Μερικοί άντρες και γυναίκες άφησαν πρόχειρους
ξύλινους σταυρούς στα σημεία
που είχε χυθεί το αίμα των θυμάτων
Η μάχη της Αθήνας ξεκίνησε το βράδυ της Κυριακής, 3 Δεκεμβρίου 1944. Η θρυαλλίδα που οδήγησε στην αιματηρή σύγκρουση ήταν η προσχεδιασμένη δολοφονική επίθεση κατά των διαδηλωτών του ΕAM στην Πλατεία Συντάγματος. Μ' αυτό τον τρόπο η Βρετανική πλευρά θέλησε να ωθήσει το ΕΑΜ σε «ανταρσία», που θα ήταν μια καλή αφορμή για τη συντριβή των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην πρωτεύουσα. Πίστευε μάλιστα ότι το πράγμα θα ήταν απλά μια εύκολη αστυνομικού χαρακτήρα επιχείρηση για την αποκατάσταση της «τάξης». Όμως στην πραγματικότητα αυτό που ακολούθησε ήταν μια μεγάλη στρατιωτική αναμέτρηση, που κράτησε 33 ολόκληρες μέρες και είχε ως συνέπεια μια πραγματική εκατόμβη θυμάτων και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Και φυσικά χιλιάδες θύματα μεταξύ των αμάχων και ανυπολόγιστης αξίας υλικές καταστροφές.
Σ' όλη αυτή την περίοδο ο Βύρωνας αναγκαστικά βρέθηκε στο μάτι του Κυκλώνα.
Θρήνησε εκατοντάδες νέους ανθρώπους και από τις δύο πλευρές, αλλά και από τον άμαχο πληθυσμό. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι τα θύματα της μάχης του Δεκέμβρη στο Βύρωνα ήταν πολύ περισσότερα απ' αυτούς που έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας προηγουμένως τον κατακτητή.
Άλλοι σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης. Άλλοι από τους ανελέητους βομβαρδισμούς των Βρετανικών αεροπλάνων, από τους όλμους της Ορεινής Ταξιαρχίας, που είχε εγκατασταθεί στο λόφο του Αράπη και τους κανονιοβολισμούς των πολεμικών πλοίων που χτυπούσαν από τα λιμάνια του Σαρωνικού και άλλοι εντελώς συμπτωματικά από αδέσποτες σφαίρες και από τυχαίες εκρήξεις πολεμικού υλικού. Όσοι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι - όμηροι από τους Βρετανούς εστάλησαν στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου και επέστρεψαν αργότερα στο Βύρωνα[..].
Ομήρους, όμως στο Βύρωνα συνέλαβε και ο ΕΛΑΣ κατά την αποχώρησή του. Στους ομήρους της γειτονιάς της, στην οδό Μεσολογγίου αναφέρεται η μαρτυρία της επονίτισας Αναϊδος Τσακιρίδου - Νικηφοράκη σε συνέντευξη στο Μεν. Χαραλαμπίδη την 20/11/07. Χώρος συγκέντρωσης των ομήρων του ΕΑΜ στο Βύρωνα ήταν το καφενείο του Μαυρουδή στο Άγιο Λάζαρο.
Πολίτες στήνουν οδοφράγματα.Οι αντίπαλες παρατάξεις
Οι Βρετανικές δυνάμεις στις 3/12/44 αριθμούσαν στην Ελλάδα 30.000 στρατιωτικούς. Μία ταξιαρχία πυροβολικού, μία ταξιαρχία αλεξιπτωτιστών και την τεθωρακισμένη ταξιαρχία της Αφρικής με άρματα Σέρμαν, απρόσβλητα από κάθε όπλο που διέθετε ο ΕΛΑΣ. Επίσης διέθεταν ισχυρότατη αεροπορική δύναμη με ρουκέτες και βαρέα βομβαρδιστικά. Και από τα λιμάνια του Σαρωνικού Βρετανικά, Καναδικά, Γαλλικά και Ελληνικά πολεμικά πλοία υποστήριζαν με τα πυρά τους κάθε χερσαία στρατιωτική επιχείρηση. Και σ' όλα αυτά πρέπει να προστεθεί η Αστυνομία Πόλεων, η Χωροφυλακή, τα Τάγματα Ασφαλείας και η Ορεινή Ταξιαρχία του Ελληνικού στρατού, που επίσης διέθετε βαρύ πυροβολικό και τεθωρακισμένα. Οι δυνάμεις αυτές, που αριθμούσαν συνολικά άλλες 12.000 άνδρες κατείχαν τα στρατηγικά σημεία της πρωτεύουσας (στρατόπεδα Γουδή και Μακρυγιάννη, Ομόνοια, Σύνταγμα). Μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων οι δυνάμεις αυτές αυξάνονταν συνεχώς και ξεπέρασαν τελικά τους 80.000 άνδρες. Τόση ήταν και η δύναμη των Ιταλών που εισέβαλε το 1940 στην Ελλάδα.
