναι σήμερα
η φωτό και το κείμενο : https://www.facebook.com/photo.php

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου