Μια αρχόντισσα από τις Σπέτσες στην αυλή της βασίλισσας Όλγας

Όταν η δεκαεξάχρονη βασίλισσα Όλγα έφθανε στην Αθήνα  στις 11 Νοεμβρίου 1867  

ο λαός την υποδέχτηκε με επευφημίες. Ως γόνος  μεγαλοδουκικής οικογένειας,
μεγάλωσε σε μία πολυπληθή αυλή όπου χιλιάδες υπηρετών ήταν στην 
υπηρεσία της οικογένειάς της στα απέραντα και πολυτελή παλάτια τους. 
Θα ήταν λοιπόν απολύτως φυσικό η Όλγα να συνοδευόταν, φτάνοντας  στην  Ελλάδα, 
από πολυάριθμους Ρώσους υπηρέτες και αυλικούς.  Προς έκπληξη όλων, την συνόδευε 
μόνο μία Κυρία επί  των Τιμών, η  κόμισσα Κουσελέφ (ή Κονσκελέφ), η οποία 
ανεχώρησε από την Αθήνα στις 9 Μαΐου 1868…….

Ο σύζυγός της Γεώργιος Α΄ όταν ανέλαβε  τα βασιλικά του καθήκοντα, προς τιμήν του, 
δεν «ξήλωσε» την βασιλική αυλή που είχαν δημιουργήσει ο Όθωνας και η Αμαλία. 
Αντιθέτως πολλοί ήσαν αυτοί που  διατήρησαν τα καθήκοντά τους στην αυλή 
του νέου βασιλέως όπως ο Σκαρλάτος Σούτζος και ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος. 
Άλλων πάλι τα παιδιά ή συγγενείς αυτών, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην νέα 
βασιλική οικογένεια της Ελλάδος, όπως τα μέλη της οικογένειας Κριεζή 
και Κολοκοτρώνη. 
Ο ακαδημαϊκός Ανδρέας  Ανδρεάδης αναφέρει  σε άρθρο του σχετικά με την Αμαλία 
και τον Όθωνα στο περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος 146 :
«Το κληρονομικόν, τρόπο τινά, του αυλικού προνομίου εκδηλούται ακόμη 
καταφανέστερον, αν παραβάλετε κατάλογον των μελών της αυλής του Γεωργίου 
προς κατάλογον των υπηρετησάντων εις την αυλήν του Όθωνος καθ΄όλην των 
την βασιλείαν.

Η παρατήρησις αύτη δεν έχει καμμίαν μομφήν. Ευρισκόμεθα προ φαινομένου ούτως ειπείν μοιραίου. Δια να υπηρετήση κανείς εις μίαν αυλήν δεν αρκούν επιφανές όνομα και επιμεμελημένη αγωγή, χρειάζεται και ωρισμένη νοοτροπία, ήν ολίγαι  οικογένειαι έχουν».

Χάρη στο πολύτιμο βιβλίο της Σωτηρίας Αλιμπέρτη «Αμαλία, η Βασίλισσα της Ελλάδος» έχουμε μια πλήρη αναφορά για τις Κυρίες επί των Τιμών της βασίλισσας Αμαλίας. Αντιθέτως δεν υπάρχει  ίδια αναλυτική  αναφορά για τις Κυρίες  επί των Τιμών της βασίλισσας Όλγας.


Η Ελένη Θεοχάρη, το γένος Διονυσίου Βούλτσου, 
Μεγάλη Κυρία της Αυλής  της βασίλισσας Όλγας. 
Καταγόταν από την Ζάκυνθο. 
Υπήρξε “το δεξί χέρι” της Όλγας (φωτογραφία Πέτρου Μωραΐτη)

Η πρώτη κυρία που προσέφερε τις υπηρεσίες της στην βασίλισσα Όλγα ήταν η κυρία  Ελένη 
Βούλτσου-Θεοχάρη. Ήταν η  Μεγάλη Κυρία της Αυλής και παρέμεινε μέχρι της λήξεως της βασιλείας 
του Γεωργίου Α’. Ακολούθησε η Αικατερίνη  Σαπουντζάκη, το γένος Κολοκοτρώνη, που η βασίλισσα 
Όλγα αποκαλούσε «Κατίγκω» και συνόδευε συχνά την Όλγα στα  ταξίδια της στην Ρωσία. 
Μια άλλη πολύ γνωστή Κυρία επί των Τιμών της Όλγας ήταν  η Σοφία Μπαλτατζή, κόρη 
της Μίνας (Βιλελμίνη) Ρέινεκ – Μπαλτατζή που ήταν Κυρία  επί των Τιμών της βασίλισσας  Αμαλίας 
από το 1847 μέχρι το 1852. Η Σοφία Μπαλτατζή ακολούθησε την Όλγα στην Ρωσία όταν 
αυτή αναχώρησε  το 1914 και παρέμεινε  μαζί της εκεί σε όλη την διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου 
Πολέμου και της Ρωσικής Επανάστασης.



Η βασίλισσα Όλγα και η Σοφία Μπαλτατζή το 1906 στο Βόσπορο στο βασιλικό γιοτ “Αμφιτρίτη”. 
Η Σοφία είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη. Η μητέρα της, Μίνα(Βελελμίνη)  Ρέινεκ, ήταν 
κόρη του Φρειδερίκου  Εδουάρδου Ρέινεκ και της Ευφροσύνης Μαυροκορδάτου 
(αδερφή του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου). Είχε παντρευτεί τον τραπεζίτη Αριστείδη  Μπαλτατζή 
και ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη. Απέκτησαν 12 παιδιά. 
Μια άλλη κόρη της (αδερφή της Σοφίας), η Ελίζα, έγινε Κυρία επί των Τιμών της πριγκίπισσας 
Ελένης του Νικολάου.

Χάρη στην εξυπνάδα και την αποφασιστικότητα της κυρίας Μπαλτατζή σώθηκαν τα πολύτιμα κοσμήματα της βασίλισσας Όλγας και δεν κατασχέθηκαν από τους Μπολσεβίκους. Άλλες κυρίες στην υπηρεσία της βασίλισσας Όλγας ήταν η Ιουλία Σωμάκη-Καρόλου, που η Όλγα  αποκαλούσε «Γιουλού». Η Ιουλία Καρόλου έγραψε ένα εξαιρετικό βιβλίο για την ζωή και το φιλανθρωπικό έργο της βασίλισσας Όλγας που αποτελεί σήμερα μια πολύτιμη και σοβαρή πηγή πληροφοριών. Άλλες λιγότερο γνωστές Κυρίες επί των Τιμών ήσαν η Ελένη Μωραϊτίνη και η Συνετή Στεφάνου. Ο ρόλος αυτών των Κυριών κοντά στην βασίλισσα ήταν πολύτιμος. Οργάνωναν τις ακροάσεις της και της έδιναν πολύτιμες πληροφορίες για τις  κυρίες που θα την επισκεπτόντουσαν στο Παλάτι. Την συνόδευαν στις φιλανθρωπικές της επισκέψεις και επέβλεπαν το φιλανθρωπικό της έργο. Την ακολουθούσαν στις επίσημες επισκέψεις της σε διάφορα μέρη της χώρας. Πολλές από αυτές ήσαν απόγονοι παλιών οικογενειών που πρωταγωνίστησαν στην Επανάσταση του ’21, έχοντας θυσιάσει ένα μεγάλο μέρος της  περιουσία τους για την απελευθέρωση της πατρίδας. Καλλιεργημένες και όμορφες, στόλιζαν με την παρουσία τους την νεοσύστατη αυλή της Όλγας.

Από τις πρώτες Κυρίες επί των Τιμών  της βασίλισσας Όλγας ήταν και η Χρυσούλα Αναργύρου. Προσέφερε τις υπηρεσίες της στην βασίλισσα Όλγα περίπου δύο δεκαετίες. Ήταν γόνος μεγάλης, πλούσιας και ένδοξης οικογένειας των Σπετσών.

Πορτραίτο της Χρυσούλας Αναργύρου την εποχή που ήταν Κυρία επί των Τιμών της βασίλισσας Όλγας. Το φόρεμα παρά την εντύπωση της απλότητας που δίνει, είναι ραμμένο αριστοτεχνικά. Φαίνεται να είναι  από λευκό σατέν, διακοσμημένο διακριτικά με κρεμ δαντέλλες (μάλλον chantilly), με το χαρακτηριστικό «τουρνούρι» της εποχής. Το παράστημα της εικονιζόμενης δίνει την αίσθηση της ευκινησίας παρ΄όλα τα μέτρα υφάσματος, ενώ η λεπτή εναλλαγή του κρεμ με το λευκό μια χροιά αερικού. Κανένα κόσμημα παρεκτός μια λεπτή μπαρέτα στο λαιμό, ίσως με διαμάντια και ζαφείρια και στο στήθος η καρφίτσα που έφεραν οι Κυρίες επί των Τιμών της βασίλισσας Όλγας.

 Η ιστορία  των Αναργυραίων  βυθίζεται στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν το νησί των  Σπετσών   άρχισε να κατοικείται συστηματικά κυρίως από Πελοποννησίους που κατέφευγαν εκεί για λόγους ασφαλείας. Σ΄αυτούς τους μακρινούς χρόνους ο γενάρχης Ανάργυρος Κόλα (Νι- Κόλας) Ανάργυρος μετοίκησε στις Σπέτσες, άγνωστο από ποιον πολυβασανισμένο τόπο και αξεδιάλυτο από ποια αιτία. Πάντως ένα είναι βέβαιο πως στέριωσε στο φιλόξενο νησί, άπλωσε βαθιές ρίζες και έσπειρε παιδιά και εγγόνια.

Ο απόγονός του,  Ανάργυρος Παύλου Ανάργυρος (1750-1814) κατάφερε με πολύ μόχθο και ακόμη περισσότερη υπομονή ν΄αποκτήσει ένα μικρό πλοίο και να καταπιαστεί με το εμπόριο του σταριού. Όταν εξέπνεε η επανάσταση του Λάμπρου Κατσώνη, απροσδόκητα, βρέθηκε στη μέση της φωτιάς. Το πλοίο του αιχμαλωτίστηκε κοντά στην Κάρυστο. Για καλή του τύχη όμως αρχηγός του Τουρκικού στόλου ήταν ο συνετός Χουσεΐν Πασάς και διερμηνέας του Χουσεΐν ένας παλιός γνώριμος του. Ο Χουσεΐν, όχι μόνο σεβάστηκε τη ζωή και την περιουσία του Ανάργυρου, αλλά πείσθηκε να μην καταστρέψει και το νησί του. Στον Ανάργυρο Παύλου Ανάργυρου οφείλει το νησί την σωτηρία του και  τις αγαθές του σχέσεις με τον πανίσχυρο Χουσεΐν. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Ανάργυρος έγινε τρανός πλοιοκτήτης και έμπορος. Το 1797 καθέλκυσε το πρώτο μεγάλο πλοίο του κατασκευασμένο σε σπετσιώτικους ταρσανάδες που ονομάστηκε «Πλειάς». Ακολούθησε ο  «Αχιλλεύς» που ήταν ένα από τα μεγαλύτερα ιστιοφόρα της εποχής εκείνης. Ο Ανάργυρος  Παύλου Ανάργυρος απέκτησε 4 γιούς με την γυναίκα του Μαρίνα που είχε καταγωγή από το Κρανίδι. Ήσαν ο Αναγνώστης, ο Παύλος (που έφερε το όνομα του παππού του), ο Ανδρέας και ο Νικόλαος που πέθανε πολύ νέος. Σ΄ένα από τα ταξίδια του στη Συρία,  ο Ανάργυρος  πέρασε και από τα Ιεροσόλυμα κι έγινε προσκυνητής του Αγίου Τάφου. Από τότε ο Ανάργυρος μετονομάστηκε σε Χατζηανάργυρο και μερικοί από τους απογόνους διατήρησαν το επίθετο Χατζηανάργυρος.  Αλλά ο Ανάργυρος δεν διέπρεψε μόνο στο ναυτιλιακό τομέα. Έδειξε μεγάλη αξιοσύνη και στην διαχείριση των κοινών. Το 1803 αναγνωρίστηκε από τους προκρίτους των Σπετσών «Πρόεδρος του Συμβουλίου των Προεστών»  δηλαδή κοτζάμπασης και έμεινε στην θέση αυτή μέχρι το 1813 παρά τις αντιδράσεις των πολιτικών αντιπάλων του. Στο μακρύ διάστημα της διοίκησής του, το νησί γνώρισε μέρες δόξας και πλούτου. Ο Ανάργυρος πέθανε στις 30 Ιανουαρίου 1814, σε ηλικία 70 ετών από πανώλη. Στις αρχές του ίδιου μήνα είχε πεθάνει από την ίδια αιτία και ο νεότερος γιος του Νικόλαος. Ο δευτερότοκος γιος του ο Παύλος είναι ο παππούς της Χρυσούλας αλλά και του εθνικού ευεργέτη Σωτήριου Ανάργυρου. Ήταν πλοιοκτήτης του μεγαλύτερου εμπορικού πλοίου των Σπετσών, του θρυλικού «Ποσειδών».


Ο Παύλος Χατζηανάργυρος

Ο Παύλος διέθεσε στην ιερή υπόθεση της Εθνικής Ελευθερίας το καράβι του, την ναυτική του πείρα, το προσωπικό του κύρος, την αίγλη της οικογένειας του, τα παιδιά του. Κατατάσσεται από τους ιστορικούς  σε έναν από τους βασικούς θεμελιωτές της Εθνικής μας Ελευθερίας. Όταν τέλειωσε η Επανάσταση  και η Ελλάδα αγωνιζόταν να επουλώσει τα τραύματά της, ο Παύλος Χατζηανάργυρος έδινε τον δικό του αγώνα για την ατομική και οικογενειακή επιβίωση. Παρασημοφορήθηκε από τον Όθωνα και πέθανε τον Οκτώβριο του 1860 σε ηλικία 75 ετών περίπου. Ο Παύλος είχε πέντε γιους. Τον Ανάργυρο, τον Αντώνιο, τον Βασίλειο, τον Ανδρέα και τον Νικόλαο.