Ελασίτες πίσω από τα οδοφράγματα αψηφούν τα τανκς.
Από την άλλη πλευρά οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κοντά στην Αθήνα ήταν το εφεδρικό Α Σώμα Στρατού, που μπορούσε να παρατάξει 2.000 μαχητές. Και μέσα στην πόλη υπήρχαν 8 μονάδες από 300 μαχητές η κάθε μία. Ο οπλισμός τους ήταν ελλιπέστατος. Διέθεταν μόνο 3.000 τυφέκια, 300 αυτόματα όπλα και 500 πιστόλια που σταδιακά και αυτά αχρηστεύθηκαν από έλλειψη πυρομαχικών. Τα περισσότερα είχαν απομείνει από την ενίσχυση του ΕΛΑΣ από τον ιταλικό στρατό μετά τη συνθηκολόγησή του. Κανένας λόγος, φυσικά, δεν μπορούσε να γίνει για άρματα μάχης, βαρύ πυροβολικό, αεροπλάνα και πολεμικά πλοία. Επί πλέον η μεταφορά και άλλων δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην πρωτεύουσα ήταν ιδιαίτερα προβληματική. Εξαιρετικά προβληματική ήταν και η διατροφή αυτών των μαχητών μέσα στην Αθήνα.
Σε δύο μόνο παράγοντες υπερτερούσε ο ΕΛΑΣ. Στην καλύτερη γνώση του πεδίου της μάχης και στην υποστήριξή του από τον άμαχο πληθυσμό των προσφυγικών συνοικιών και ιδιαίτερα των ανατολικών, Βύρωνα, Καισαριανής Υμηττού. Όμως αυτό δεν στάθηκε αρκετό.
Ελασίτες στην Μάχη της Αθήνας.
Με τα δεδομένα αυτά η στρατιωτική υπεροχή των Βρετανών ήταν συντριπτική. Βάσιμα η ηγεσία τους πίστευε ότι η κατάληψη της πόλης θα ήταν ζήτημα λίγων ωρών. Κι όμως η μάχη κράτησε 33 μέρες. Και χρειάστηκε να παρέμβει αυτοπροσώπως και ο ίδιος ο Τσώρτσιλ για να καμφθεί τελικά η αντίσταση των 14.000 μαχητών που υπερασπίστηκαν συνολικά την Αθήνα.
Οι επιχειρήσεις των Βρετανών επικεντρώθηκαν αρχικά προς τις Ανατολικές συνοικίες. Σε βάθος από την περιοχή Μακρυγιάννη προς Παγκράτι - Βύρωνα με κατεύθυνση τις πλαγιές του Υμηττού και σε πλάτος από τα Κουπόνια (Ζωγράφου) μέχρι και το Κατσιπόδι (Δάφνη).
Στην καρδιά αυτού του τεράστιου πεδίου μάχης βρισκόταν ο Βύρωνας. Επί πλέον πάνω από το νεκροταφείο του Βύρωνα, στο λόφο του Αράπη, οι Βρετανοί είχαν πετύχει να εγκαταστήσουν και τη λεγόμενη ελληνική «Ορεινή Ταξιαρχία» του Ρίμινι εφοδιασμένη με όλμους που χτυπούσαν στο κέντρο του συνοικισμού. Κυριότερο σημείο επιτελικού σχεδιασμού για τον ΕΛΑΣ, συγκέντρωσης μαχητών και εξόρμησης ήταν η περιοχή της Ν. Ελβετίας. Έδρα της 1ης ταξιαρχίας ήταν ένα σπίτι στην οδό Οδεμησίου στην Ανάληψη.
Σ' αυτή την άνιση μάχη οι ανατολικές συνοικίες της Αθήνας κρατήθηκαν όρθιες 26 ολόκληρες μέρες. Τα Αστυνομικά Τμήματα Βύρωνα, Καισαριανής, Υμηττού κατελήφθησαν αμέσως την 6/12/44 χωρίς σοβαρή αντίσταση, αφού σημαντικός αριθμός αστυνομικών συνεργαζόταν με το ΕΑΜ. Σ' αυτό το χρονικό διάστημα ο Βύρωνας, το Παγκράτι, η Καισαριανή και η περιοχή Κοπανά - Υμηττού ήταν μόνιμα σε εμπόλεμη κατάσταση.
Το Πολυιατρείο στην ΑγίαΤριάδα μετατράπηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Κάθε σχεδόν σπίτι και κατάστημα και ιδιαίτερα τα φαρμακεία του Βύρωνα έγιναν σταθμός πρώτων βοηθειών για τους ελαφρά τραυματίες. Πρόχειρο νοσοκομείο λειτούργησε και στο προαύλιο της Παπαστρατείου Σχολής. Στη Ν. Ελβετία οι ράφτρες επισκεύαζαν ακατάπαυστα το ρουχισμό των μαχητών, που οι περισσότεροι φορούσαν πολιτικά. Ως τέτοια βιοτεχνία χρησιμοποιήθηκε το κατάστημα του Τάσου Μυλωνά στη Νέα Ελβετία. Στην Πλατεία Αγίου Λαζάρου τα τσαγκαράδικα μέρα νύχτα επισκεύαζαν άρβυλα. Άλλα συνεργεία γυναικών ασχολούνταν με την παρασκευή συσσιτίων, κοινών για τους μαχητές και για τον άμαχο πληθυσμό. Γι' αυτό το σκοπό κάθε μεσημέρι 12-14 υπήρχε εκεχειρία. Ένα τέτοιο συσσίτιο λειτουργούσε και στο καφενείο του Μαστοράκη, στην πλατεία της Ν. Ελβετίας, αλλά και στην Παπαστράτειο. Ακόμα και το εντευκτήριο της Πανιωνίου Στέγης χρησιμοποιήθηκε τότε για τις ανάγκες του ΕΑΜ, (πρόχειρο νοσοκομείο κ.λ.π.). Και τα δασάκια της Αγίας Τριάδας και της Ανάληψης έγιναν ο τόπος ταφής δεκάδων αγωνιστών.
Βρετανοί στρατιώτες
Η μεγάλη Βρετανική επίθεση κατά του Βύρωνα και της Καισαριανής έγινε στις 18-19 Δεκέμβρη. Και κράτησε μέχρι και την τελική πτώση στις 29 Δεκέμβρη μετά την τελευταία μάχη στην Καισαριανή. Σ' αυτή τη μάχη υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν περίπου 300 μαχητές του ΕΛΑΣ. Άγνωστος ο αριθμός των Βρετανικών απωλειών. Εκείνο το ίδιο βράδυ έγινε στην Πλατεία της Ν. Ελβετίας, έδρα της 1ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, η τελευταία σύσκεψη αξιωματικών, στην οποία και πάρθηκε η απόφαση της εκκένωσης όλων των ανατολικών συνοικιών της Αθήνας. Η απόφαση υλοποιήθηκε ταχύτατα. Τόπος συγκέντρωσης ορίσθηκε η ίδια πλατεία. Και στις 12 τα μεσάνυχτα η Ν. Ελβετία πλημμύρισε από χιλιάδες μαχητές, μέλη πολιτικών οργανώσεων του ΕΑΜ και απλούς κατοίκους. Ακολούθησε πολύωρη νυχτερινή και σιωπηλή ανηφορική πορεία από τη Ζωοδόχο Πηγή και τα μονοπάτια του Υμηττού προς την κορυφή και στη συνέχεια η κάθοδος προς το Λιόπεσι (Παιανία).
Η πτώση των ανατολικών συνοικιών επιτάχυνε τις εξελίξεις και οδήγησε αναπόφευκτα στην ήττα του ΕΛΑΣ σ' ολόκληρη τη μάχη της Αθήνας. Στις 5 Γενάρη του 45 η πρωτεύουσα είχε εκκενωθεί και οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ συμπτύχθηκαν στη Μαλακάσα. Θλιβερό βέβαια ήταν το φαινόμενο των ομήρων που κρατούσε μαζί του ο ΕΛΑΣ κατά την αποχώρηση. (Μαρτυρία Αναϊδος Νικηφοράκη). Το ίδιο βέβαια έκαναν αντίστοιχα και οι Βρετανοί, που απέστειλαν τότε εκατοντάδες ομήρους στο στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα στη Μέση Ανατολή.
Πηγή :
Στοιχεία από το βιβλίο του Απόστολου Κ.Κοκόλια
« 90 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΡΩΝΑΣ Στους πρόποδες του Υμηττού ».
-------
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου