Σελίδες

Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2017

Η ιστορία των τεσσάρων πορτραίτων της βασίλισσας Ελισάβετ που φιλοτέχνησε ο Laszlo, Β’ μέρος


ΜΕΙΛ 1
Τον Σεπτέμβριο του 1924 στο Παρίσι, εκτός από το πορτραίτο που παράγγειλε 
και αγόρασε η Ελισάβετ, ο Laszlo ζωγράφισε και το παραπάνω 
πορτραίτο της Βασίλισσας. Το χαρακτηρίζει study portrait, 
είναι λάδι σε καμβά, σε διαστάσεις 82.5 Χ 61 cm.
Είναι ζωγραφισμένα το κεφάλι και οι ώμοι, η Ελισάβετ είναι στραμμένη προς 
τ’ αριστερά, το πρόσωπο, τρία τέταρτα, γυρισμένο, κοιτά προς την κατεύθυνση 
αυτού που παρατηρεί το πορτραίτο. Φορά αραχνοΰφαντη εσάρπα γύρω από 
τους ώμους της και περιδέραιο και σκουλαρίκια από μαργαριτάρια.
Ο Laszlo ζωγράφισε το πορτραίτο αυτό για δική του ευχαρίστηση, 
η Ελισάβετ δεν το απέκτησε ποτέ. Ήταν ιδιοκτησία του ζωγράφου μέχρι τον 
θάνατό του στα 1937, μετά κληρονομήθηκε από μέλος της οικογένειάς του. 
Στα 1989 κάηκε σε πυρκαγιά που προκλήθηκε στο σπίτι του εγγονού Laszlo 
και στην οποία κάηκαν και μερικά ακόμη έργα. 
Κρίμα, για μένα το πορτραίτο αυτό απέδιδε κατά τον καλύτερο τρόπο και 
χωρίς πολλές ωραιοποιήσεις την εφήμερη Βασίλισσα της Ελλάδος!

ΜΕΙΛ 2
Ιδού και το τρίτο πορτραίτο του Σεπτεμβρίου του 1924! 
Ένα πορτραίτο που μας αποκαλύπτει το μυστικό της Ελισάβετ! 
Η Βασίλισσα είχε χάσει τα μαλλιά της τα χρόνια εκείνα.
Είναι σκίτσο, σε διαστάσεις 47 Χ 30cm. με μαύρο, λευκό και τερακότα  
μολύβι σε ασπροκίτρινο χαρτί. 
Είναι μόνο κεφάλι, προφίλ προς τα αριστερά, φορά μαργαριταρένια σκουλαρίκια. 
Το σκίτσο αυτό βρίσκεται σήμερα σε ιδιωτική συλλογή. 
Ο καλλιτέχνης πολύ συχνά έφτιαχνε σκίτσα, άγνωστα στο μοντέλο του, και 
τα κρατούσε σαν ενθύμιο του χρόνου που πέρασαν μαζί κατά τις πόζες για 
το πορτραίτο που είχε παραγγελθεί.
Η Ελισάβετ μολύνθηκε και ασθένησε από τυφοειδή πυρετό κατά την παραμονή της 
στην Σμύρνη. 
Γράφει η Ιουλία Καρόλου:
«Επλησίαζεν ήδη το Πάσχα του 1922. Η Βασιλική Οικογένεια ήτο λίαν ανήσυχος 
δια την έκβασιν της ασθενείας της Πριγκιπίσσης Ελισάβετ, της συζύγου 
του Διαδόχου Γεωργίου, ήτις είχε προσβληθή εκ κινδυνώδους μορφής τύφου…
Η κατάστασις επεδεινούτο και ήδη κληθείσα έφθασεν εις Αθήνας 
η Βασίλισσα της Ρουμανίας, η μητέρα της…
Την 30ην Απριλίου 1922 επληροφορήθην, ότι η κατάστασις της Πριγκιπίσσης 
Ελισάβετ εχειροτέρευσεν, αναφανέντος πυώδους αποστήματος εις το αριστερόν 
πλευρόν και επρόκειτο την ημέραν εκείνη να εγχειρισθή. 
Η αγωνία και η ανησυχία της Βασιλίσσης (Όλγας) κατά την ημέραν εκείνη 
ήτο μεγάλη, έμεινα μαζί της πέραν του μεσονυκτίου, διότι διαρκώς ετηλεφώνει 
δια την κατάστασιν της εγγονής της και η αγωνία είχε κουράση 
πολύ την Βασίλισσαν. 
Ευτυχώς με του Θεού την βοήθειαν, σιγά-σιγά η Πριγκίπισσα Ελισάβετ εσώθη 
και η χαρά της Βασιλίσσης ήτο ανέκφραστος.»
Η Ελισάβετ χρειάστηκε πολύ χρόνο για να αναρρώσει και να δυναμώσει 
σωματικά, τότε όμως έπεσε σε βαριά κατάθλιψη. 
Άρχισε να χάνει τα μαλλιά της. 
Ήταν μια κλασσική περίπτωση γυροειδούς αλωπεκίας από το στρες! 
Προσπάθησε και μάλλον κατάφερε να κρύψει το πρόβλημα της, μέχρις ότου 
ο Laszlo με τα μολύβια του, με γρήγορες κινήσεις, χωρίς η ίδια να αντιληφθεί τίποτα, 
έδειξε πόσο γυμνό από μαλλιά ήταν το κεφάλι της Βασίλισσας. 
Βέβαια το σκίτσο αυτό το κράτησε μυστικό, έγινε μόνο για να θυμάται ο ίδιος 
πως ήταν πραγματικά το μοντέλο του. 
Η μόδα της εποχής βοήθησε την Ελισάβετ, ας δούμε σε μερικές φωτογραφίες 
πως το κατάφερε.
ΜΕΙΛ 3-Α

Καλοκαίρι 1922, στην Ρουμανία όπου πήγε για να αναρρώσει. 
Δείχνει φοβισμένη. Είναι σε κατάθλιψη, δεν ξέρει πως να χειριστεί την ζωή της. 
Τα μαλλιά της έχουν αρχίσει να πέφτουν, καταφέρνει όμως ακόμη να κρύψει το πρόβλημά της.

ΜΕΙΛ 3-Β

15 Οκτωβρίου 1922, για την Στέψη των γονιών της Φερδινάνδου και Μαρίας. 
Η ίδια είχε γίνει Βασίλισσα στις 27 Σεπτεμβρίου, μόνο δεκαεννέα μέρες πριν, 
μετά την κατάρρευση του μετώπου στην Μικρά Ασία, την καταστροφή 
της Σμύρνης, την Επανάσταση και την δραματική παραίτηση του 
Βασιλέως Κωνσταντίνου. Πόσο όμως ήταν υπερήφανη για τους γονείς της 
που διπλασιάσαν την Ρουμανία και πόσο ήθελε να μοιραστεί μαζί τους αυτή 
την μέρα δόξας, αυτή που έζησε κοντά τους τις μέρες της ήττας, 
της ταπείνωσης, της αγωνίας, στο τελευταίο ελεύθερο κομμάτι της πατρίδας της, 
στο Ιάσιο! Φορά διάδημα …δανεισμένο από την μητέρα της, την διαμαντένια 
και με μαργαριτάρια τιάρα τουCartier. 
Στηρίζει το διάδημα σ’ ένα τουρμπάν από μπροκάρ και κρύβει για 
άλλη μια φορά το πρόβλημα της αλωπεκίας της που συνεχώς χειροτερεύει.  

ΜΕΙΛ 3 - Γ1923. Στο Τατόϊ, δείχνει ίσως λίγο καλύτερα
ΜΕΙΛ 3-Δ1923. Η επίσημη φωτογραφία της καινούργιας Βασίλισσας της Ελλάδος. 
Φορά τον Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος και στηρίζει το διάδημα της σε 
μια πλατιά ταινία από ύφασμα. 
Τα έντονα μάτια της κοιτάζουν φοβισμένα. 
Είναι φυλακισμένη σ’ ένα γάμο που δεν θέλει, σε μία χώρα που 
δεν αγαπά, από μια Επαναστατική Επιτροπή που ελέγχει τα πάντα 
και βάζει παντού περιορισμούς!
ΜΕΙΛ 3 -Ε

1924. Φωτογραφία του πρώτου έτους της εξορίας, 
ίσως και της εποχής που η Ελισάβετ πόζαρε στον Laszlo 
για τα πορτραίτα της. 

ΜΕΙΛ 4 ΦΩΤΕΙΝΗ
 Μετά τα τρία πορτραίτα της Ελισάβετ που ο Laszlo ζωγράφισε στο Παρίσι 
τον Σεπτέμβριο του 1924, ακριβώς ένα χρόνο μετά, τον Σεπτέμβριο του 1925, 
έχουμε το παραπάνω πορτραίτο που ζωγραφίστηκε στο Λονδίνο. 
Είναι λάδι σε καμβά και οι διαστάσεις του ειναι 92,5 Χ 71cm.
Είναι ζωγραφισμένο μόνο το πάνω μέρος, το κεφάλι γυρίζει κατά τα 
τρία-τέταρτα προφίλ προς τα δεξιά, φορά έξωμο βραδινό φόρεμα χρώματος 
κρεμ με σκουρόχρωμη εσάρπα, φορά μαργαριταρένια κρεμαστά σκουλαρίκια, 
στο δεξί χέρι δακτυλίδι με ένα μεγάλο μαργαριτάρι και στο χέρι αυτό κρατά 
δύο άσπρα κρίνα που ακουμπά στο στήθος.
Η Ελισάβετ πόζαρε αρκετές φορές για το πορτραίτο αυτό, δεν ήταν όμως 
παραγγελία, η συμφωνία ήταν να γίνει για την ευχαρίστηση του καλλιτέχνη 
και να παραμείνει σ’ αυτόν. 
Ο Laszlo ευχαριστήθηκε πολύ με το τελικό αποτέλεσμα και αγάπησε πολύ 
το πορτραίτο αυτό. Αλλά και στην Ελισάβετ άρεσε πολύ και προσφέρθηκε 
να το αγοράσει. Ο Laszlo αρνήθηκε σταθερά και αποφασιστικά στο μοντέλο του…
να φύγει με τον πίνακα.
Μόλις το έργο τελείωσε αναχώρησε για τις Ηνωμένες Πολιτείες. 
Εκτέθηκε σε γκαλερί  της Νέας Υόρκης, μετά της Ουάσινγκτον και τους πρώτους 
μήνες του 1926 στη Βαλτιμόρη. 
Τον Ιούνιο του 1927 εκτέθηκε στη French Gallery, μετά στο Μπρίστολ (1927-28), 
στη Biennale d’ arte di Venezia (1928), στο Λονδίνο (1929), 
στο Παρίσι (1931), στη Βουδαπέστη (1937), στο Δουβλίνο (1959-60).

ΜΕΙΛ 5-Α
Η φωτογραφία είναι από την έκθεση του 1927 στη French Gallery. 
Στο κέντρο δεσπόζει το πορτραίτο του Βασιλιά Αλφόνσου ΙΓ’ της Ισπανίας. 
Αριστερά το πορτραίτο της Ελισάβετ, 
δεξιά της Βασίλισσας Βικτωρίας-Ευγενίας της Ισπανίας. 
(Πρόκειται για τον παππού και την γιαγιά του Χουάν-Κάρλος). 
Οι δύο άλλοι πίνακες δεξιά και αριστερά είναι τα πορτραίτα των θυγατέρων 
του βασιλικού ζεύγους: η ινφάντα Μαρία-Χριστίνα και η ινφάντα Βεατρίκη.
ΜΕΙΛ 5 -Β μικρο
Ο βασιλόπαις Νικόλαος χρησιμοποίησε την φωτογραφία του πορτραίτου αυτού 
για την εικονογράφηση, το 1926, του αυτοβιογραφικού του βιβλίου 
«Τα πενήντα χρόνια της ζωής μου».
Ο πίνακας αυτός παρέμεινε ιδιοκτησία του Laszlo μέχρι τον θάνατο του. 
Σήμερα ανήκει και εκτίθεται σε γκαλερί της Βουδαπέστης. 
(Μη ξεχνάμε ότι ο Laszlo είναι ουγγρικής καταγωγής).
Το 1936 ο Laszlo επισκέφτηκε το Βουκουρέστι, παρέμεινε εκεί πολλές μέρες και 
ζωγράφισε μια σειρά από πορτραίτα των μελών της βασιλικής οικογένειας: 
του Βασιλιά Καρόλ, της ερωμένης του Μάγδας Λουπέσκου, του διαδόχου Μιχαήλ, 
της Βασίλισσας Μαρίας, ακόμη και του Βασιλιά Φερδινάνδου που 
είχε πεθάνει το 1927. Συνάντησε εκεί την Ελισάβετ η οποία του ζήτησε να 
ζωγραφίσει και τον εραστή της Alexandru Scanavi. Ο Laszlo στενοχωρήθηκε! 
Δεν ήθελε με τίποτα να κάνει το πορτραίτο του Scanavi. 
Το θεωρούσε προδοσία προς τον Γεώργιο της Ελλάδος που ήταν φίλος του 
και που μόλις την προηγούμενη χρονιά του είχε φιλοτεχνήσει το 
δεύτερο πορτραίτο του. Απευθύνθηκε λοιπόν στην Βασίλισσα Μαρία και 
της ζήτησε να μεσολαβήσει στην κόρη της, να μη ζωγραφίσει τον Scanavi, 
αλλά και να μη προκαλέσει την οργή της Ελισάβετ. 
Ήταν αγχωμένος και είχε αγωνία. 
Προς το τέλος της παραμονής του στο Βουκουρέστι θα γευμάτιζε 
με την Ελισάβετ. Ο ζωγράφος γράφει: «Φοβόμουν ότι η Βασίλισσα θα ήταν 
δυσαρεστημένη μαζί μου γιατί δεν ζωγράφισα τον φίλο της, αλλά ομολογώ ότι 
ήταν πολύ ευχάριστη, γοητευτική, εξαίσια μαζί μου. 
Είχαμε ένα πολύ ευχάριστο tête à tête γεύμα (εκείνος  δεν ήταν παρών)».
Ποιος όμως ήταν ο Alexandru Scanavi; Ανήκε στην οικογένεια Σκαναβή της Χίου.

ΜΕΙΛ 6 - ΑΤο οικόσημο της οικογένειας Σκαναβή

Πολλά χρόνια πριν οι πρόγονοι του είχαν φύγει από το νησί και είχαν 
εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη όπου εργάστηκαν επιδέξια σαν 
διαχειριστές της περιουσίας των σουλτάνων. 
Ο Αλέξανδρος Σκαναβής ανήκε στον κλάδο της οικογένειας που  είχε μετοικήσει 
από την Κωνσταντινούπολη στη Ρωσία. Με την μπολσεβικική επανάσταση 
κατέφυγαν στο Βουκουρέστι. 
Ο Βασιλιάς Γεώργιος προσέλαβε τον ελληνικής καταγωγής ικανό γνώστη των 
οικονομικών για διαχειριστή της περιουσίας του και της περιουσίας της συζύγου του. 
Η Ελισάβετ δημιούργησε ερωτική σχέση με τον διαχειριστή της, παρ’ όλο που 
ο Alexandru ήταν νυμφευμένος και οικογενειάρχης. 
Γράφει ο Παναγιώτης Πιπινέλης: 
«Η αποξένωσις μεταξύ των συζύγων είχε πλέον προχωρήσει πολύ και πολλά 
περιστατικά είχον τελείως καταστρέψει πάσαν ελπίδα να αναθάλη 
το παλαιόν ειδύλλιον.» 
Ήταν μετά τα Χριστούγεννα του 1932 που ο Βασιλιάς είπε «Ας φύγωμεν απ’εδώ!» 
και έφυγε από το Βουκουρέστι για να μην επιστρέψει ποτέ ξανά.
ΜΕΙΛ 6-ΒΣινάια, 1933. 
Η Βασίλισσα Μαρία με όλα της τα παιδιά και τους δυο γαμπρούς της. 
Από αριστερά, Ιλεάνα, Μαρία, Νικόλαος, Βασιλιάς Καρόλ, 
Βασιλιάς Αλέξανδρος της Γιουγκοσλαβίας με την σύζυγό του Μαρία, 
διάδοχος Μιχαήλ, Άντον της Αυστρίας και τελευταία δεξιά η Ελισάβετ. 
Ο Βασιλιάς Γεώργιος απουσιάζει. Δεν έρχεται πια στην Ρουμανία.  
Εδώ πολλά πράγματα τον στενοχωρούν και τον μειώνουν. 
Ο γάμος τους ουσιαστικά έχει λήξει.

Η Ελισάβετ την εποχή εκείνη έγραφε σε φίλη της, «είμαι μια πραγματικά 
ευτυχισμένη γυναίκα». Ο Βασιλιάς Καρόλ αντιμετώπιζε τον Scanavi σαν πραγματικό 
γαμπρό του, ο Scanavi του έδινε οικονομικές συμβουλές και χρησιμοποιούσε την 
εύνοια του Βασιλιά για τα συμφέροντα τα δικά του και της Ελισάβετ. 
Κατάφερε να αυξήσει σημαντικά την προσωπική περιουσία της Βασίλισσας, αλλά 
και να αποκτήσει και ο ίδιος μια μεγάλη περιουσία. 
Μετά τον πόλεμο και πριν από την αναχώρησή τους από την Ρουμανία, με 
τα ρωσικά που γνώριζε σαν μητρική του γλώσσα, έκανε όλες τις συνεννοήσεις 
και τις διαπραγματεύσεις με τους σοβιετικούς. Στις 12 Ιανουαρίου 1948, 
στο τραίνο που απομάκρυνε την Ελισάβετ για πάντα από την Ρουμανία ήταν 
και ο Scanavi, η σύζυγος του και τα παιδιά του. 
Στην Ελβετία χώρισαν και ο καθ’ ένας πήρε τον δρόμο του. 
Αυτός με την οικογένειά του κι αυτή σε καινούργια προσπάθεια αναζήτησης της ευτυχίας…

*Του Νίκου Παπακωνσταντίνου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Royalty Digest. Elisabeta of the Hellenes, Passionate Woman-Reluctant Queen, 
John Wimbles, Nos 137, 138, 139, 145. 2002,2003.
2. Γεώργιος Β’, Παναγιώτου Ν. Πιπινέλη, Στέγη του Βιβλίου, Αθήναι, 1951.
3. Όλγα η Βασίλισσα των Ελλήνων, Ιουλίας Καρόλου, ΕΣΤΙΑ, Αθήναι, 1934.
4. Τα Πενήντα Χρόνια της Ζωής μου, βασιλόπαιδος Νικολάου, Γκρέκα, Αθήναι 1926.
5. Philip de Laszlo Catalogue Raisonné website.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Παπακωνσταντίνου για την άριστη συνεργασία του. 
Φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του κυρίου Παπακωνσταντίνου.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου