Η αβάσταχτη κοινοτοπία της διαμάχης του Παλιού με το Νέο *Γράφει ο *Γιώργος Μπούτλας

(Σκέψεις περιμένοντας το πλοίο της γραμμής)
Η προεκλογική σημαία κυμάτιζε ανέμελη στην προκυμαία του
λιμανιού της Αίγινας. 
«Ξεμπερδεύουμε με το παλιό». Περιμέναμε το καράβι της γραμμής αποχαυνωμένοι 
ελαφρά από όλη μέρα στον ήλιο, είχαμε στριμώξει στην μονοήμερη εξόρμησή μας 
μια επίσκεψη στην Αφαία, και μπάνιο μετά στην Αγία Μαρίνα με ουζάκια και θαλασσινά, 
σε μια ταβέρνα που έβλεπε από μια σατανική σύμπτωση απέναντι στην Αττική και 
την Γλυφάδα, στα σπίτια μας δηλαδή και την καθημερινότητά μας στα οποία βγάζαμε αυθάδικα την γλώσσα μισομεθυσμένοι, έχοντας ξεφύγει για λίγο από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό τους, μικροί θεοί κι εμείς σαν την Αφαία που τα πανάρχαια χρόνια είχε καταφύγει εδώ στην Αίγινα για να ξεφύγει από τον λάγνο εναγκαλισμό του Μίνωα.

Από δίπλα τα μεγάφωνα ανάγγελλαν μια συγκέντρωση του ΚΚΕ σε λίγη ώρα, 
με τους ήχους του comandade Che Gevara που ποτέ μου δεν κατάλαβα αν ήταν 
ντίσκο επιτυχία ή επαναστατικό τραγούδι. 
Η ροζ σημαία μπροστά μας κυμάτιζε ανέμελη διαθλώντας το φως και τα πολυτελή 
σκάφη πίσω της, παρασέρνοντας στον κυματισμό της και τα τρία μικρά σημαιάκια 
του λογότυπου του κόμματος που διπλοκυμάτιζαν έτσι, μια ιδεατά από τον ιδεολογικό 
άνεμο των αγώνων και μια πραγματικά από το μελτέμι, μια χαρμόσυνη σύμπτωση ιδεολογίας και πραγματικότητας. «Ξεμπερδεύουμε με το παλιό» ήταν το σύνθημα.

Ποιο είναι το παλιό που πρέπει να ξεμπερδεύουμε αναρωτήθηκα, καθώς έβλεπα 
γύρω μου τα θαυμάσια παλιά κτίρια, το παλιό λιμάνι, τον αρχαίο λαμπυρισμό 
του ήλιου στην παμπάλαιη θάλασσα που γέννησε τα νησιά, και ένοιωθα να έχω 
μεταλάβει την ζωογόνα παλαιότητα του τοπίου. 
Ποιο είναι το παλιό σκέφτηκα και πως ξεμπερδεύουμε μαζί του, καθώς λάτρης εγώ 
της παλιάς μουσικής, της παλιάς ζωγραφικής, της αρχαίας φιλοσοφίας, των παλαιών ελαιώνων στους λόφους ολόγυρα που στέκονταν ακόμα όρθιοι μέσα στο λιοπύρι 
χάρις στις αρχαίες πεζούλες που έκαμε ο μόχθος παλαιών τεχνιτών, θαυμαστής ακόμα 
και των παμπάλαιων επιτοίχων των προϊστορικών σπηλαίων, είχα πάντα αρνηθεί 
να ενδώσω στην αγοραία αντίληψη του νέου ως καλού.

Ο Μίλαν Κούντερα χαρακτήρισε αβάσταχτη την συνειδητοποίηση της ελαφρότητας 
της ύπαρξής μας, αβάσταχτη σαν υπαρξιακό ίλιγγο από την μια αλλά και σαν 
κλονισμό μιας γενικής βεβαιότητας για το αντίθετο από την άλλη. 
Το ίδιο αβάσταχτη ήταν και η συνειδητοποίηση της κοινοτοπίας της διαμάχης 
Καλού Κακού που διαπίστωσε η Χάνα Άρεντ στην δίκη του Άιχμαν.

Οι εμβληματικές μορφές του Καλού και του Κακού που παλεύουν στα μαρμαρένια 
αλώνια φαίνεται να διαλύονται εντός μας, είναι κοινότοπες όσο κοινότοπος είναι 
ο κάθε άνθρωπος που καλείται συνεχώς να παίρνει αποφάσεις και να κάνει επιλογές 
που κατόπιν θα τον κρίνουν ηθικά. Υπάρχει πράγματι κάτι αβάσταχτο στην διαπίστωση 
ότι τα μεγάλα δίπολα με το οποία μάθαμε να σκεφτόμαστε μπορεί και να μην ισχύουν 
και ότι όλες οι μεγάλες διαλεκτικές διαμάχες είναι εικονικές και χρησιμεύουν μόνο για 
να ανυψώσουν σε ένα συμβολικό επίπεδο κοινότοπες επιλογές που κάνουμε κάθε 
μέρα καθώς διαλέγουμε ανάμεσα σε μονοπάτια που συνεχώς διχάζονται 
την πορεία μας, σαν να ζούμε μέσα στον περίφημο κήπο του Μπόρχες. 
Η διαμάχη παλαιού- νέου μου φάνηκε ξαφνικά, αβάσταχτα κοινότοπη.

Τι εξυπηρετεί άραγε η εμμονή σε σχηματικές γενικεύσεις όπως ο παραλληλισμός 
καλό- κακό με ο νέο– παλιό;

Τι είναι αυτό που κάνει το νέο καλύτερο από το παλιό στην συλλογική συνείδηση; 
Λέμε με ανακούφιση στις δύσκολες στιγμές μας: ‘αύριο μια νέα μέρα ξημερώνει’ 
εννοώντας βέβαια όχι μια καλύτερη μέρα αλλά μια οποιαδήποτε μέρα, και αυτή 
η διαπίστωση της διαδοχής των ημερών μας καθησυχάζει κατά κάποιο τρόπο, 
σημαίνει ότι θα ζούμε ακόμα αύριο, ότι δεν τελειώνουν όλα με μια δυστυχία, 
ότι νέες μέρες θα έρθουν για να το παλέψουμε.

Πέρα όμως από αυτή την ψυχολογική θετική αποτίμηση της έννοιας του νέου, 
υπάρχει και μια αξιολογική που έφερε δυναμικά στο προσκήνιο η 
επιστημονική νεωτερικότητα με την βεβαιότητα που εισάγει για μια συνεχή 
πρόοδο της ανθρωπότητας προς ένα τέλειο τεχνολογικό μέλλον. 
Κάθε νέο βήμα προς αυτό το λαμπρό μέλλον, από κουζίνες και πλυντήρια μέχρι 
ατομική ενέργεια και κλωνοποίηση ανθρώπων θεωρείται θετικό.

Αυτό πυροδότησε την σύγχρονη μανία του νεωτερισμού που αποκτά πια μια αυταξία, 
στον χώρο της τέχνης, της μόδας, των ηθών και που γίνεται μια συνεχής επιδίωξη 
για οτιδήποτε νέο που μόνο και μόνο επειδή είναι νέο αξιολογείται θετικά. 
Υπάρχει μια πλήρης ρήξη, άδικη ίσως, με το πριν την επιστημονική επανάσταση 
παρελθόν το οποίο, θεωρείται παλαιό, σκοταδιστικό και δεισιδαίμον, χωρίς κανένα 
ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Στην πολιτική, επεκράτησε μια ανάλογη με την επιστήμη αντίληψη μιας συνεχούς 
πορείας μέσω διαλεκτικών συγκρούσεων είτε προς το τέλος της ιστορίας και 
την επικράτηση των αγορών, είτε προς τον παράδεισο μιας αταξικής και με 
πλήρως κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής κοινωνίας. 
Μια απλή εμπειρική παρατήρηση όμως στα επιτεύγματα της επιστήμης από 
την μια, που πολλά θεωρούνται δυνητικά βλαπτικά για την ανθρωπότητα, 
αλλά και στη πορεία των κοινωνιών με την κατάρρευση των κομμουνιστικών 
καθεστώτων στην ανατολική Ευρώπη και την ανάδυση μιας μορφής επιθετικού 
και ανεξέλεγκτου από την δημοκρατία καπιταλισμού διεθνώς, θέτει άμεσα σε 
αμφιβολία την πάντα με θετικό πρόσημο έννοια του νέου. 
Δεν είναι κάθε τι νέο καλό και εξάλλου δεν παραμένει νέο πάντα.

Ότι είναι νέο είναι παλαιότερο από το νεότερο και ότι είναι παλιό είναι νεότερο 
από το παλιότερο. 
Καμιά αξιολογική χροιά δεν έχει το νέο όταν γίνει αντικείμενο τέτοιων συλλογισμών, 
η βασική του έννοια είναι ένας απλός προσδιορισμός των χρονικών σχέσεων 
των γεγονότων, που στηρίζεται στο χρονικό σημείο που βρίσκεται ο παρατηρητής, 
δεν δικαιούται κανένα πρόσημο θετικό ή αρνητικό. 
Αυτό φαίνεται να έχει γίνει συνείδηση πια και στις πλατιές μάζες μετά από 
επανειλημμένες διαψεύσεις προσδοκιών, και οι οποίες αντιμετωπίζουν πια με 
εύλογη καχυποψία την άκοπη επίκληση του νέου.

Το ‘ξεμπερδεύουμε με το παλιό’ μου φάνηκε ξαφνικά αναχρονιστικό, παλαιάς κοπής, 
παλιό γιατί παρέπεμπε απευθείας σε παλαιομοδίτικες γενικεύσεις και απλουστεύσεις 
όπως η περίφημη ‘ΑΛΛΑΓΗ’ κάποιες δεκαετίες πριν, που ακριβώς επειδή ποτέ 
δεν καθόρισε το συγκεκριμένο περιεχόμενο της αλλά πούλησε την γενικότητα 
την προσδοκίας της αγοράζοντας σε αντάλλαγμα την κοινωνική και πολιτική 
ευμάρεια των πωλητών της (μελών του κόμματος), δημιούργησε την εύλογη 
καχυποψία του πολίτη (που σκέφτεται στοιχειωδώς) σε γενικεύσεις και την άρνησή 
του να υποκύψει στην συναισθηματική εγκόλπωση τέτοιων όρων, ζητώντας να ξέρει 
εκ των προτέρων, ποιο Παλιό και ποιο Νέο, και πως ξεμπερδεύουμε με 
το ‘κακό’ παλιό και πως κερδίζουμε το ‘καλό’ νέο.
Η ασάφεια του μηνύματος όμως δεν ήταν τυχαία.

Ήταν η ίδια ασάφεια των σλόγκαν την διαφήμισης και των συνθημάτων στα γήπεδα, 
μια ασάφεια που φανατίζει γιατί ο καθένας μπορεί να επενδύσει τα πιο δικά του 
πράγματα σε αυτήν. 
Το θολό νόημα προσβλέπει στον φανατισμό μιας μάζας ακροατών με θολή σκέψη. 
Και είναι προϊόν υπολογισμού.

Θυμήθηκα εκείνο το ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΙ – ΕΙΔΗ ΠΡΟΙΚΟΣ στις μαρκίζες από 
τα μαγαζάκια φτηνής ένδυσης της επαρχιακής πόλης που μεγάλωσα. 
Οι χωριάτες που τα κατάκλυζαν τα πρωινά δεν καταλάβαιναν την λέξη ακριβώς, φαντάζονταν όμως ότι εννοούσε κάτι μοντέρνο. 
Τους πουλούσαν με αυτόν τον τρόπο πολύ φτηνά και κακόγουστα ρούχα 
με την προσδοκία του εκμοντερνισμού τους. 
Χάζεψα πάλι το προεκλογικό σημαιάκι καθώς το πλοίο έμπαινε στο λιμάνι, 
έπρεπε να μαζέψουμε τα πράγματά μας, η αναχώρηση θα ήταν άμεση.

Ξεμπερδεύουμε με το παλιό. Προτιμάμε το νέο.

Νεωτερισμοί. Είδη ελπίδας.

globalview.gr

*φωτό τίτλου ΕΠΙΛΟΓΗ i-rena από:Monikakos Sculptures
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=715648