1η Φεβρ 1824.—(Ἀρχὰς Φεβρουαρίου) «Ἐμφύλιος πόλεμος ἐν Τριπόλει μεταξὺ Κυβερνητικῶν Χατζῆ Χρήστου καὶ Βάσσου Μαυροβουνιώτου καὶ ἀντικυβερνητικῶν Θ.Κολοκοτρώνη»

Στις 17 Ιανουαρίου 1824, η κυβέρνηση του Ναυπλίου, έχοντας αποδυναμωθεί καθώς 
ο Κολοκοτρώνης έχει χάσει την υποστήριξη των λαϊκών μαζών, εγκαθίσταται στην Τρίπολη.
Τα γεγονότα τα οποία οδήγησαν στην πρώτη φάση του εμφύλιου πολέμου εν τω μέσω της ελληνικής επανάστασης και λίγο έλειψε να τον πλήξουν ανεπανόρθωτα.

- Ο εμφύλιος πόλεμος που διαχωρίζεται σε δύο φάσεις 
(Φθινόπωρο 1823 – Ιούλιος 1824 και Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825)
- Στην πρώτη φάση του, κατά την οποία προωθήθηκε ο δανεισμός της χώρας από τους Άγγλους με υποθήκη τις εθνικές γαίες με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να βρίσκεται στο 
«μάτι του κυκλώνα», ενώ εκδηλώθηκε διχασμός ανάμεσα στις διαφορετικές παρατάξεις 
που μάχονταν για την απελευθέρωση, θέτοντας σε κίνδυνο τον κοινό σκοπό.
-Οι διαφορές των πολιτικών και των στρατιωτικών που είχαν φανερωθεί ήδη από το πρώτο έτος της Επανάστασης οξύνθηκαν και έγιναν διαμάχες κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση της Β” Εθνοσυνέλευσης. Από τους πρώτους κιόλας μήνες της επανάστασης είχε φανεί το χάσμα που χώριζε τους Φιλικούς (δημοκρατική πολιτική παράταξη της επαναστατημένης Ελλάδας) και τους Κοτζαμπάσηδες του Μοριά που έχοντας την Πελοποννησιακή Γερουσία αλλά και τις τοπικές δημογεροντίες, εκπροσωπούσαν την ολιγαρχική παράταξη.
Οι τελευταίοι αρνήθηκαν να δεχθούν τις προτάσεις του Δημητρίου Υψηλάντη (πληρεξούσιος του Μοριά και γενικός επίτροπος της ανωτάτης αρχής), με τις οποίες απαιτούσε από τους Κοτζαμπάσηδες τον πλήρη έλεγχο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της επανάστασης, πόλωσε το ήδη τεταμένο κλίμα. 

Ακολούθησε η Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου με την οποία επισφραγίστηκε η ήττα 
των Φιλικών αφού παραμερίστηκαν εντελώς από την πολιτική εξουσία.
-Καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη των πραγμάτων στην Ελλάδα αποδείχτηκε 
η Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους Κυνουρίας (Απρίλιος 1823). Στην Εθνοσυνέλευση διαμορφώθηκαν τρεις πολιτικές παρατάξεις, αυτή των Φιλικών, που αποτελείτο από δημοκρατικούς με κυρίαρχες μορφές τον Κολοκοτρώνη και τον Δ. Υψηλάντη, αυτή των Κοτζαμπάσηδων του Μοριά και τέλος αυτή των Υδραίων καραβοκύρηδων που συνεργάζονταν με τους Ρουμελιώτες. Οι δύο τελευταίοι είχαν την απόλυτη πλειοψηφία 
στην Εθνοσυνέλευση, με τη δύναμη 150 πληρεξουσίων. 
Οι αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης ήταν καταδικαστικές για το κόμμα των δημοκρατικών. 
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έχασε την αρχιστρατηγία ενώ οι περισσότερες και ουσιαστικότερες πολιτικές θέσεις καλύφθηκαν από μέλη του κόμματος των κοτζαμπάσηδων και των Υδραίων.
Πρόεδρος του Εκτελεστικού στη Β' Εθνοσυνέλευση εξελέγη ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Παράλληλα όμως οξύνθηκε η κατάσταση καθώς η πολιτική ολιγαρχία παραμέρισε τον Δημήτριο Υψηλάντη, κατάργησε την Πελοποννησιακή Γερουσία και κατάργησε και τον 
τίτλο του Αρχιστρατήγου που είχε απονεμηθεί στον Θ. Κολοκοτρώνη για τις μεγάλες 
επιτυχίες του (!)
Αποφασίστηκε επίσης να διαπραγματευτεί η κυβέρνηση με Άγγλους τραπεζίτες 
τη χορήγηση δανείου με υποθήκη τα «εθνικά κτήματα».
-Οι πρόκριτοι είχαν ανησυχήσει λόγω της δημοτικότητας που είχε αποκτήσει ο 
Θ. Κολοκοτρώνης και έτσι αρνήθηκαν να του αναθέσουν την αρχιστρατηγία για την 
πολιορκία της Πάτρας.
Το Μάιο του 1823 ο Θ. Κολοκοτρώνης δέχθηκε να αναλάβει τη θέση του Αντιπροέδρου 
του Εκτελεστικού, και τον Ιούλιο του 1823 ο αγγλόφιλος πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος εκλέχτηκε Πρόεδρος του Βουλευτικού. 
Οι αντιθέσεις μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού οξύνθηκαν και ο Κολοκοτρώνης 
υπέβαλε την παραίτησή του από το Εκτελεστικό, αλλά η παραίτηση δεν έγινε δεκτή.
Η απόφαση του Βουλευτικού να καθαιρέσει τον υπουργό Δημήτριο Περούκα με την κατηγορία της υπέρβασης καθήκοντος ήταν η αφορμή να ξεσπάσει το εμφύλιος. 
Οι στρατιωτικοί και οι οπλαρχηγοί, υπερασπιζόμενοι το Εκτελεστικό (κυβέρνηση), 
διαλύουν το Βουλευτικό, με την κατηγορία ότι δεν είχε ενεργήσει νόμιμα στην 
περίπτωση Περούκα.
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΠΟΛΗ -ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ
Το Φθινόπωρο του 1823 συγκεντρώθηκαν στη Σιλίμνα της Τρίπολης οι 
Θεόδωρος και Πάνος Κολοκοτρώνης, Θ. Νέγρης, Γεώργιος Σισίνης, 
Ασημάκης Φωτήλας, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Δημήτριος Πλαπούτας, 
Νικηταράς, Δημήτριος Υψηλάντης, Γ. Καραμάνος, Μούρτζινος κ.ά. 
Αποφάσισαν αντίσταση κατά του Μαυροκορδάτου και των πολιτικών και όλοι μαζί 
ορκίστηκαν «ενώπιον της εικόνας του Χριστού» ότι θα αγωνίζονταν ενωμένοι.
Δεν είχαν δημοτικότητα στα λαϊκά στρώματα. 
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αιφνιδίως προσχώρησε στην παράταξη των 
πολιτικών – προκρίτων – κοτζαμπάσηδων με αντάλλαγμα τον διορισμό του 
γιου του Πάνου ως φρουράρχου του Ναυπλίου. 
Επίσης, στη συμφωνία αποφασίστηκε να αρραβωνιάσει τον γιο του, Κολίνο, 
με την κόρη του Κανέλλου Δεληγιάννη, προκρίτου της Γορτυνίας. 
Η απόφαση αυτή του Θ. Κολοκοτρώνη εξόργισε τους συναγωνιστές του και 
ιδιαίτερα τον Δημήτριο Πλαπούτα.
Αν και στη θέση του αντιπροέδρου του Εκτελεστικού, ο Κολοκοτρώνης παρέμενε 
πολιτικά ανίσχυρος, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ως πρόεδρος του βουλευτικού 
και ο Κολοκοτρώνης έρχονται σε σύγκρουση. 
Ο Κολοκοτρώνης τον απείλησε λέγοντας του «μην καθίσεις πρόεδρος, ότι έρχομαι 
και σε διώχνω με τα λεμόνια, με τη βελάδα όπου ήρθες». 
Ύστερα από αυτή την προειδοποίηση, ο Μαυροκορδάτος αναχώρησε για την Ύδρα, 
όπου μπορούσε ελεύθερα να σχεδιάσει τις πολιτικές του κινήσεις. 
Η αποχώρηση του Μαυροκορδάτου θεωρήθηκε επιτυχία του Κολοκοτρώνη που δεν μπορούσε τότε να συνειδητοποιήσει τα μελλούμενα. Ο Μαυροκορδάτος έχοντας στενές επαφές με την Αγγλική κυβέρνηση, είχε σχεδόν εξασφαλίσει την υπόσχεση τους για δάνειο. Αλλά και η κίνηση του να καταφύγει στην Ύδρα φανέρωσε τις στενές του σχέσεις με την οικογένεια Κουντουριώτη, η οποία από αυτό το σημείο και μετά θα διαδραματίσει 
σημαντικό ρόλο στις εμφύλιες διαμάχες.
-Ο Κολοκοτρώνης υπέβαλε την παραίτησή του από το Εκτελεστικό, ενώ το Βουλευτικό καθαίρεσε πραξικοπηματικά το μέλος του Εκτελεστικού, Μεταξά, ο οποίος ήταν 
υποστηρικτής του Θ. Κολοκοτρώνη. Στις 28 Νοεμβρίου 1823, στρατιωτικό σώμα 
περίπου 200 ανδρών, με επικεφαλής τους Νικηταρά, Χατζηχρήστο και 
Πάνο Κολοκοτρώνη, κατευθύνεται προς το Άργος.
-Στα τέλη Νοεμβρίου 1823 το Βουλευτικό (του Μαυροκορδάτου) καταφεύγει στο Κρανίδι, προκειμένου να βρίσκεται πιο κοντά στα ναυτικά νησιά που το υποστήριζαν. Από εκεί, 
αν και δεν διαθέτει την απαραίτητη απαρτία, κηρύσσει παράνομο το Εκτελεστικό (καθαιρώντας τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη από Πρόεδρο και τον Σωτήρη Χαραλάμπη 
από απλό μέλος) και δημιουργεί τον Ιανουάριο του 1824 νέο Εκτελεστικό, με πρόεδρο 
τον Υδραίο καραβοκύρη Γεώργιο Κουντουριώτη και μέλη τους Παναγιώτη Μπόταση, 
Ιωάννη Κωλέττη, Νικόλαο Λόντο και Ανδρέα Ζαΐμη. 
Έτσι, δημιουργούνται δύο αντίπαλοι πόλοι εξουσίας:
α) Οι «Κυβερνητικοί» (Γ. Κουντουριώτης, Α. Μαυροκορδάτος, Ι. Κωλέττης, 
Λόντος, Ανδρέας Ζαϊμης, Ανδρέας Μιαούλης, Παπαφλέσσας, Αναγνωσταράς κ.ά.) 
που έχουν την έδρα τους στο Κρανίδι και
β) Οι «Αντικυβερνητικοί» (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Πάνος Κολοκοτρώνης, 
Νικηταράς κ.α.) που έχουν την έδρα τους στην Τρίπολη.
Η μία παράταξη κατηγορούσε την άλλη ως παράνομη, ενώ και οι δύο προκήρυξαν 
εκλογές για την ανάδειξη νέου Βουλευτικού.
-Οι «Αντικυβερνητικοί» κατηγορούσαν τους «Κυβερνητικούς» ότι θέλουν να παραδώσουν την Ελλάδα στους Άγγλους, ενώ οι «Κυβερνητικοί» εξέφραζαν τους φόβους τους για τις δικτατορικές τάσεις των στρατιωτικών – οπλαρχηγών, που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά 
των «Αντικυβερνητικών». Η πλάστιγγα έγειρε εύκολα υπέρ των «Κυβερνητικών», 
που είχαν τη δύναμη και τον πλούτο στα χέρια τους. 
Οι Κυβερνητικοί (Μαυροκορδάτος, Γ. Κουντουριώτης, Ι. Κωλέττης, 
Α. Ζαϊμης, Λόντος κ.ά.) είχαν σημαντική υποστήριξη από τους νησιώτες εφοπλιστές 
και κεφαλαιούχους, τους περισσότερους Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, το μεγαλύτερο 
μέρος των Πελοποννησίων γαιοκτημόνων, τους Έλληνες του εξωτερικού και τους περισσότερους φιλέλληνες. Σε αυτή την πρώτη φάση του Εμφυλίου, ένας από τους υποστηρικτές των κυβερνητικών ήταν και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αν και δεν 
συμμετείχε ενεργά στις μάχες. 
Οι δυνάμεις της αντικυβερνητικής παράταξης του Θ. Κολοκοτρώνη ήταν αρκετά περιορισμένες.
ΔΑΝΕΙΟ 800.000 ΛΙΡΩΝ ΠΟΥ ...ΦΑΓΩΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ
Στις 2 Ιουνίου 1823 το Εκτελεστικό (Κυβέρνηση) εξουσιοδότησε τους Ιωάννη Ορλάνδο, Ανδρέα Ζαΐμη και Ανδρέα Λουριώτη να μεταβούν στο Λονδίνο και να συνάψουν δάνειο 4.000.000 ισπανικών ταλλήρων. Η επιτροπή καθυστέρησε να αναχωρήσει, λόγω έλλειψης χρημάτων για τα έξοδα του ταξιδιού, τα οποία κάλυψε με δάνειο ο Λόρδος Βύρων. 
Στις 26 Ιανουαρίου 1824, ο Ιωάννης Ορλάνδος και ο Ανδρέας Λουριώτης έφθασαν 
στην αγγλική πρωτεύουσα και ύστερα από έντονες διαπραγματεύσεις, στις οποίες πήραν μέρος και μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου, συνομολόγησαν ένα δάνειο 800.000 λιρών 
με τον οίκο Λόφναν (9 Φεβρουαρίου 1824). 
Το δάνειο είχε τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 
36 χρόνια. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς 
τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα.
Όμως, το ποσό που έφθασε στην επαναστατική διοίκηση ήταν μόλις 298.000 λίρες, αφού 
το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 59% του ονομαστικού (472.000 λίρες) και από αυτό παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεολύσια, 2.000 ως προμήθεια και άλλες δαπάνες. Σύμφωνα με τη δανειακή σύμβαση, το ποσό θα αποστέλλονταν στις Τράπεζες Λογοθέτη και Βαρφ, που έδρευσαν στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο και θα παραδίδονταν τμηματικά στην ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από έγκριση 
της επιτροπής που την αποτελούσαν ο Λόρδος Βύρων, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ και 
ο Λάζαρος Κουντουριώτης.
Παρότι «ληστρικό», το δάνειο χαιρετίστηκε στην Ελλάδα ως πολιτική επιτυχία της Επανάστασης και ως έμμεση αναγνώριση του ελληνικού κράτους. Πάντως, οι ελπίδες 
που στηρίχτηκαν πάνω του θα διαψευστούν οικτρά, καθώς θα χρησιμοποιηθεί για να κερδίσει η παράταξη Κουντουριώτη την εμφύλια διαμάχη. Μεγάλη ευθύνη για τους 
δυσμενείς όρους σύναψης του δανείου είχαν και οι δύο διαπραγματευτές, 
ο Γιαννιώτης πολιτικός Ανδρέας Λουριώτης και ο Σπετσιώτης πλοιοκτήτης Ιωάννης Ορλάνδος, οι οποίοι σπατάλησαν μεγάλα ποσά στο Λονδίνο, ζώντας πολυτελώς, 
σε αντίθεση με τους αγωνιστές, που πολεμούσαν με μεγάλες στερήσεις.
Η παράταξη Κολοκοτρώνη προσπάθησε εις μάτην να μπλοκάρει το δάνειο, καθώς 
γνώριζε ποια θα ήταν η τύχη του. Οι Κυβερνητικοί χρησιμοποίησαν τα χρήματα του 
δανείου για να εξαγοράσουν συνειδήσεις και να αποκτήσουν την υποστήριξη όσο 
το δυνατόν περισσότερων υποστηρικτών ώστε να νικήσουν την Αντικυβερνητική 
παράταξη.
ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ
Το δίμηνο Φεβρουαρίου – Μαρτίου 1824 δόθηκαν σκληρές μάχες μεταξύ των 
αντιμαχόμενων παρατάξεων στις περιοχές της Αρκαδίας και της Αργολίδας, με εύκολη επικράτηση των Κυβερνητικών.
-Στις 2 Μαρτίου 1824 ο Ανδρέας Μιαούλης αρχίζει να πολιορκεί το Ναύπλιο εκ μέρους 
της κυβέρνησης του Κρανιδίου και στις 31 Μαρτίου οι Νοταράς, Λόντος και Ζαΐμης 
φτάνουν μπροστά από τα τείχη της Τρίπολης. Τελικά ύστερα από διαπραγματεύσεις 
ο Κολοκοτρώνης συμφωνεί να εγκαταλείψει την Τρίπολη και αυτή να ανακηρυχτεί 
ελεύθερη πόλη χωρίς να έχει κανείς το δικαίωμα να την καταλάβει. Οι πολιτικοί και οι κοτζαμπάσηδες όμως καταπατούν την συμφωνία προκαλώντας την οργή του 
Κολοκοτρώνη, ο οποίος δίνει εντολή στον γιο του, Πάνο, να καταλάβει το Άργος και παράλληλα να λύσει την πολιορκία του Ναυπλίου. 
Με τη σειρά του ξεκίνησε να πολιορκεί την Τρίπολη.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι ο Παπαφλέσσας και ο Αναγνωσταράς είχαν προσχωρήσει στην κυβερνητική παράταξη δημιουργώντας τεράστιο πρόβλημα στον Κολοκοτρώνη και γενικότερα στους Φιλικούς. Με αυτά τα δεδομένα η αποτυχία της αντικυβερνητικής παράταξης του Κολοκοτρώνη ήταν κάτι περισσότερο από σίγουρη.
Ο ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ
Οι ψύχραιμες φωνές για συμβιβασμό επικράτησαν και ο Κολοκοτρώνης, βλέποντας 
την αδυναμία του, αναγκάστηκε να συρθεί σε συνδιαλλαγή με τον Γ. Κουντουριώτη και 
μετά από κοπιαστικές συζητήσεις επιτεύχθηκε συμφωνία για τερματισμό των 
εχθροπραξιών στις 22 Μαΐου 1824. Στις 7 Ιουνίου 1824 και παρά τις αντιρρήσεις των Υδραίων, οι οποίοι ήθελαν ολοκληρωτική καταστροφή του Κολοκοτρώνη, 
οι κοτζαμπάσηδες, συγκεκριμένα ο Λόντος και ο Ζαΐμης, έγιναν, ύστερα από διαπραγματεύσεις, κύριοι του Ναυπλίου.
Ο Κολοκοτρώνης αναγνώρισε την κυβέρνηση Γ. Κουντουριώτη, η οποία στις 
αρχές Ιουλίου χορήγησε αμνηστία στους αντιπάλους της. Έτσι επήλθε μια προσωρινή ανακωχή. Με το τελευταίο αυτό γεγονός κλείνει η πρώτη φάση του ελληνικού εμφυλίου πολέμου της περιόδου 1823-1824.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 
Κατά τη διάρκεια της πρώτης εμφύλιας διαμάχης (Φθινόπωρο 1823 - Ιούλιος 1824) 
μεταξύ πολιτικών («Κυβερνητικοί») και στρατιωτικών («Αντικυβερνητικοί»), 
ο Πάνος Κολοκοτρώνης τάχθηκε με τους «Αντικυβερνητικούς», των οποίων ηγείτο 
ο πατέρας του Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη 
του Ναυπλίου και μετά τη χορήγηση αμνηστίας (Ιούλιος 1824) κινήθηκε προς 
την Πάτρα για να ενισχύσει την πολιορκία της πόλης, αλλά ανακλήθηκε στην Αρκαδία 
για να αντιμετωπίσει την επιδρομή των «Κυβερνητικών», κατά τη διάρκεια 
του Β' Εμφυλίου Πολέμου. Το κυβερνητικό στρατόπεδο συγκροτήθηκε αυτή τη φορά 
από τη συμμαχία νησιωτών και ρουμελιωτών, με ηγέτη τον Υδραίο μεγαλοκαραβοκύρη Γεώργιο Κουντουριώτη. Αντίπαλοί τους οι «Αντικυβερνητικοί» Πελοποννήσιοι, πρόκριτοι 
και στρατιωτικοί υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Στις 13 Νοεμβρίου 1824 (κατ’ άλλους 21 Νοεμβρίου 1824) ο Πάνος Κολοκοτρώνης και 
οι άνδρες βάδιζαν μεταξύ των χωριών Θάνα και Μπεσίρι (σημερινό Παλλάντιο) Αρκαδίας, έχοντας κατεύθυνση προς το γειτονικό χωριό Σύλιμνα, όπου είχε στρατοπεδεύσει 
ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Στόχος των «Αντικυβερνητικών» η Τρίπολη, την οποία 
κατείχαν οι «Κυβερνητικοί». Κατά τη διάρκεια της πορείας, ο Πάνος Κολοκοτρώνης πληροφορήθηκε ότι σε συμπλοκή νωρίτερα μεταξύ «Κυβερνητικών» υπό τον 
οπλαρχηγό Βάσο Μαυροβουνιώτη (αγωνιστής του '21 με καταγωγή από το Μαυροβούνιο, Βάσο Μπράγιοβιτς το πραγματικό όνομά του) και «Αντικυβερνητικών», είχε συλληφθεί ο Στάικος Σταϊκόπουλος, επιφανής «αντικυβερνητικός».
Στην προσπάθειά του να τον απελευθερώσει δέχθηκε επίθεση από το σώμα του Μαυροβουνιώτη και οι άνδρες του διαλύθηκαν. Δίπλα στον Πάνο Κολοκοτρώνη έμειναν 
ο υπασπιστής του Γιάννης Βατικιώτης, ο γραμματικός του Θεόδωρος Ρηγόπουλος και 
ο φροντιστής του Ανούτσος Σαμαρόνης. Ξαφνικά κι ενώ εβάδιζαν προς το Μπεσίρι, 
γύρω στις 4 το απόγευμα δέχθηκαν επίθεση από μια ομάδα 25 Βουλγάρων, που ανήκαν 
στις κυβερνητικές δυνάμεις της Τρίπολης και είχαν ως επικεφαλής τον ομοεθνή τους Κότζιο. Μία σφαίρα διαπέρασε το κρανίο του Πάνου Κολοκοτρώνη και τον άφησε άπνου.
Όπως αναφέρουν στα απομνημονεύματά τους ο Κανέλλος Δεληγιάννης και ο 
Θεόδωρος Ρηγόπουλος, που ήταν αυτόπτης μάρτυς, οι Βούλγαροι λαφυραγώγησαν 
τη σορό του Κολοκοτρώνη και την εγκατέλειψαν. 
Του αφαίρεσαν ακόμη και τα εσώρουχά του και άφησαν το νεκρό σώμα του γυμνό. 
Στη συνέχεια έσπευσαν στην Τρίπολη να αναγγείλουν το κατόρθωμά τους στους «Κυβερνητικούς». Ο Πάνος Κολοκοτρώνης ενταφιάστηκε την επομένη στο γειτονικό 
χωριό Σύλιμνα, όπου βρισκόταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
-Ο Πάνος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε το 1798 (κατ' άλλους το 1800) 
στο Λεοντάρι Αρκαδίας. Ήταν ο πρωτότοκος γιος του ηγέτη της 
Ελληνικής Επανάστασης Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και 
της Αικατερίνης Καρούσου, κόρης προεστού του Λεονταρίου. 
Έζησε για πολλά χρόνια στη Ζάκυνθο και ήταν από τους πιο μορφωμένους αγωνιστές 
της Ελληνικής Επανάστασης. Όπως αναφέρει ο Φωτάκος στο έργο του Βίοι 
Πελοποννησίων Ανδρών, ο Πάνος Κολοκοτρώνης «εσπούδασεν εις την ακαδημίαν 
της Κερκύρας, εγνώριζεν εντελώς την παλαιάν γλώσσαν μας την Ελληνικὴν, 
ήτο μαθηματικός άριστος, εγνώριζε προσέτι καλώς την Ιταλικὴν γλώσσαν και ολίγον 
την Γαλλικήν, και εν ολίγοις ήτον ο δεύτερος του πολυμαθεστάτου Γεωργίου Σέκερη, 
διότι τότε η Πελοπόννησος δεν είχεν άλλους τοιούτους».
Με την έκρηξη της Επανάστασης αποβιβάστηκε με τον αδελφό του Ιωάννη 
(γνωστότερο ως Γενναίο) στην Πελοπόννησο και συμμετείχε αρχικά στην εξέγερση 
των Ηλείων κατά των Λαλαίων Τουρκαλβανών (Απρίλιος 1821). 
Στη συνέχεια έλαβε μέρος στη Μάχη του Βαλτετσίου (12 - 13 Μαΐου 1821), 
στην πολιορκία και την κατάληψη της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) και 
στην απόκρουση της στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια (26 - 28 Ιουλίου 1822).
Το 1822 ονομάστηκε χιλίαρχος και ανέλαβε πρώτος πολιτάρχης (δήμαρχος) 
της Τριπολιτσάς. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς παντρεύτηκε στο Ναύπλιο 
τη μικρότερη κόρη της Μπουμπουλίνας, Ελένη Μπούμπουλη. 
Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά. 
Το 1823 προβιβάστηκε σε στρατηγό και ανέλαβε φρούραρχος του Ναυπλίου 
(10 Ιουνίου) με απόφαση της Β' Εθνοσυνελεύσεως, που συνήλθε στο 
Άστρος Κυνουρίας.
• Το κρανίο του Πάνου Κολοκοτρώνη, άγνωστο πώς, σώθηκε 
και φυλάσσεται στο Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας 
(Μέγαρο Παλαιάς Βουλής), διάτρητο από σφαίρες.
• Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Τρίπολη, η Ελένη Κολοκοτρώνη 
συνήψε ερωτική σχέση με τον στρατηγό και μετέπειτα πολιτικό Θεοδωράκη Γρίβα 
(1797-1862) κι ενώ ο σύζυγός της ήταν απασχολημένος με την εμφύλια διαμάχη. 
Τον παντρεύτηκε λίγους μήνες μετά τη δολοφονία του Πάνου Κολοκοτρώνη, 
το Μάιο του 1825.
• Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απέκτησε το 1836 ένα εξώγαμο τέκνο από 
τη σχέση του με την Μαργαρίτα Βελισσάρη. Ονομάστηκε Πάνος, σε ανάμνηση 
του δολοφονηθέντος πρεσβύτερου αδελφού του. 
Ο Πάνος Κολοκοτρώνης (1836-1893) σταδιοδρόμησε στο Στρατό ως αξιωματικός 
του Πυροβολικού και διετέλεσε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων (1881-1885).

•Πάνος και Θεόδ Κολοκοτρωνης

(Γελοιογραφία του 1826: η Πίστη, η Ελπίδα και η Φιλανθρωπία γίνονται 
οι μηχανές που βγάζουν χρήμα για τους Δυτικούς, οι οποίοι γεμίζουν 
τα καπέλα τους αλλά κατά τα λοιπά κόπτονται για το δίκαιο του ελληνικού αγώνα)