Σ’ αυτά τα όρη (Μάνη) ήρθανε
οι παλαιοί Σπαρτιάτες και είναι αυτοί
που λέγονται τη σήμερον Μανιάτες.
Για να φυλάξουν την τιμή
και την ελευθερία
Έφτιαξαν πόλεις στα βουνά
και περισσά χωρία.
οι παλαιοί Σπαρτιάτες και είναι αυτοί
που λέγονται τη σήμερον Μανιάτες.
Για να φυλάξουν την τιμή
και την ελευθερία
Έφτιαξαν πόλεις στα βουνά
και περισσά χωρία.
(Ποιητής Nηφάκος)
Το όνομα
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πότε και πως δόθηκε το όνομα Μάνη.
Η μία λέει ότι προέρχεται από τη Λατινική λέξη Manus (χέρι) επειδή οι ναυτικοί που παρέπλεαν το ακρωτήρι Ταίναρο, έτσι καθώς αντίκριζαν το σχήμα της ξηράς, ονόμαζαν τη περιοχή Brazzo di Maina. Άλλη εκδοχή λέει πως οι ναυτικοί που περνούσαν από τη περιοχή, λόγω των ισχυρών ανέμων, έκαναν μάϊνα τα πανιά, ενώ μια άλλη λέει ότι οι Ρωμαίοι έλεγαν συχνά τη φράση In Manis, επειδή εδώ ήταν η πύλη του Άδη που έρχονταν οι ψυχές (Manes).
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πότε και πως δόθηκε το όνομα Μάνη.
Η μία λέει ότι προέρχεται από τη Λατινική λέξη Manus (χέρι) επειδή οι ναυτικοί που παρέπλεαν το ακρωτήρι Ταίναρο, έτσι καθώς αντίκριζαν το σχήμα της ξηράς, ονόμαζαν τη περιοχή Brazzo di Maina. Άλλη εκδοχή λέει πως οι ναυτικοί που περνούσαν από τη περιοχή, λόγω των ισχυρών ανέμων, έκαναν μάϊνα τα πανιά, ενώ μια άλλη λέει ότι οι Ρωμαίοι έλεγαν συχνά τη φράση In Manis, επειδή εδώ ήταν η πύλη του Άδη που έρχονταν οι ψυχές (Manes).
Η πιο σημαντική εκδοχή είναι εκείνη που παραπέμπει στο κτίσιμο του περίφημου κάστρου της Μαΐνης, που έχτισε ο Μαΐνης δηλαδή ο αρχιτέκτονας.
Τέλος μία ακόμη εκδοχή που αναφέρθηκε τελευταία είναι ότι το όνομα προέρχεται από το πατέρα των Θεών «Μάνη».
Ο Μάνης είναι ο πατέρας του Κρόνου και παππούς του Δία, για τον οποίο στην Θεογονία του Απολλόδωρου διαβάζουμε: «Μάνης το δεύτερο όνομα του Θεού Ουρανού»
Τέλος μία ακόμη εκδοχή που αναφέρθηκε τελευταία είναι ότι το όνομα προέρχεται από το πατέρα των Θεών «Μάνη».
Ο Μάνης είναι ο πατέρας του Κρόνου και παππούς του Δία, για τον οποίο στην Θεογονία του Απολλόδωρου διαβάζουμε: «Μάνης το δεύτερο όνομα του Θεού Ουρανού»
Αρχικά το όνομα Μαΐνη1 αναφέρεται ιστορικά ως έδρα επισκόπου την εποχή του Λέοντα του Σοφού (886 - 912) και μόνο σ' ένα κάστρο, το κάστρο της Μαΐνης που έχτισε ο Βιλλαρδουΐνος το 1248 πάνω στο παλαιότερο και ομώνυμο, όπως αναφέρει το Χρονικό του Μορέως. Από αυτό ονομάστηκε Μάνη (γαλλικά le Magne),ολόκληρη η περιοχή, που έμεινε συμπαγής ελεύθερη, αυτόνομη και ανεξάρτητη καθ’ όλη την Τουρκοκρατία.
Συνέχισε και στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος μέχρι που με Αναγκαστικό Νόμο2 το βόρειο τμήμα της Δυτικής Μάνης (Έξω Μάνη), με τους άλλοτε Δήμους Αβίας, Καρδαμύλης και Λεύκτρου, αποσπάστηκε από την επαρχία Οιτύλου και προσαρτήθηκε στην επαρχία Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας και είναι σήμερα η λεγόμενη Μεσσηνιακή Μάνη.
Αργότερα η λέξη Μάνη σήμαινε συχνά τον τόπο όπου έζησαν ελεύθεροι άνθρωποι κατά την περίοδο της δουλείας. Χαρακτηριστικά της μορφολογίας της Μάνης είναι το τραχύ, άνυδρο και άγονο έδαφος, το τραχύ κλίμα το χειμώνα και το θερμό το καλοκαίρι.
Απομονωμένη και δυσπρόσιτη καθώς είναι στην άκρη της Πελοποννήσου, πάντοτε ελεύθερη από κατακτητές και κλειστή στις ξένες επιδράσεις, κατοικημένη από την παλαιολιθική εποχή, όπως απέδειξαν τα πρόσφατα ευρήματα στο σπήλαιο Αλεπότρυπα, η Μάνη διατηρεί, όσο ελάχιστες περιοχές της χώρας, μια αδιάσπαστη συνέχεια από τους παλαιολιθικούς χρόνους ως την εποχή μας.
Η απομόνωσή της από το άλλο μέρος, η ιδιότυπη Γεωμορφολογία της και γενικότεροι ιστορικοί λόγοι είχαν ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ένας τοπικός πολιτισμός, έκφραση του οποίου αποτελούν, εκτός των άλλων, οι ισχυρές παραδόσεις, η παλιά κοινωνική οργάνωση και τα λαϊκά αρχιτεκτονικά έργα.
Σημειώσεις
1. Κατά τον Μιχάλη Μπατσινίλα η πιο απλή εκδοχή της προέλευσης του ονόματος της Μάνης, από το μάϊνα τα πανιά, ίσως είναι και η πιο σωστή. Γιατί και άλλα Βυζαντινά καστρία της Μάνης όπως το Τηγάνι και το Κολοκύθι, ακόμα και οι μετονομασίες του Μοριά (Πελοπόννησος) και του Πενταδάκτυλου (Ταΰγετος), ήσαν προσφιλής τακτική των πρώτων Ελλήνων Χριστιανών που δεν ήθελαν ούτε να ακούγονται τα αρχαία ονόματα και τους έδωσαν ταπεινά και ευτελή προσωνύμια.
1. Κατά τον Μιχάλη Μπατσινίλα η πιο απλή εκδοχή της προέλευσης του ονόματος της Μάνης, από το μάϊνα τα πανιά, ίσως είναι και η πιο σωστή. Γιατί και άλλα Βυζαντινά καστρία της Μάνης όπως το Τηγάνι και το Κολοκύθι, ακόμα και οι μετονομασίες του Μοριά (Πελοπόννησος) και του Πενταδάκτυλου (Ταΰγετος), ήσαν προσφιλής τακτική των πρώτων Ελλήνων Χριστιανών που δεν ήθελαν ούτε να ακούγονται τα αρχαία ονόματα και τους έδωσαν ταπεινά και ευτελή προσωνύμια.
2. Νόμος 1026/24/12/1937, Εφημερίδα της Κυβέρνησης, έτος 1938, τεύχος Α΄, αριθμός 8, (12 Ιαν.), σελ. 27. Ο Μεταξικός αναγκαστικός νόμος, έγινε οριστικά, λαβωματιά καρκινώδη στη γεωγραφική και πολιτιστική ενότητα της Μάνης, που την πληρώσανε και την πληρώνουμε όλοι μας οι Μανιάτες μέχρι σήμερα.
Ιστορικά στοιχεία
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μάνη είναι πανάρχαια, αφού πρόσφατα βρέθηκαν λιθοποιημένοι ανθρώπινοι σκελετοί 300.000 περίπου ετών και ανθρώπινα εργαλεία 1.000.000 ετών και πλέον1.
Λέλεγες
Οι πρώτοι κάτοικοί της, κατά τον περιηγητή Παυσανία, (ΙΙΙ, 1. 1-3) ήσαν οι Λέλεγες, ενώ κατά τους Αχαϊκούς χρόνους ήταν χωρισμένη σε μικρά βασίλεια («πολίσματα»).
Αχαιοί
1650-1100 π.Χ. Οι Αχαιοί κατακτούν από τους Λέλεγες την περιοχή της Μάνης.
1150 π.Χ. Τρωικός πόλεμος. Οι πόλεις της Μάνης που ανήκαν στο βασίλειο του Μενελάου και αναφέρει για πρώτη φορά ο Όμηρος στην Β΄ Ραψωδία (581-585) της Ιλιάδας ήσαν: Οίτυλον, Μέσσην, και Λάας. Επίσης αναφέρει (Ιλιάδα Ι 149-152, 291-293), πόλεις της σημερινής έξω Μάνης (Μεσσηνιακής) όπως η Καρδαμύλη, η Ενόπη, και Ιρή, υπό την εξουσία του Αγαμέμνονα και είχαν ταχθεί μάλιστα για προίκα στον Αχιλλέα.
Δωριείς
1100-195 π.Χ. Οι Δωριείς κατακτούν από τους Αχαιούς την περιοχή της Μάνης και η ιστορία της, ταυτίζεται με την ιστορία της Σπάρτης2. Έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές επιγραφές και αρχαιολογικά δείγματα από τα χρόνια εκείνα. Θετικότερες πληροφορίες υπάρχουν για την Ιστορία του τόπου κατά τούς πρώτους προχριστιανικούς αιώνες.
Κοινό Λακεδαιμονίων
195-21 π.Χ. Το 195 π.Χ. ιδρύεται ο ιδιότυπος πολιτικός οργανισμός από 24 πόλεις με την ονομασία «Κοινόν των Λακεδαιμονίων». Όταν ο τύραννος της Σπάρτης Nάβης εξαναγκάζει τους αστούς της βασιλικούς-πολιτικούς και ιερατείο να καταφύγουν προς τη χερσόνησο του Tαινάρου για να γλιτώσουν.
Κοινό Ελευθερολακώνων
21π.Χ-300 μ.Χ. Στα ρωμαϊκά χρόνια (21μ.Χ.) ο αυτοκράτορας Αύγουστος αναμορφώνει το «Κοινόν» με το όνομα «Κοινόν των Λακεδαιμονίων», ομοσπονδία από 18 πόλεις, η οποία διατηρήθηκε μέχρι τα χρόνια του Διοκλητιανού με το όνομα «Κοινόν των Ελευθερολακώνων» και έζησε ως τα μέσα του 300 μ.Χ. αι.
Πρώτη Βυζαντινή Περίοδος (330-1204)
7ος –8ος αιώνες. Οι Σλάβοι Μεληγκοί εγκαθίστανται στην περιοχή της Έξω Μάνης (Μεσσηνιακής) μέχρι το Βοίτυλο. Πολεμικές συγκρούσεις με τους Βυζαντινούς μέχρι την υποταγή τους.
802-812μ.Χ. Ιδρύεται το «Θέμα του Μοριά» από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο τον Α΄. Το κάστρο της Μαΐνης υπάγεται σε αυτό.
886-911μ.Χ Στην έκθεση του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού μνημονεύεται για πρώτη φορά η επισκοπή Μαΐνης, ότι ήταν από τις αρχαιότερες του Μοριά και ανήκε στην Μητρόπολη Κορίνθου
948-952. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος αναφέρει ότι οι κάτοικοι του κάστρου της Μαΐνης δεν κατάγονται από τους Σλάβους Μηληγγούς, αλλά από τους αρχαίους Έλληνες, επίσης ότι έχουνε ελιές.
968-998. Ο Όσιος Νίκων «ο Μετανοείται» εκχριστιανίζει τους κατοίκους και είναι σίγουρο ότι μέχρι το 1248 έχουν γίνει όλοι Χριστιανοί.
Φραγκοκρατία (1204-1262)
Μετά το 1204, χρονιά τής άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τούς Φράγκους. Ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον αποχτά η περιοχή κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας.
1250. Ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος μετά το χτίσιμο του κάστρου του Μυζηθρά (Μυστρά), χτίζει καινούργιο κάστρο, πάνω στο παλιό Βυζαντινό κάστρο της Μαΐνης και ένα τρίτο στο Λεύκτρο περιοχή της Γηστέρνας (Έξω Μάνη – Μεσσηνιακή), με σκοπό να περισφίξει και να υποτάξει τους Μελληγγούς. Επί Φράγκων χτίστηκε το κάστρο του Πασσαβά μάλλον στα ερείπια της αρχαίας πόλης Λας.
1259. Όταν ο ηγεμόνας της, Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος νικήθηκε στη Πελαγονία, τα τρία πελοποννησιακά κάστρα του Μιστρά, της Μαΐνης και της Μονεμβασιάς παραδόθηκαν στο νέο ηγεμόνα, τον αυτοκράτορα, Ιωάννη Παλαιολόγο, ενώ γρήγορα υπέκυψαν και τα υπόλοιπα κάστρα της Λακωνίας.
Η Φραγκική κατάκτηση της Πελοποννήσου φέρνει στα βουνά της Μάνης κι άλλους πρόσφυγες. Πολλοί από τους κατοίκους του Νυκλίου [Τεγέα –(Αμύκλιον -Νύκλι)] με την άλωση από τους Φράγκους το 1209 - είτε κατ’ άλλους μετά την καταστροφή, από ισχυρό σεισμό, το 1296- κατέφυγαν στην Μέσα Μάνη και εκεί αποτέλεσαν τις ισχυρές οικογένειες των “Νυκλιάνων“ ή “Μεγαλογεννητών". Στο Οίτυλο και στην υπόλοιπη Μάνη οι ισχυροί συνεχίζεται και αποκαλούνται «άρχοντες». Την ίδια επίσης εποχή αλλά και τα επόμενα χρόνια οι πειρατές έβρισκαν καταφύγιο στις ακτές της Μάνης.
Δεύτερη Βυζαντινή Περίοδος (1262-1453)
1400. Ο Δεσπότης του Μιστρά Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος(1383-1407). Έφερε και εγκατέστησε στα κάστρα ως φρουρές, πολλούς Αλβανούς και πολέμησε του εγχώριους τοπάρχες.
1415. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Παλαιολόγος έρχεται στο Οίτυλο για να εφαρμόσουν οι κάτοικοι όλης της Μάνης τους νόμους του «περί μασχαλισμού», και της «λύσις των φρουρίων». Τότε γκρεμίζονται όλα τα κάστρα της Μάνης.
1447 Από τον Κυριακό τον Αγκωνίτη μαθαίνουμε ότι στο Οίτυλο εδρεύει ο Διοικητής Οιτύλου και Μεθώνης (Δηλαδή της Μάνης και της σκλαβωμένης από τους Φράγκους Μεσσηνίας), Ιωάννης Παλαιολόγος.
Τουρκοκρατία (1453-1821)
1453 29 Μαΐου Η άλωση της Πόλης. Η μεγάλη όμως στιγμή τής δράσης ήρθε μετά το 1453, χρονιά της κατάληψης τής Κωνσταντινούπολης από τούς Τούρκους. Τότε ή Μάνη έγινε το επίκεντρο σημαντικών γεγονότων.
Το Μάιο του 1460 ο Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής κατέλαβε ολόκληρη τη Πελοπόννησο. Γνωρίζοντας τον ιδιότυπο χαρακτήρα των Μανιατών, δεν εκστράτευσε εναντίον τους, αλλά φρόντισε να προσεταιριστεί τον αρχηγό τους, Κροκόντιλο Κλαδά, επειδή προδιαγραφόταν η σύρραξη μεταξύ Τούρκων και Ενετών. Ο Κλαδάς απόκρουσε τις προσφορές του Τούρκου κατακτητή και συμμάχησε με τούς Ενετούς.
Λέλεγες
Οι πρώτοι κάτοικοί της, κατά τον περιηγητή Παυσανία, (ΙΙΙ, 1. 1-3) ήσαν οι Λέλεγες, ενώ κατά τους Αχαϊκούς χρόνους ήταν χωρισμένη σε μικρά βασίλεια («πολίσματα»).
Αχαιοί
1650-1100 π.Χ. Οι Αχαιοί κατακτούν από τους Λέλεγες την περιοχή της Μάνης.
1150 π.Χ. Τρωικός πόλεμος. Οι πόλεις της Μάνης που ανήκαν στο βασίλειο του Μενελάου και αναφέρει για πρώτη φορά ο Όμηρος στην Β΄ Ραψωδία (581-585) της Ιλιάδας ήσαν: Οίτυλον, Μέσσην, και Λάας. Επίσης αναφέρει (Ιλιάδα Ι 149-152, 291-293), πόλεις της σημερινής έξω Μάνης (Μεσσηνιακής) όπως η Καρδαμύλη, η Ενόπη, και Ιρή, υπό την εξουσία του Αγαμέμνονα και είχαν ταχθεί μάλιστα για προίκα στον Αχιλλέα.
Δωριείς
1100-195 π.Χ. Οι Δωριείς κατακτούν από τους Αχαιούς την περιοχή της Μάνης και η ιστορία της, ταυτίζεται με την ιστορία της Σπάρτης2. Έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές επιγραφές και αρχαιολογικά δείγματα από τα χρόνια εκείνα. Θετικότερες πληροφορίες υπάρχουν για την Ιστορία του τόπου κατά τούς πρώτους προχριστιανικούς αιώνες.
Κοινό Λακεδαιμονίων
195-21 π.Χ. Το 195 π.Χ. ιδρύεται ο ιδιότυπος πολιτικός οργανισμός από 24 πόλεις με την ονομασία «Κοινόν των Λακεδαιμονίων». Όταν ο τύραννος της Σπάρτης Nάβης εξαναγκάζει τους αστούς της βασιλικούς-πολιτικούς και ιερατείο να καταφύγουν προς τη χερσόνησο του Tαινάρου για να γλιτώσουν.
Κοινό Ελευθερολακώνων
21π.Χ-300 μ.Χ. Στα ρωμαϊκά χρόνια (21μ.Χ.) ο αυτοκράτορας Αύγουστος αναμορφώνει το «Κοινόν» με το όνομα «Κοινόν των Λακεδαιμονίων», ομοσπονδία από 18 πόλεις, η οποία διατηρήθηκε μέχρι τα χρόνια του Διοκλητιανού με το όνομα «Κοινόν των Ελευθερολακώνων» και έζησε ως τα μέσα του 300 μ.Χ. αι.
Πρώτη Βυζαντινή Περίοδος (330-1204)
7ος –8ος αιώνες. Οι Σλάβοι Μεληγκοί εγκαθίστανται στην περιοχή της Έξω Μάνης (Μεσσηνιακής) μέχρι το Βοίτυλο. Πολεμικές συγκρούσεις με τους Βυζαντινούς μέχρι την υποταγή τους.
802-812μ.Χ. Ιδρύεται το «Θέμα του Μοριά» από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο τον Α΄. Το κάστρο της Μαΐνης υπάγεται σε αυτό.
886-911μ.Χ Στην έκθεση του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού μνημονεύεται για πρώτη φορά η επισκοπή Μαΐνης, ότι ήταν από τις αρχαιότερες του Μοριά και ανήκε στην Μητρόπολη Κορίνθου
948-952. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος αναφέρει ότι οι κάτοικοι του κάστρου της Μαΐνης δεν κατάγονται από τους Σλάβους Μηληγγούς, αλλά από τους αρχαίους Έλληνες, επίσης ότι έχουνε ελιές.
968-998. Ο Όσιος Νίκων «ο Μετανοείται» εκχριστιανίζει τους κατοίκους και είναι σίγουρο ότι μέχρι το 1248 έχουν γίνει όλοι Χριστιανοί.
Φραγκοκρατία (1204-1262)
Μετά το 1204, χρονιά τής άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τούς Φράγκους. Ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον αποχτά η περιοχή κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας.
1250. Ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος μετά το χτίσιμο του κάστρου του Μυζηθρά (Μυστρά), χτίζει καινούργιο κάστρο, πάνω στο παλιό Βυζαντινό κάστρο της Μαΐνης και ένα τρίτο στο Λεύκτρο περιοχή της Γηστέρνας (Έξω Μάνη – Μεσσηνιακή), με σκοπό να περισφίξει και να υποτάξει τους Μελληγγούς. Επί Φράγκων χτίστηκε το κάστρο του Πασσαβά μάλλον στα ερείπια της αρχαίας πόλης Λας.
1259. Όταν ο ηγεμόνας της, Γουλιέλμος Βιλλαρδουΐνος νικήθηκε στη Πελαγονία, τα τρία πελοποννησιακά κάστρα του Μιστρά, της Μαΐνης και της Μονεμβασιάς παραδόθηκαν στο νέο ηγεμόνα, τον αυτοκράτορα, Ιωάννη Παλαιολόγο, ενώ γρήγορα υπέκυψαν και τα υπόλοιπα κάστρα της Λακωνίας.
Η Φραγκική κατάκτηση της Πελοποννήσου φέρνει στα βουνά της Μάνης κι άλλους πρόσφυγες. Πολλοί από τους κατοίκους του Νυκλίου [Τεγέα –(Αμύκλιον -Νύκλι)] με την άλωση από τους Φράγκους το 1209 - είτε κατ’ άλλους μετά την καταστροφή, από ισχυρό σεισμό, το 1296- κατέφυγαν στην Μέσα Μάνη και εκεί αποτέλεσαν τις ισχυρές οικογένειες των “Νυκλιάνων“ ή “Μεγαλογεννητών". Στο Οίτυλο και στην υπόλοιπη Μάνη οι ισχυροί συνεχίζεται και αποκαλούνται «άρχοντες». Την ίδια επίσης εποχή αλλά και τα επόμενα χρόνια οι πειρατές έβρισκαν καταφύγιο στις ακτές της Μάνης.
Δεύτερη Βυζαντινή Περίοδος (1262-1453)
1400. Ο Δεσπότης του Μιστρά Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος(1383-1407). Έφερε και εγκατέστησε στα κάστρα ως φρουρές, πολλούς Αλβανούς και πολέμησε του εγχώριους τοπάρχες.
1415. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Παλαιολόγος έρχεται στο Οίτυλο για να εφαρμόσουν οι κάτοικοι όλης της Μάνης τους νόμους του «περί μασχαλισμού», και της «λύσις των φρουρίων». Τότε γκρεμίζονται όλα τα κάστρα της Μάνης.
1447 Από τον Κυριακό τον Αγκωνίτη μαθαίνουμε ότι στο Οίτυλο εδρεύει ο Διοικητής Οιτύλου και Μεθώνης (Δηλαδή της Μάνης και της σκλαβωμένης από τους Φράγκους Μεσσηνίας), Ιωάννης Παλαιολόγος.
Τουρκοκρατία (1453-1821)
1453 29 Μαΐου Η άλωση της Πόλης. Η μεγάλη όμως στιγμή τής δράσης ήρθε μετά το 1453, χρονιά της κατάληψης τής Κωνσταντινούπολης από τούς Τούρκους. Τότε ή Μάνη έγινε το επίκεντρο σημαντικών γεγονότων.
Το Μάιο του 1460 ο Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής κατέλαβε ολόκληρη τη Πελοπόννησο. Γνωρίζοντας τον ιδιότυπο χαρακτήρα των Μανιατών, δεν εκστράτευσε εναντίον τους, αλλά φρόντισε να προσεταιριστεί τον αρχηγό τους, Κροκόντιλο Κλαδά, επειδή προδιαγραφόταν η σύρραξη μεταξύ Τούρκων και Ενετών. Ο Κλαδάς απόκρουσε τις προσφορές του Τούρκου κατακτητή και συμμάχησε με τούς Ενετούς.
Πρώτος Τουρκοβενετικός πόλεμος (1463-1479)
Για δεκάξι χρόνια, από το 1463 μέχρι το 1479, οι Μανιάτες υπεράσπισαν τη γη τους και αποθάρρυναν τους Τούρκους να εγκαταστήσουν φρουρές στη περιοχή. Ο Τουρκοενετικός όμως πόλεμος, αν και σκληρός, έληξε άδοξα και οι Ενετοί εγκατέλειψαν στη τύχη τους, τους Μανιάτες. Ο Κροκόντιλος Κλαδάς δεν αναγνώρισε ποτέ τούς όρους της συνθήκης μεταξύ Τούρκων και Ενετών, απορρίπτοντας τη μια μετά την άλλη τις προσφορές των Τούρκων και άρχισε αγώνα εναντίον τους.
Σκληρές μάχες έγιναν και οι Μανιάτες πεισματικά απόκρουσαν όλες τις επιθέσεις των ασιατών κατακτητών. Όταν ξέσπασαν καινούργιες διαμάχες μεταξύ Τούρκων και Ενετών κατά τα χρόνια 1499-1502 και 1537-1540 δεν πήραν θέση, αλλά βρίσκονταν σε επιφυλακή.
Το 1571 με 1573 πήραν ενεργό μέρος υπέρ των, Ενετών με πρώτους τούς αδερφούς Μελισσηνούς, το Μητροπολίτη Μακάριο και το Δεσπότη Θεόδωρο.
Σκληρές μάχες έγιναν και οι Μανιάτες πεισματικά απόκρουσαν όλες τις επιθέσεις των ασιατών κατακτητών. Όταν ξέσπασαν καινούργιες διαμάχες μεταξύ Τούρκων και Ενετών κατά τα χρόνια 1499-1502 και 1537-1540 δεν πήραν θέση, αλλά βρίσκονταν σε επιφυλακή.
Το 1571 με 1573 πήραν ενεργό μέρος υπέρ των, Ενετών με πρώτους τούς αδερφούς Μελισσηνούς, το Μητροπολίτη Μακάριο και το Δεσπότη Θεόδωρο.
Πρώτη οργανωμένη απόπειρα επανάστασης (1612)
Οι εξεγέρσεις τους ήταν συχνότερες κατά το 17ο αιώνα ενώ έγιναν και συνεννοήσεις του αρχηγού των Μανιατών Πέτρου Μέδικου με το δούκα του Νεβέρ, Κάρολο Β΄ Γονζάγο, πού ονειρευόταν την επανασύσταση του Βυζαντινού κράτους και είχε ανακηρύξει τον εαυτό του κληρονόμο των Παλαιολόγων. Τα σχέδια αυτά ματαιώθηκαν επειδή πρόδωσαν οι Βενετσιάνοι την κίνηση στους Τούρκους..
Σε καινούργιες περιπέτειες μπλέχτηκαν πάλι οι Μανιάτες την εποχή του Κρητικού ξεσηκωμού το 1648 με 1649 και πολέμησαν στο πλευρό των Ενετών με πειρατικά πλοία.
Οι Τούρκοι, για να μπορέσουν να υποτάξουν τη Μάνη, κολάκεψαν την αλλοπρόσαλλη προσωπικότητα του Μανιάτη πειρατή Λιμπεράκη Γερακάρη, του μετέπειτα Μπέη της Μάνης, με τη βοήθεια του οποίου εγκατάστησαν στη Μάνη τρία φρούρια, του Κελεφά, της Ζαρνάτας και του Πόρτο Κάγιο.
Γρήγορα η δύναμη των μανιάτικων λιμανιών εξασθένησε και ο Γερακάρης ανέλαβε καθήκοντα γενικού αρχηγού. Μετά από λίγο όμως θυμήθηκε το μανιάτικο αίμα του, επιτέθηκε με τα πειρατικά του πλοία κατά των Τούρκων, αλλά τελικά πιάστηκε και φυλακίστηκε από τούς Ενετούς.
Αλλά το μεγάλο αυτό ρεύμα των φυγάδων δημιουργεί προβλήματα, γιατί το άγονο έδαφος της περιοχής δεν τους φτάνει για να ζήσουν κι αρχίζει ένας σκληρός αγώνας για «ζωτικό χώρο» ανάμεσα σε οικογένειες, σόγια και ολόκληρα χωριά, που κάποτε παίρνει τη μορφή αληθινού τοπικού πόλεμου.
Η βεντέτα μεταξύ των μεγαλύτερων οικογενειών της Μάνης θα αναταράσσει τη Μάνη για αιώνες (όπως των Μεδίκων - Γιατριάνων και των Στεφανόπουλων). Για μεγάλο διάστημα το μόνο που θα μπορούσε να τους ενώσει ήταν μια Τουρκική εισβολή. Πολλοί φεύγουν για να υπηρετήσουν μισθοφόροι του Δόγη κι άλλοι γίνονται πειρατές, αρκετοί από τους οποίους έχουν κίνητρα πατριωτικά στις ενέργειές τους (μανιάτικα πυρπολικά κατάστρεψαν μέρος του οθωμανικού στόλου στα Χανιά).
Από τις μεταναστεύσεις Μανιατών της περιόδου αυτής χαρακτηριστικότερες είναι δύο οικογενειών από το Οίτυλο των Γιατριάνων, που έφυγαν το 1670 και εγκαταστάθηκαν στο Λιβόρνο της Ιταλίας και των Στεφανόπουλων, που έφυγαν το 1675 και κατάληξαν στο Καργκέζε της Κορσικής, όπου διατήρησαν τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά τους και είναι και σήμερα ακόμα γνωστοί ως «Έλληνες».
Το 1715, μετά την απομάκρυνση των Ενετών από την Πελοπόννησο, η Μάνη συνέχισε να είναι ελεύθερη. Οι Τούρκοι αποφάσισαν ν' αφήσουν τους Μανιάτες ανενόχλητους κάτω από τη διακυβέρνηση ενός Μπέη, κατά το πρότυπο περίπου της Μολδοβλαχίας. Οι κάτοικοί της όμως, ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν στην Υψηλή Πύλη 4.000 γρόσια το χρόνο, που σπάνια πλήρωναν.
Μετά το πείραμα όμως που έκαναν με τον πρώτο Μπέη της Μάνης, το δυναμικό, φιλόδοξο και αδίστακτο Λυμπεράκη Γερακάρη, που πολεμούσε άλλοτε για τους Τούρκους κι άλλοτε για τους Βενετούς, διέκοψαν για εκατό περίπου χρόνια την εφαρμογή του θεσμού, για να τον επαναφέρουν μετά τα Ορλοφικά.
Δεύτερη απόπειρα επανάστασης (1770)
Το 1770 και μετά πενήντα χρόνια ήσυχης ζωής, μπλέχτηκαν σε νέους αγώνες, παίρνοντας μέρος στα Ορλοφικά και μετά την αποτυχία τους υποχρεώθηκαν να πληρώσουν 15.000 γρόσια στο σουλτάνο.
Έτσι, από το 1776 ως το 1821 η Μάνη κυβερνήθηκε διαδοχικά από οκτώ μπέηδες: Τζανέτος Κουτήφαρης (1776-1779), Μιχαήλμπεης Τρουπάκης (1779-1782), Τζανέτμπεης Καπετανάκης Γρηγοράκης (1782-1798), Παναγιώτης Κουμουνδούρος (1798-1803), Αντώνμπεης Γρηγοράκης (1803-1810), Κωνσταντίνος Ζερβάκος ή Ζερβόμπεης (1810-1811), Θεοδωρόμπεης Γρηγοράκης (1811-1815), Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης (1815-1821), σημαντικότεροι από τους οποίους ήταν ο Τζανέτμπεης Γρηγοράκης και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.
Ο πρώτος σύνδεσε το όνομά του με την εξόντωση της τουρκικής φρουράς του Πασσαβά, την επέκταση της βορειοανατολικής Μάνης, το ξαναγέννημα της πόλης του Γυθείου, τις συναντήσεις με τους Έλληνες οπλαρχηγούς και το Λάμπρο Κατσώνη και με τις συνεννοήσεις που είχε, αρχικά με τους Ρώσους και μετά με το Ναπολέοντα για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης είναι συνδεμένος με την ηγεσία του απελευθερωτικού αγώνα του 1821.
Πριν από την επανάσταση του 1821 η περιοχή της Μάνης είχε γίνει καταφύγιο και ορμητήριο κλεφτών και οπλαρχηγών. Εκεί κατά καιρούς έδρασαν και βρήκαν καταφύγιο ο Ζαχαριάς, ο Χρυσοσπάθης, ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος, ο Κατσώνης κ.α.
Οι κάτοικοί της, γνωστοί για τη φιλοπόλεμη ιδιοσυγκρασία τους, πρωτοστάτησαν στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821. Η Φιλική Εταιρεία είχε στείλει στη περιοχή τον Περραιβό και το Χρυσοσπάθη, πού ανέλαβαν την οργάνωσή του.
Τρίτη και επιτυχημένη απόπειρα επανάστασης (17 Μαρτίου 1821)
Στις 17 Μαρτίου 1821, οκτώ ολόκληρες ημέρες πριν από την «επίσημη επέτειο», οι περίπου 12.000 Μανιάτες πολεμιστές κήρυξαν το πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ξεκινώντας από τον Ιερό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στην Αρεόπολη.
Η σημαία των επαναστατών ήταν λευκή με γαλάζιο σταυρό στη μέση. Στην επάνω πλευρά έγγραφε : <<ΝΙΚΗ Η ΘΑΝΑΤΟΣ>> ΝΙΚΗ και όχι ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, γιατί η Μάνη ήταν πάντα Ελεύθερη, ενώ στη κάτω πλευρά είχε αναγραφεί το αρχαίο και ένδοξο: <<ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ>>.
Στις 22 Μαρτίου 1821 οι επαναστάτες συγκεντρώνονται στη Καρδαμύλη και μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες, ξεκινούν για τη Καλαμάτα.
Στις 23 Μαρτίου 1821, κατά τη κατάληψη της Καλαμάτας, οι περισσότεροι αγωνιστές ήταν Μανιάτες. Σε όλη τη διάρκεια του αγώνα η Μάνη πρόσφερε χρηματική και στρατιωτική βοήθεια, έδωσε αρχηγούς και περίφημους αγωνιστές, με επικεφαλής την οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων.
Ιστορική είναι η μάχη της Βέργας, όπου ο Ιμπραήμ ακούγοντας το νέο «Μολών Λαβέ», από τους Μανιάτες, χάνει τα 2/3 του στρατού του, ενώ τον κατατροπώνουν και οι γυναίκες του Δυρού που με δρεπάνια και ξύλα, τον πετούν στην θάλασσα, στη προσπάθειά του για απόβαση.
Οι μάχες αυτές και η μετέπειτα ξεχασμένη μάχη του Ιστορικού Πολυαράβου, του χωριού όπου τον Αύγουστο του 1826 κατατροπώθηκαν οι στρατιές του Ιμπραήμ, διατήρησαν και έσωσαν την Επανάσταση από σίγουρο ναυάγιο…
Με τις πρώτες προσπάθειες του Καποδίστρια και αργότερα του Όθωνα να ανασυντάξουν σε ενιαίο κράτος τις απελευθερωμένες περιοχές, οι Μανιάτες αντέδρασαν στη διοικητική και οικονομική αφομοίωσή τους με το υπόλοιπο Ελληνικό κράτος.
Βρέθηκαν αντίθετοι και αρνήθηκαν να υποταχτούν στην εξουσία της κυβέρνησης, αντιστάθηκαν και νίκησαν τους Βαυαρούς που είχαν σταλεί για να επιβάλουν τις θελήσεις της κυβέρνησης. Τελικά όμως επήλθε ένας συμβιβασμός και η Μάνη ειρήνευσε, ενώ σιγά – σιγά μετά το 1863, άρχισαν να προσαρμόζονται.
Άλλωστε και ο ισχύον διοικητικός διαχωρισμός μόνο τυχαίος δεν ήταν….
Η Ιστορία της Μάνης, πού τόσα πολλά έπαθε και πρόσφερε, αποτυπώθηκε στο τοπίο της με κάστρα, χωριά με κλειστά σπίτια-πύργους (τα Πυργόσπιτα), Χριστιανικές Εκκλησίες του 9ου,10ου και 11ου αιώνα, από τις αρχαιότερες στην Πελοπόννησο κ.α.
Χτισμένα σχεδόν όλα τα κτίσματα με πέτρα, τονίζουν τη λιτότητα και την αγριάδα του τοπίου.
Αυτές είναι οι χρυσές σελίδες της ιστορίας της Μάνης σε λίγες γραμμές.
*Σημειώσεις
1. Θεόδωρος Πίτσιος, Παλαιοανθρωπολογικές έρευνες στο σπήλαιο Απήδημα Λακωνίας.
2. Στο Οίτυλο (επί Δωριέων) είναι το μοναδικό χωριό της Μάνης που βρέθηκε επιγραφή με πίνακα πολιτών και με Αρμοστή τον Ηρακλείδα. [Inscriptiones Graecae. Vol. 1295 s.240-242 1913 (Καταγραφή από Forster 1904, Prott, 1903, Kolbe 1905) και Α. Κουτσιλιέρη «Ιστορία της Μάνης» Αθήναι 1993 σελ. 70].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου