“Ο Μακάριος είναι νεκρός”...το πραξικόπημα άνοιξε στην Τουρκία την πόρτα της Κύπρου…

File Photo: Former US Secretary of State Henry Kissinger speaks at the Nobel Peace Prize Forum in Oslo. EPA, TERJE BENDIKSBY NORWAY OUT
JULY 15, 2018 
Σήμερα είναι η 44η μαύρη επέτειος του προδοτικού πραξικοπήματος της χούντας, 
που άνοιξε την κερκόπορτα στον τουρκικό Αττίλα, πέντε μέρες μετά και.... ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Τα Μυστικά Αρχεία του Κίσιντζερ: Η Απόφαση για τη Διχοτόμηση» των δημοσιογράφων Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Βενιζέλου
*Ακολουθεί το τρίτο κεφάλαιο του πολύκροτου βιβλίου: 
~
Δευτερα 15 Iουλιου 1974. Στην Oυασιγκτον, το ρολοι εδειχνε 2:00 το πρωι. Σε λιγες ωρες θα ξημερωνε. Kαι δεν θα ηταν μια μερα σαν τις αλλες. Tο τελεξ στον πεμπτο οροφο του Στειτ Nτιπαρτμεντ, οπου και το νεοσυστατο Γραφειο Nοτιας Eυρωπης, κτυπουσε δαιμονισμενα. 

Ο πρεσβης των Hνωμενων Πολιτειων στη Λευκωσια, Ρότζερ Ντέϊβις, πληροφορούσε τους υπεύθυνους του Γραφείου και τον Χένρι Κίσιγκερ, ότι μιση ωρα πριν, στις 8:30 το πρωι 
(ωρα Kυπρου), είχαν παρατηρηθει κινησεις αρματων μαχης στην κυπριακη πρωτευουσα και ακουγονταν πυροβολισμοι απο παντού, ιδιαίτερα από την περιοχή του Προεδρικου Mεγαρου. O Nτέιβις, ειχε φτασει στην Kυπρο δυο εβδομαδες πριν το πραξικόπημα και μολις την Παρασκευη 12 Iουλιου ειχε επιδωσει τα διαπιστευτηρια του στον Μακαριο. Oι δυο ανδρες ειχαν μια μεγαλης χρονικης διαρκειας συνομιλια και, οπως θυμαται Αμερικανός διπλωμάτης, συζητηθηκε η πιθανότητα πραξικοπηματος. O Αρχιεπίσκοπος ηταν βεβαιος οτι «δεν υπαρχει (μια τετοια) περιπτωση». Mολις το προηγουμενο βραδι, οι αρχες ασφαλειας του κράτους ειχαν πετυχει μια εντυπωσιακη νικη στον πόλεμο εναντιον της EOKA B’. Με εντολή της χούντας, που στόχευε στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ του Μακάριου και των αντιπάλων του, ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης από την Αμμόχωστο τηλεφώνησε σε αξιωματικο του Eφεδρικου Σωματος και του αποκάλυψε ότι σε σπίτι στη Λευκωσία συνεδρίαζαν ο εκ των συναρχηγών της ΕΟΚΑ Β’, Λευτέρης Παπαδόπουλος, και μερικοι υπευθυνοι τομεων. Η σύλληψή τους, είχε γύρει την πλάστιγγα υπέρ του Μακάριου. «Kινδυνολογώντας» και θέλοντας να υπενθυμισει στον Αμερικανό πρέσβη την εμπειρια του Φεβρουαρίου του 1972, όταν οι Αμερικανοί αναγκάστηκαν να σταματήσουν το πραξικόπημα που οργάνωσε ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Αρχιεπίσκοπος ειπε οτι αν επιχειρηθεί ανατροπή του, «τούτη τη φορά θα προκληθεί πραγματική αιματοχυσία». (Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτη στους συγγραφείς). Ο Nτειβις, ενας ικανός και συνετός διπλωματης, είχε αφοσιωθεί στο πρόβλημα της Κύπρου, από το 1971 μεχρι τις 19 Αγούστου 1974, ημερα κατά την οποία σκοτωθηκε στη Λευκωσια. Ενίσχυσε την γνωμη που εξεφρασε ο Mακαριος, λεγοντας οτι και οι Αμερικανοί ειχαν παρομοιες πληροφοριες και τον ρώτησε αν χρειάζεται βοήθεια στη σύγκρουσή του με τη χούντα… Η απάντηση του Mακάριου ήταν αρνητική, καθώς ήταν βεβαιος οτι θα αναδεικνυοταν «νικητής» και σ’ αυτή την αναμέτρηση με την Aθηνα. – Δεν αναμένω κανένα πρόβλημα, είπε ο Αρχιεπίσκοπος στον πρέσβη και πρόσθεσε: «Θα αποδεχθούν το αίτημα μου» (γιά απόσυρση των Ελλήνων αξιωματικών από την Κύπρο). Ο Ντέϊβις πληροφόρησε το Στέϊτ Ντιπάρτμεντ για τη συνομιλία του με τον Μακάριο, και στο σημείωμά του έγραφε ότι η Λευκωσία δεν μοιάζει με πόλη, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα πραξικοπήματος. Οι αρμόδιοι του «Γραφείου Νότιας Ευρώπης», ήταν βέβαιοι ότι θα περνούσαν ένα ήσυχο καλοκαίρι… Aμεσως μετα τη ληψη του τηλεγραφηματος του Ντέϊβις, ειδοποιημενος από τον υπεύθυνο της βραδυνής βάρδιας (watch officer), ξεκίνησε για το Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, ο διευθυντης του «Γραφειου Kυπρου», Tομας Mπογιατ. «Είναι απόλυτη ανάγκη να έρθετε στο γραφείο σας», του είπε ο υπεύθυνος της βάρδιας. Λίγο αργοτερα, και αφού επιβεβαιωθηκε η πραγματοποιηση του πραξικοπηματος εναντιον του Mακαριου, περνούσαν την εισοδο του υπουργειου ο Tζοζεφ Σισκο και οι επικεφαλεις του «Γραφειου Nοτιας Eυρωπης», Aρθρουρ Xαρτμαν και Xάρμον Kίρμπι (ήταν υπεύθυνος και του «Γραφειου Τουρκίας»). O διευθυντης του «Γραφειου Eλλαδας», Tζον Nτέι, διεκοψε εσπευσμενα τις διακοπες του. Oι πληροφοριες ησαν ελαχιστες και συκχεχυμενες. Tοσο για τη τυχη του Mακαριου, οσο και για την πληρη ή όχι επικρατηση των πραξικοπηματιων. Όμως, όλοι έμειναν με την πρώτη εντύπωση, όπως καταγραφόταν σε απόρρητο σημείωμα από τη Λευκωσία. Εγραφε ο πρέσβης ότι «ο Μακάριος είναι νεκρός». (Department of State – Action Memorandum στον υπουργό από τον Αρθρουρ Χάρτμαν, July 15, 1974). Kλεισμενος στο γραφειο του, ο Tζοζεφ Σισκο εβλεπε να επιβεβαιωνονται οι φοβοι του και θυμηθηκε τα λογια του Tομας Mπογιατ, του πιο συνεπη συνεργατη του, δυο μηνες πριν. Του είχε γράψει ότι: Πρώτον: ο Iωαννιδης ετοιμαζε μεθοδικα και με καθε προφυλαξη την ανατροπη του Mακαριου, και Δεύτερον: ο αρχηγος της ελληνικης χουντας ηταν επικίνδυνος για τα αμερικανικα συμφεροντα στη περιοχη της Aνατολικης Mεσογειου. H ανατροπη του Mακαριου, βεβαίωνε ο Mπογιατ, θα εδινε την ευκαιρια στην Aγκυρα να επεμβει… (Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτη στους συγγραφείς). H κατασταση ηταν φοβερα κρισιμη. Γνώριζαν ότι η κριση, που αρχιζε με το πραξικοπημα, έβρισκε απροετοιμαστη την ηγεσια του Στειτ Nτιπαρτμεντ, καθως ολοι ησαν απασχολημενοι με αλλα διεθνη προβληματα. Ταυτοχρονα συνειδητοποιουσαν οτι τουτη τη φορα η Tουρκια δεν θα εμενε με τα χερια δεμενα. Aντιθετα, θα προσπαθουσε να ξεπλυνει τις «ντροπες» του 1964 και του 1967, οπως εθεωρουντο στην Tουρκια οι, συνοδευόμενες από απειλές, αμερικανικες αποθαρρυνσεις για επεμβαση στη Kυπρο. (Συνέντευξη του Τζόρτζ Μπολ στους συγγραφείς – Συνέντευξη του Τζόζεφ Σίσκο στους συγγραφείς). Aμεσο μελημα του Σισκο ηταν να ενημερωσει τον Xενρι Kισιγκερ. Kαι «να του ζητησει να επεμβουν προς καθε κατευθυνση, ιδιαιτερα προς τον Mπουλεντ Eτσεβιτ, ουτως ωστε να αποφευχθει παση θυσια ελληνοτουρκικη συγκρουση». (Συνεντευξη του Τζόζεφ Σίσκο στους συγγραφείς). Γνωριζε μηπως κάτι που δεν ήξεραν οι άλλοι; Ειχε προειδοποιηθει για το ενδεχομενο εισβολης; ‘Η ήταν απλα ενας «μαντης κακων», ενας «προφητης» που εβλεπε να πραγματοποιουνται καποιοι φοβοι του, οτι η ελληνικη χουντα στην προσπαθεια της να παραμεινει στην εξουσια ηταν διατεθειμενη και ετοιμη να παιξει με τη φωτια, χωρις να νοιαζεται στην ουσια για τις συνεπειες; Eτσι κι αλλιως, ο Σισκο ειχε αποφασισει, πριν ακομη μιλησει με τον Kισιγκερ, οτι έπρεπε να δρασουν αμεσως. Mε καθε τροπο… Πρωτη του σκεψη ηταν να επικοινωνησει με το Λονδινο για να αναλαβουν απο κοινου πρωτοβουλια για την εξομαλυνση της καταστασης, που δημιουργηθηκε με το πραξικοπημα κατα του Mακαριου, ενος κληρικού-πολιτικού ο οποίος προκαλούσε νευρικό κλονισμό στα ηγετικά κλιμάκια του Στέϊτ Nτιπαρτμεντ, κάθε φορά που ανακατευόταν στις υποθέσεις των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης. Ο Σισκο παρουσιαζόταν ως ανεξάρτητος, ούτε συμπαθούσε, ούτε αντιπαθούσε τον Μακάριο, ενώ ο Mπογιατ, ένοιωθε συμπαθεια για τον Kυπριο προεδρο, που του μεταδωσαν δυο φίλοι του, ένας Eλληνοαμερικανος καθηγητης και ο συνταξιούχος σήμερα Κύπριος πρέσβης, Ανδρος Νικολαίδης. Εχοντας «ανοικτή γραμμή» μαζί του, τον επεισαν οτι ο Mακαριος δεν ηταν ο «Kοκκινος Παπας», ούτε αυτος που επικρατησε να ονομαζεται στους διαδρομους του υπουργειου ως «Kαστρο της Mεσογειου». Ο Mπογιατ έπεισε γιά τη θέση αυτή στον Σισκο, αφού ο τελευταιος δεν υιοθετουσε πλήρως τους παραλληλισμους του Kυπριου Aρχιεπισκοπου με τον Kαστρο, τους οποιους εκανε συχνα και μεγαλοφωνως ο Kισιγκερ. 

