Η φυγή μέσα από την τέχνη

 ( Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 19.2.2012)

Της Pιτσας Mασουρα

«Δεν είμαι ο μόνος που λέει ότι ο κόσμος έγινε αβίωτος. 
Οι λαοί παραληρούν. 
Οι άνθρωποι ξεπέρασαν τα όρια της αγένειας. 
Ο γενικευμένος τρόμος που βιώνουμε, κάνει τους πιο ευαίσθητους ανίκανους να υπομένουν το φορτίο. Δεν μπορώ να ακούω ειδήσεις, όλα με γεμίζουν φρίκη. Αλλά είμαστε είδωλα: μένω έκπληκτος όταν αντιλαμβάνομαι πόσο με ελκύουν οι ταινίες βίας. 
Σίγουρα υπάρχει μέσα μου ο φόβος και η αγάπη του τρόμου. Ο θρίαμβος της βίας είναι ο θρίαμβος της αυτοκαταστροφής. Αναρωτιέμαι αν οι λαοί μπορούν να κυβερνηθούν με άλλο τρόπο, εκτός από τον φόβο. Ο λεγόμενος ουμανιστικός πολιτισμός μας μοιάζει με χάρτινο πύργο». Ευγένιος Ιονέσκο, «Η ελεγεία ενός παράλογου κόσμου», εκδόσεις Ροές. 

Ο Ιονέσκο  σε ένα παραλήρημα φόβου σε ανύποπτους χρόνους. 
Κι όμως, τραγικά επίκαιρος σήμερα. 
Δεν θα αναφερθώ στη βία των κουκουλοφόρων. Στη διάχυση του φόβου και της τρομοκρατίας. 
Τι νόημα έχει; Ο καιρός των μνημοσύνων δεν έχει φτάσει ακόμη. Στο κάτω κάτω, τα μνημόσυνα προϋποθέτουν άλλου είδους βιώματα, στοιχειώδεις αρχές, κανονικότητα.
Εδώ έχουμε έναν πολιτισμό βαθιά πληγωμένο και όσοι κατοικούν στον πυρήνα ή στο κέλυφός του -δημιουργοί, κριτές, θεατές- αισθάνονται ότι απλώς υπάρχουν μαζί του σε μια πυκνοκατοικημένη έρημο. Δίχως να μπορούν να αρθρώσουν πολλά γιατί κινδυνεύουν να γίνουν περίγελως εκείνων που επισπεύδουν την εποχή των δολοφόνων που προφήτευσε ο Αρθούρος Ρεμπό. Και τότε θα έρθει ο καιρός των μνημοσύνων. Σωρεύω, λοιπόν, τα μύρια ερωτήματα που με γαζώνουν σα σφαίρες και προχωρώ. 
Σκαλίζω τα ξένα ΜΜΕ. Καιρό τώρα απολακτίζουν την Ελλάδα, τονίζουν την απαρέσκειά τους για το πολιτικό προσωπικό της χώρας, για τους αγανακτισμένους πολίτες, απανθρακώνουν το υγιές σώμα -η πυρά δεν είναι για όλους- προφητεύουν τείχη της Νινευί! Σε πολλά τους δίνω δίκιο, η δική μας παθογένεια είναι μοναδική, αλλά έχω την αίσθηση ότι προσπαθούν να κρατήσουν έξω από τα δικά τους τείχη τη λαίλαπα που πλήττει σήμερα τη δική μας χώρα.
Πότε πότε ακούγονται φωνές λογικές ή μοιάζουν λογικές, σαν αυτή του πολιτειολόγου Ερίκ Τουσέν που λέει το αυτονόητο, αυτό που κάθε φορά μας διαφεύγει. Οι σημερινοί Ευρωπαίοι πολιτικοί που διαχειρίζονται το δημόσιο χρέος, λέει ο Τουσέν, πρωτίστως υπηρετούν τα συμφέροντα των ιδιωτών δανειστών και δευτερευόντως όλων των άλλων. Γι’ αυτό και η όποια αλλαγή θα προέλθει μόνον από τους συνειδητοποιημένους πολίτες. «Οι πολίτες της Λ. Αμερικής χρειάστηκαν είκοσι χρόνια για να πιέσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Ελπίζω ότι οι Ευρωπαίοι θα κινηθούν ταχύτερα», σημειώνει ο Τουσέν σε συνέντευξή του σε γαλλικό έντυπο. Οχι, δεν εννοεί πολέμους ο Τουσέν. Σε ειρηνικές διεκδικήσεις αναφέρεται. «Θεέ μου, τι υπέροχος ο πόλεμος», γράφει ο Γκιγιόμ Απολινέρ.Ο στίχος αυτός συνοδεύει την υδατογραφία του (1916), η οποία στις 14 Φεβρουαρίου 2012, μαζί με έργα ζωγραφικής γνωστών ποιητών και συγγραφέων δημοπρατήθηκαν στο Παρίσι ως τμήμα της συλλογής Belfond. Ναι, οι συγγραφείς κι οι ποιητές ζωγραφίζουν. Σε περιόδους κόπωσης, ο Απολινέρ, ο Ρεμπό, ο Ιονέσκο, ο Σελίν, ο Κοκτό, ο Μίλερ αποτύπωναν τον κόσμο ζωγραφίζοντας. Συνήθως ήταν ο δικός τους περίκλειστος κόσμος της εποχής, αλλά δεν έπαυε να αποτελεί ιστορικό και κοινωνικό τυφλοσούρτι.

Στα πηγαδάκια των προσκεκλημένων της δημοπρασίας ακούστηκαν πολλά. 
 Οτι συχνά πυκνά, ο Ιονέσκο, κουρασμένος από τις κραυγές των λέξεων, ζωγράφιζε κωμικοτραγικά όντα. Τους φόραγε μάσκες, αλλά του άρεσαν και οι ιππότες. Ο Μποντλέρ πάλι, πίστευε πως οι άνθρωποι των γραμμάτων διασκεδάζουν μουντζουρώνοντας στο χαρτί. Ο Προυστ ήταν περισσότερο συγκρατημένος. Τις απόψεις του τις βρίσκουμε στο γνωστό βιβλίο του Eric Karpeles «H ζωγραφική στο έργο του Προυστ». Ενας εικαστικός οδηγός στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». Ανάμεσα στα δημοπρατηθέντα έργα της συλλογής Belfond, εντύπωση προκάλεσε το διπλής ανάγνωσης πορτρέτο του Σελίν, με την υπογραφή του φίλου του Gen Paul (1936), όπως και του Πολ Βερλέν, που μαζί με τον Ρεμπό και τον Μαλαρμέ αποτελούν την ομάδα των συμβολιστών. Κι εκείνοι κι εμείς παλεύουμε με τη διάχυτη βία. 
Κι εκείνοι κι εμείς νιώθουμε ανίσχυροι μπροστά στον πεπερασμένο χρόνο και επαναλαμβάνουμε σαν παρελθοντικά φερέφωνα πως ο άνθρωπος είναι ο χειρότερος εχθρός του ανθρώπου.