Ο Σωτήριος Ανάργυρος

Γιος του πρωτότοκου  Ανάργυρου Παύλου Ανάργυρου ήταν ο Εθνικός Ευεργέτης Σωτήριος Ανάργυρος που ταύτισε το όνομά του με τις Σπέτσες όταν επέστρεψε σ΄αυτές πάμπλουτος  μετά από πολύχρονη παραμονή στο εξωτερικό. Ο απόγονός του Δημήτριος αναφέρει γι΄αυτόν : «Η επιστροφή του Ανάργυρου στις Σπέτσες φέρνει την ανάπτυξη. Αγοράζει το 49% του νησιού και αρχίζει την αναδάσωση. Το 1904 τελειώνει την ανέγερση πολυτελούς αρχοντικού στο κέντρο και αργότερα του υδραγωγείου. Κατασκευάζει το ξενοδοχείο Ποσειδώνιο, ενώ το 1927 πραγματοποιείται η έναρξη της Αναργυρείου και Κοργιαλενείου Σχολής που διαπαιδαγώγησε πλήθος λογίων, καλλιτεχνών, επιστημόνων αλλά και πολιτικών».

Το επιβλητικό αρχοντικό του Σωτήριου Ανάργυρου, 
ευεργέτη των Σπετσών. 

Ξεχωρίζει με την ποιότητα της σύνθεσης και κατασκευής του. Του έδωσε το όνομα της αιγυπτιακής θεότητας Νηίθ και το στόλισε με αιγυπτιακά μοτίβα, από τις σφίγγες στην είσοδο μέχρι τις εντυπωσιακές τζαμαρίες και τοιχογραφίες.

Κόρη  του πέμπτου  γιου του Παύλου, που ήταν ο Νικόλαος, ήταν η  Χρυσούλα Αναργύρου-Ζάππα. Εισήλθε στην αυλή της βασίλισσας Όλγας σε πολύ νεαρή ηλικία. Εκτός από την Όλγα, την εκτιμούσε πολύ και ο βασιλιάς Γεώργιος. Όταν η Όλγα μετέβαινε στην Ρωσία για να επισκεφτεί την οικογένειά της, η Χρυσούλα συνόδευε τον βασιλιά στις επισκέψεις  του στο Τατόϊ όπου φιλοξενούσε μόνο τους στενούς συγγενείς του.  Αλλά και στην Ρωσία είχε την τιμή η Χρυσούλα να συνοδεύσει την βασίλισσα Όλγα. Στις 12 Απριλίου 1879  αναχώρησαν με το ατμόπλοιο «Μπουμπουλίνα» για την Γιάλτα της Κριμαίας, για να επισκεφτεί η Όλγα την μητέρα της Αλεξάνδρα Ιωσήφοβνα. Συνοδευόταν εκτός από την Χρυσούλα Αναργύρου,  από τον αυλάρχη της Δημήτριο Σαχίνη  και τον γραμματέα της Διονύσιο Μεσσαλά. Στην αυλή των Ρομανώφ, όπως και σε όλες τις ευρωπαϊκές αυλές, χρησιμοποιούσαν ως πρώτη γλώσσα τα γαλλικά  και το πρωτόκολλο  ήταν ιδιαίτερα αυστηρό. Μια Κυρία επί των Τιμών έπρεπε να διαθέτει άριστη μόρφωση και κοσμοπολίτικο αέρα, διακριτικότητα αλλά και  δυναμισμό. Η Χρυσούλα εκτός από όλα αυτά τα προτερήματα διέθετε και ένα άλλο χάρισμα. Την απαράμιλλη ομορφιά της που σίγουρα τράβηξε την προσοχή των ανδρών της αυτοκρατορικής οικογένειας.


Η Χρυσούλα Αναργύρου – Ζάππα

 Την αναφέρει μεταξύ των πιο όμορφων γυναικών της Αθήνας ο αθηναιογράφος Κώστας Δημητριάδης στο βιβλίο του «Στην Αθήνα την Παληά» όπου γράφει: «Η φήμη των ωραίων γυναικών της Αθήνας, ξεπερνούσε πια τις γειτονιές, και την Πολιτεία, και την Ελλάδα. Ξεπέρασε ακόμα και τον χρόνο! Γιατί πέρασε από τότε πάνω από μισός αιώνας, κι΄όμως οι «παληοί» πάντα μιλούν με συγκίνηση για τις ονομαστές καλλονές της Αθήνας εκείνης της εποχής. Η γοητευτική Χρυσούλα Αναργύρου, η Λίζα Σκουζέ..(..)».


Η βασιλόπαις Αλεξάνδρα με τον αρραβωνιαστικό της 
μέγα δούκα Παύλο Αλεξάνδροβιτς

Στις 2 Ιανουαρίου 1884 ο Γεώργιος και η Όλγα έδωσαν ένα μεγάλο φιλανθρωπικό χορό με την ευκαιρία της αφίξεως στο Φάληρο μοίρας ρωσικού στόλου, της οποίας ηγείτο ο Μέγας Δούκας Παύλος, που παντρεύτηκε μερικά χρόνια αργότερα την κόρη τους, πριγκίπισσα Αλεξάνδρα. Η Χρυσούλα είχε γίνει ο στόχος των λαίμαργων ματιών των προσκεκλημένων. Έγραφαν οι εφημερίδες γι΄αυτήν: «Ένας χορευτικός γύρος, ένας «βαλλισμός» με την εξόχου ωραιότητος Σπετσιωτοπούλα, ήτο αντικείμενον διαπύρου ευχής και…. διακαούς ονείρου».

Η ομορφιά της Χρυσούλας τράβηξε την προσοχή του βασιλόπαιδος Νικολάου, ο οποίος φιλοτέχνησε το πορτραίτο της.

To πορτραίτο της Χρυσούλας Αναργύρου φιλοτεχνημένο από 
τον βασιλόπαιδα Νικόλαο, τον πρίγκιπα των λεπτών αισθημάτων, 
της διανοήσεως και της τέχνης. Υπογράφει με το όνομά του. 
Άλλα έργα του, ιδιαίτερα την εποχή που ζούσε εξόριστος τα υπέγραφε ως ” Le Prince”.

Η Χρυσούλα κατοικούσε σε ένα από τα πιο ωραία αρχοντικά του «βασιλικού περιβολιού»
όπως αποκαλούσαν τότε τις Σπέτσες. Η κατοικία της  βρίσκεται ψηλά στο Παλιό Λιμάνι στην
περιοχή της Ανάληψης και αποτελεί ένα από τα πιο παλαιά αρχοντικά του νησιού. 
Χτίστηκε την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα από τον Ανάργυρο Χατζηανάργυρο.
Το κληρονόμησε ο γιος του Παύλος. Το 1880 πέρασε στα χέρια του Νικολάου Ανάργυρου,
που ήταν ένας από τους πέντε γιους του Παύλου.
Ο Νικόλαος το έδωσε ως προίκα στην κόρη του Χρυσούλα όταν παντρεύτηκε τον Χρήστο Ζάππα.
Το ζεύγος Ζάππα έμεινε άκληρο και στη διαθήκη της, η Χρυσούλα Αναργύρου άφησε
το αρχοντικό στα παιδιά του εξαδέλφου της Δημητρίου Ανάργυρου, Ορέστη και Ανδρέα.

Σήμερα, το αρχοντικό, που έχει κριθεί διατηρητέο από το ελληνικό κράτος, ανήκει στον
γιο του Ορέστη, Δημήτριο, που είναι ένα δυναμικό μέλος της σπετσιώτικης κοινωνίας.
Το προγονικό  οίκημα διατηρεί ακέραια την ατμόσφαιρα της  Χρυσούλας Αναργύρου-Ζάππα. Το ολόσωμο πορτραίτο της στον τοίχο και τα  κειμήλια της στις αίθουσες του αρχοντικού καθιστούν την παρουσία της διαχρονική στον χώρο και στο χρόνο.

Η βασίλισσα Όλγα ήταν πολύ γενναιόδωρη με τις Κυρίες επί των Τιμών. Σε όλες προσέφερε πολύτιμα κοσμήματα, οικογενειακές  φωτογραφίες με συγκινητικές αφιερώσεις, και είχε μια προστατευτική συμπεριφορά προς αυτές. Οι περισσότερες αναχωρούσαν από τη αυλή της μετά τον γάμο τους. Το ίδιο έκανε και η Χρυσούλα Αναργύρου όταν το 1895 παντρεύτηκε τον Χρήστο Ζάππα, ανιψιό του εθνικού  ευεργέτη Ευάγγελου Ζάππα. Την θέση της πήρε η Χριστίνη Κριεζή μέχρι και την δική της αναχώρηση μετά τον γάμο της το 1899. Η εφημερίδα «Καιροί» ανακοίνωσε την αναχώρηση της Χρυσούλας Αναργύρου στο φύλλο της 28ης Νοεμβρίου 1895 : «Θεωρείται ως βεβαία η είδησις, ήν εξ ασφαλούς ηρύσθημεν πηγής, ότι  η Δεσπονίς Χριστίνη Επ. Κριεζή προσλαμβάνεται ως Κυρία της Τιμής της Βασιλίσσης, της μέχρι τούδε δεσποινίδος Χρυσούλας Χατζηαναργύρου συνελθούσης εις γάμον μετά του κ. Απ.(sic) Ζάππα (..)». Η δε Σωτηρία Αλιπμέρτη αναφέρει στο βιβλίο της «Αμαλία, η Βασίλισσα της Ελλάδος»: «Εκλήθη δε η δεσποινίς Κριεζή προς αντικατάστασιν της Κυρίας της Τιμής δεσποινίδος Χρυσούλας Χατζή Αναργύρου, της επιχαρίτου και ωραίας, ελκούσης την καταγωγήν εκ του ιστορικού οίκου των Σπετσών, ανεψιάς της ηρωίδος Μπουμπουλίνας, και συζευχθείσης προ ολίγου τον ευπατρίδην ομογενή Χρήστον Ζάππαν».

Στο αρχοντικό της Χρυσούλας Αναργύρου  διάσπαρτα υπάρχουν τα ίχνη από την εποχή που ήταν Κυρία επί των Τιμών. Φωτογραφίες της Όλγας με την αδικοχαμένη κόρη της πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, φωτογραφία του δεκαοχτάχρονου διαδόχου Κωνσταντίνου, μετέπειτα βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ και το πορτραίτο του ως Στρατηλάτη Βασιλιά….

Η βασίλισσα Όλγα και η βασιλόπαις  Αλεξάνδρα την εποχή των γάμων της τελευταίας (1889) 
με τον μέγα δούκα Παύλο Αλεξάνδροβιτς, αδερφό του Τσάρου Αλέξανδρου ΙΙΙ (1845-1894), 
και πρώτο εξάδερφο της Όλγας.

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος σε ηλικία 18 ετών

Πορτραίτο του Στρατηλάτη Βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄

Η Χρυσούλα Αναργύρου – Ζάππα  έκανε  στενή παρέα με τον εξάδερφο της Σωτήριο
και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις στα αρχοντικά αμφοτέρων ήταν σχεδόν καθημερινές.

Πάνω φωτογραφία: 1910. 

Ο Σωτήριος Ανάργυρος, ο ευεργέτης, στην ταράτσα του Αρχοντικού του στις Σπέτσες με τους συγγενείς του. Από αριστερά καθιστή η πρώτη του ξαδέρφη, Χρυσούλα  Αναργύρου – Ζάππα (με το ανοιχτό βιβλίο στα χέρια), ο σύζυγός της Χρήστος Ζάππας , τα ανίψια της, Ορέστης Δημ. Ανάργυρος στα γόνατα του Ζάππα, και ο αδερφός του Ορέστη, Ανδρέας Δημητρίου Ανάργυρος. Όρθιοι από αριστερά, ο ξάδερφος της Χρυσούλας, Δημήτρης Ανδ. Ανάργυρος, η σύζυγός του Ιουλία Αναργύρου – Κροκίδα, Σωτήριος Ανάργυρος και Γεώργιος Κροκίδας (αδερφός της Ιουλίας).

Η Χρυσούλα Αναργύρου-Ζάππα ήταν φιλοβασιλική (όπως ήσαν οι περισσότεροι κάτοικοι των Σπετσών), ενώ ο ξάδερφος της Σωτήριος ήταν βενιζελικός. Στην διάρκεια αυτών των οικογενειακών συγκεντρώσεων η Χρυσούλα με τον Σωτήριο συχνά διαφωνούσαν και ερχόντουσαν σε αντιπαράθεση. «Ο Σωτήριος Ανάργυρος, βενιζελικός, επισκεπτόταν κάθε απόγευμα τα ξαδέλφια του στο Παλιό Λιμάνι όπου έμενε η (βασιλική) Κυρία των Τιμών της Αυλής. Πάνω στην κουβέντα πάντα τσακωνόντουσαν. Αυτός έφευγε εκνευρισμένος και την επόμενη μέρα επέστρεφε καλόκεφος» μας πληροφορεί ο ανιψιός τους, Δημήτριος Ανάργυρος.

Από το βιβλίο του Πέτρου Χαριτάτου «Ανεξερεύνητες Σπέτσες» αντιγράφουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά για την Χρυσούλα Αναργύρου-Ζάππα όπου περιγράφει  υπέροχα την ίδια και την αρχοντική ατμόσφαιρα των Σπετσών:

«Το χειμώνα (οι αρχόντισσες) μέναν στην Αθήνα κι ερχόντουσαν το καλοκαίρι. Το απογευματάκι νωρίς βγαίναν βόλτα, πριν τη δύση του ηλίου. Με τη δύση, έπρεπε να επιστρέψουν στο σπίτι. Περνούσαν στην παραλία και πηγαίναν μέχρι τη Ντάπια. Σταματούσαν κι εδώ να πάρουν μια βανίλια, δηλαδή υποβρύχιο. Μπροστά ήταν οι καμαριέρες – οι ψυχοκόρες – στη μέση οι κυρίες με τα κρινολίνα και πίσω οι ντάμ ντε κομπανί, δηλαδή οι δασκάλες, οι Γαλλίδες. Όλα αυτά μέχρι το ’40.

Για τα λουτρά, είχε εδώ πίσω χτιστές καμπίνες με μπανιέρα. Κάναν ιαματικά λουτρά με ζεστό θαλάσσιο νερό. Επίσης, για να κολυμπήσουν, πηγαίναν με βαρκούλες στο φανάρι, για να μην τις βλέπουν.

Εδώ ερχόταν και η Χρυσούλα η Ζάππα, κόρη Αναργύρου, που ήταν κυρία επί των τιμών του Γεωργίου και της Όλγας. Έβγαινε με μπαστουνάκι και φασαμέν. Μου άρεσε που είχε πολλά βιβλία· ήμουν 4-5 χρονών, δεν ήξερα να διαβάζω αλλά με ενδιέφεραν και τη ρωτούσα: κι αυτό δικό της ήταν, κι εκείνο; Μια μέρα κουράστηκε με τις ερωτήσεις και μου απήντησε: «Σήμερον εμού, αύριον εσού και ουδέποτε τινός» δηλαδή κάποτε δεν θα είναι κανενός. Κηδεύτηκε στην Ανάληψη. Την είχαν ντύσει με το φόρεμα που βλέπουμε στη φωτογραφία, στο σπίτι της. (αφήγηση της Κας Ελένης Σύρμα).»


Πανοραμική άποψη του “Ποσειδωνίου” 
(φωτογραφία από το αρχείο Γεωργίου Σταματίου)

Οι δεσμοί της βασιλικής οικογένειας  με τις Σπέτσες χρονολογούνται από πολύ παλιά και παραμένουν άρρηκτοι μέχρι τις μέρες μας. Σ΄αυτούς τους δεσμούς έχει συμβάλει και η οικογένεια Αναργύρου. Αν και βενιζελικός ο ξάδερφος της Χρυσούλας, Σωτήριος Ανάργυρος, δεν παρέλειπε να προσκαλεί στο «Ποσειδώνιο» μέλη της βασιλικής οικογένειας, όπως τον διάδοχο Γεώργιο και τον αδερφό του Αλέξανδρο, και να παραθέτει δεξιώσεις προς τιμήν τους. Είναι εξάλλου γνωστό πως στις Σπέτσες  ο πρίγκιπας Αλέξανδρος και η  Ασπασία Μάνου πέρασαν τις πρώτες κοινές διακοπές τους. Το καλοκαίρι  του 1915 μια ξένοιαστη πριγκιπική και αριστοκρατική παρέα κατέφθασε στο ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο». Απαρτιζόταν από τα παιδιά των βασιλέων Κωνσταντίνου και Σοφίας, τον Χρήστο Ζαλοκώστα που ήταν  ερωτευμένος με την αδερφή της Ασπασίας, και μερικούς ακόμη κοινούς τους φίλους.  Η Ασπασία με την αδερφή της Ρωξάνη και την μητέρα τους διέμεναν σε δικό τους σπίτι.  Την επίβλεψη των πριγκίπων ανέθεσε η βασίλισσα Σοφία  στην μεγάλη δούκισσα Έλενα, πριγκίπισσα Νικολάου. Η επιτήρησή της όμως χαλάρωσε διότι απορροφήθηκε από τις ενδιαφέρουσες συζητήσεις που έκανε με μία κυρία της αυλής. Ο Αλέξανδρος με  το κέφι και τις σκανδαλιές του αναστάτωσε «ελαφρώς» τους ηλικιωμένους ενοίκους του ξενοδοχείου. Όταν ένας από αυτούς ανεχώρησε ξαφνικά δηλώνοντας τα παράπονά του στην διεύθυνση του ξενοδοχείου, ο ιδιοκτήτης του, Σωτήριος Ανάργυρος, έκανε μια μικρή έρευνα για να βρει τον ένοχο. Τον ανακάλυψε  χωρίς μεγάλη δυσκολία…. Λίγα χρόνια αργότερα, στις 30 Απριλίου  1918,  ο Αλέξανδρος, βασιλιάς πλέον, απένειμε στον Σωτήριο Ανάργυρο  τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος των Ιπποτών ως επιβράβευση της εθνικής του προσφοράς και ίσως ανεπισήμως ως αναγνώριση της ιώβειας υπομονής και κατανόησης που έδειξε στις   πριγκιπικές του σκανδαλιές που αναστάτωσαν το 1915 το ξενοδοχείο, τότε που καρτερούσε την αγάπη της Ασπασίας… Είχε ζητήσει την βοήθεια μιας από τις αρχόντισσες του νησιού. Την παρακάλεσε να προσκαλέσει σε γεύμα την Ασπασία στο αρχοντικό της με τον εντυπωσιακά μεγάλο κήπο, χωρίς να την πληροφορήσει πως θα παρευρίσκεται και ο ίδιος. Ήταν το αρχοντικό της Χρυσούλας Αναργύρου, της Κυρίας επί των Τιμών που μοιράστηκε με την γιαγιά του την χαρά της γέννησής του και τώρα στήριζε τον απαγορευμένο έρωτά του;


Ο Παύλος Χατζηαναργύρου

Τα τελευταία χρόνια της ζωής της η Χρυσούλα Αναργύρου τα πέρασε στις Σπέτσες, στο πατρογονικό αρχοντικό μαζί με τον αδερφό της πρέσβη επί τιμή Παύλο Χατζηαναργύρου. Παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής της μια αρχοντική και κομψή γυναίκα. Μια φίλη της έγραφε στο λεύκωμα της : « Η Χρυσούλα ήταν μία πανέμορφη ψηλή γυναίκα και λόγω του ύψους και της ηλικίας της, ελαφρά κυρτωμένη. Ντυμένη πάντοτε με την τελευταία λέξη της μόδας και αριστοκρατική στην εμφάνιση συγκέντρωνε τα βλέμματα και την προσοχή όλων. Φορούσε πάντα τα μεγάλα εκείνα καπέλα, εφοδιασμένα με πυκνό δαντελωτό βέλο, για προφύλαξη από τον ήλιο. Η φούστα της ήταν φαρδιά, μακριά και με πιέτες και η μπλούζα της, πάντα μεταξωτή, και πολύχρωμη με φουσκωτά μανίκια που έπεφταν μέχρι τον αγκώνα. Το υπόλοιπο χέρι το προφύλαγαν τα μακριά γάντια, που φορούσε πάντοτε. Η ομπρέλα, σε οποιαδήποτε εποχή, ήταν ένα αναπόσπαστο μέρος της τουαλέτας της, για να την προφυλάσσει τόσο από τον ήλιο όσο και από την βροχή. Στο στήθος της, μαζί με τα κοσμήματά της, κρεμόντουσαν και τα χρυσά φασαμέν της, που τα χρησιμοποιούσε με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο, όποτε τα χρειαζόταν».

Η Χρυσούλα Αναργύρου πέθανε στις Σπέτσες στις 22 Φεβρουαρίου 1934.

Θα κλείσουμε το άρθρο μας αντιγράφοντας ένα μικρό απόσπασμα από ένα κείμενο του Δημητρίου Σκουζέ: «Είναι βέβαιο ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει η τάξι των τιτλούχων ευγενών, που στην λοιπή Ευρώπη λέγονται «αριστοκρατία». Στον τόπο μας υπήρξε πάντα, και υπάρχει ευτυχώς ακόμα κάτι πολύ ανώτερο από τους τίτλους ευγενείας: η αρχοντιά». Όπως αυτή που διέθετε η Χρυσούλα Αναργύρου.

---

Ευχαριστώ θερμά τους απογόνους της Χρυσούλας Αναργύρου-Ζάππα, Καίτη Αλ. Δημαρά(Ορ. Αναργύρου), Δημήτριο Ορ. Ανάργυρο, Μαριλή Ορ. Αναργύρου και Δανάη Ι. Φωκά (Ανδρ. Αναργύρου), για την πολύτιμη συνεργασία τους για την δημιουργία αυτού του άρθρου με την χορήγηση κειμένων, των φωτογραφιών από το αρχοντικό της  και των βασιλικών κειμηλίων, όπως και τις φωτογραφίες των πορτραίτων της.

Επιμέλεια κειμένου: Τέπη Πιστοφίδου

Βιβλιογραφία: 1) Πέτρος Χαριτάτος, Ανεξερεύνητες Σπέτσες, Εκδόσεις ROAD, 2004

2) Γεωργίου Π. Σταματίου, Ο Εθνικός Ευεργέτης Σωτήριος Ανάργυρος, Εκδόσεις Αναργυρείου

και Κοργιανελείου Σχολής Σπετσών, Αθήνα 1973

3) Ιουλίας Καρόλου , Όλγα, η βασίλισσα των Ελλήνων, Εκδόσεις Εστία, 1936

4) Μαρία Καρατζά, Ο Παλιός Καθρέφτης, Εικόνες από την εποχή του Όθωνος, Ίκαρος, 1970

5) Σπέτσες, Ιστορία – Λαογραφία, Τόμος Πρώτος, Έκδοση Ένωση Σπετσιωτών, 2004

6) Κώστα Μπάρμπη, Αλέξανδρος Α΄, Ένας Τραγικός Εστεμμένος, Εκδόσεις Πελασγός, 2009

7)Νίκου Ευστρατίου, Βασιλεύς Δεσμώτης, Εκδοτικόν Βιβλιοπωλείον “Παρνασσός”, 1921

8)Κώστα Σταματόπουλου, Το Χρονικό του Τατοΐου, Τόμος Πρώτος, Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα 2004

9) Γιάννη Καιροφύλα, Η Αθήνα και οι Αθηναίες , Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1982.

10) Χριστίνη Κριεζή-Κωστή, Αναμνήσεις εκ της Αυλής Γεωργίου του Α΄, Αθήνα 1949, Ιδιωτική Έκδοση

11) Δημητρίου Σκουζέ, Η Αθήνα που έφυγε…, βιβλίο τρίτο, Αθήνα 1968, Ιδιωτική Έκδοση

*ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ http://www.royalchronicles.gr/