14 Σεπτεμβρίου 628 η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού

Σύμφωνα με την παράδοση, το 326 η γηραιά μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, 
Αυγούστα Ιουλία Φλαβία Ελένη, μετέβη στους Αγίους Τόπους για να φέρει 
στο φως τα διάφορα μέρη στα οποία έζησε και δίδαξε ο Ιησούς Χριστός.
 Στα Ιεροσόλυμα πραγματοποίησε μεγάλες ανασκαφές για να βρεθούν οι τόποι 
της Σταύρωσης και της Ανάστασης στον λόφο του Γολγοθά. 
Η μετέπειτα Αγία Ελένη οδηγήθηκε στην εύρεση του Τιμίου Σταυρού από ένα 
αρωματικό φυτό που φύτρωνε στο μέρος εκείνο, τον γνωστό μας βασιλικό. 
Ύστερα από επίπονες ανασκαφές βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και 
των δύο ληστών.

Οι εκκλησιαστικοί ιστορικοί Φιλοστόργιος και Νικηφόρος αναφέρουν ότι 
ο Σταυρός του Κυρίου εντοπίσθηκε ύστερα από θαύμα, όταν τοποθετήθηκε 
πάνω σε νεκρή γυναίκα και αυτή αναστήθηκε. 
Στη θέση αυτή υπήρχε ο ναός της Αφροδίτης, που είχε ανεγείρει το 135 
ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, μετά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ. 
Η Ελένη, αφού διέταξε να τον γκρεμίσουν, έχτισε στη θέση του τον περικαλλή 
Ναό της Αναστάσεως, ο οποίος αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα 
μνημεία του Χριστιανισμού. 
Ο Σταυρός του Κυρίου παραδόθηκε στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο, 
ο οποίος τον τοποθέτησε στον ναό της Αναστάσεως στις 14 Σεπτεμβρίου 335.

Η δεύτερη Ύψωση του Τιμίου Σταυρού σχετίζεται με τους Βυζαντινο-Περσικούς 
Πολέμους (602-628). Το 614 οι Πέρσες κυρίευσαν την Παλαιστίνη και αφού 
λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα ιερά προσκυνήματα του Χριστιανισμού, 
πήραν μαζί τους ως λάφυρο τον Τίμιο Σταυρό. 
Οι πυρολάτρες Πέρσες θεώρησαν τον Σταυρό μαγικό, εξαιτίας κάποιων 
θαυμάτων που έγιναν και τον προσκυνούσαν. 
Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος, μετά την οριστική νίκη του εναντίον των Περσών 
το 628, ανέκτησε το ιερό σύμβολο της Χριστιανοσύνης και το μετέφερε αρχικά 
στην Κωνσταντινούπολη (14 Σεπτεμβρίου 629), όπου αποτέλεσε μέρος τού 
θριάμβου του και στη συνέχεια στα Ιεροσόλυμα.

Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα κάθε χρόνο 
στις 14 Σεπτεμβρίου. Στις εκκλησίες ψάλλεται, μεταξύ των άλλων, 
το πασίγνωστο απολυτίκιο 
«Σώσον Κύριε τον λαόν σου...» και στους πιστούς μοιράζονται κλώνοι βασιλικού, εκκλησιαστική συνήθεια που πηγάζει από την παράδοση ότι στο μέρος που βρέθηκε 
ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό. 
Η Εκκλησία επιτάσσει την ημέρα αυτή αυστηρά νηστεία.

Η τιμή προς τον Τίμιο Σταυρό ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους.

Οι επιστολές του Αποστόλου Παύλου είναι γεμάτες από χωρία στα οποία 
εξαίρεται ο ρόλος του Σταυρού για τη σωτηρία του κόσμου. 
Το γεγονός ότι οι κατακόμβες είναι γεμάτες από χαραγμένους σταυρούς 
αποδεικνύει ότι οι διωκόμενοι χριστιανοί πίστευαν ακράδαντα στο ιερό αυτό 
σύμβολο, το οποίο και τους εμψύχωνε και τους έδινε τη δύναμη του μαρτυρίου.

Κατά την ημέρα αυτή τίθεται για προσκύνημα από τους πιστούς ο Σταυρός 
του Χριστού ενώ στους πιστούς μοιράζονται κλωναράκια βασιλικό που 
μοσχομυρίζει, μιας και βασιλικός είχε βρεθεί να έχει ανθίσει στο σημείο όπου 
και ανευρέθη ο Σταυρός από την Αγία Ελένη.

Η πιστή βασιλομήτωρ,με δάκρυα στα μάτια παρέδωσε τον Τίμιο Σταυρό 
στον Πατριάρχη Μακάριο, ο οποίος στις 14 Σεπτεμβρίου του έτους 335 μ.Χ. 
τον ύψωσε στον Γολγοθά και τον τοποθέτησε στον ναό της Αναστάσεως, 
τον οποίο είχε ανεγείρει η Αγία πάνω από τον Πανάγιο Τάφο και ο οποίος 
σώζεται ως σήμερα. 
Να σημειωθεί πως ύστερα από επίπονες ανασκαφές τελικά βρέθηκαν τρεις 
σταυροί, του Κυρίου Ιησού Χριστού και των δύο ληστών, οι οποίοι είχαν 
σταυρωθεί μαζί του.