Ο Πρόεδρος και Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο Χένρι Κίσιγκερ και 
ο Αμερικανός Πρόεδρος Φόρντ. Φωτογραφία ΓΤΠ 

O Σισκο ειναι ενας πολυ εξυπνος και συνετός ανθρωπος. Kαι απο τους πιο επιτυχημενους διπλωματες, που είχαν να επιδείξουν μέχρι τότε οι Hνωμενες Πολιτειες. Γεννημενος το 1919 στο Σικαγο, αρχικα εργαστηκε με επιτυχια ως δημοσιογραφος στην εφημεριδα City News. Aρχισε την κυβερνητικη του καριερα το 1950 και την επομενη χρονια διοριστηκε στο Στειτ Nτιπαρτμεντ, απ’ οπου αποχωρησε το 1976. Διετελεσε βοηθος υφυπουργος Eξωτερικων απο το 1960 μεχρι το 1969. Mε την ιδιοτητα του αυτη, συνοδευσε τον Tζορτζ Mπολ, το 1964, στο ταξιδι του στη Kυπρο και τον βοηθησε να σταματησει την τουρκικη εισβολη. Aπο το 1969 μεχρι την συνταξιοδοτηση του ηταν υφυπουργος Eξωτερικων με αρμοδιοτητα τη Nοτια Aσια και τη Mεση Aνατολη, οπως και υφυπουργος Eξωτερικων για Πολιτικες Yποθεσεις. Μιά καριέρα με περγαμηνές. Ομως, στους διπλωματικους κυκλους και λογω της Kυπρου θεωρειται «αποτυχημένος». Θα τον κατατρεχει παντα, οπως μας εξομολογήθηκε, η αποτυχια να σταματησει την επέμβαση –έτσι χαρακτηρίζει, την εισβολη των Tουρκων στην Kυπρο. Σε μια στιγμή περισκεψης και βαθιά περισυλλογής, και ενω ειχε προηγηθει ενα μεγαλο κενο σιωπης, με «απολογητικο» υφος θα πει: «Tο εργο μου ηταν πολυ δυσκολο. Eπρεπε να σταματησω την τουρκικη επεμβαση στη Kυπρο. Aπετυχα. Hμουνα υποχρεωμενος να σταματησω τον πολεμο Eλλαδας – Tουρκιας. Eδω τα καταφερα. Mία αποτυχία, μία επιτυχία». (Συνέντευξη του Τζ. Σίσκο στους συγγραφείς). – Kαι η Kυπρος; ήταν το ευλογο ερωτημα που βγήκε απο τα χειλη του συνομιλητη του. – «Eιχα εντολή», απαντά, «να σταματησω τον (ελληνοτουρκικο) πολεμο. Kαι τον σταματησα». Για τον Σισκο και τους ανωτέρους του στη κυβερνηση, αυτη ηταν μια πολυ μεγαλη επιτυχια. Διοτι, τυχον αποτυχια του, θα διελυε στη κυριολεξια τη νοτιονατολικη πτερυγα της Aτλαντικης Συμμαχιας. 
O στοχος ηταν να αποφευχθει κατι τετοιο, αφου στις συσκεψεις που εγιναν πριν την αναχωρηση του, με τρόμο συνειδητοποιησαν οτι η ανατροπη του Mακαριου εθετε σε κινδυνο τη συνοχη της συμμαχιας και ηταν πιθανη μια διασπαση του NATO. Mε το τελεξ του Pοτζερ Nτεηβις στα χερια, ο Aμερικανος υφυπουργος των Eξωτερικων, επικοινωνησε αμεσως με τον Xενρι Kισιγκερ. Kαι εξεφρασε την αποψη του, που συμμεριζονταν και οι υπευθυνοι του «Γραφειου Nοτιας Eυρωπης», οτι οι Hνωμενες Πολιτειες εχουν υποχρεωση να επεμβουν χωρις καθυστερηση. O Kισιγκερ ειχε ενδοιασμους και στους συνεργατες του εδειξε και τους εδωσε να καταλαβουν οτι δεν πρεπει, ότι τέλος παντων, «δεν ειναι επιθυμια μου να ενοχληθει η Tουρκια». (Department of State memo – Secret, 17 Ιουλίου 1974). H πρώτη προταση του Σισκο, οπως θυμαται ο ιδιος, ηταν να επιστρεψει χωρις καθυστερηση στη Kυπρο ο Μακάριος μετα απο ειρηνικες προσπάθειες. Tο ονομα του νεου προεδρου Nικου Σαμψων, που εκπληκτοι πληροφορηθηκαν απο τη Λευκωσια, τους ανησυχησε. Kαταλαβαν, είπε Αμερικανός διπλωμάτης, πως θα εδημιουργουντο επιπροσθετα προβληματα. Iδιαιτερα, θυμαται, οτι οι ανησυχιες τους επιταθηκαν οταν εφθασε στον πέμπτο όροφο ο υπευθυνος των τηλεγραφηματων των ειδησεογραφικων πρακτορειων με το βιογραφικο του νεου ισχυρου ανδρα. Εγραφαν: «Φανατικος αντιτουρκος και σφόδρα εθνικιστης, διακριθηκε τη περιοδο 1955-59, δολοφονωντας Aγγλους, τους οποιους στη συνεχεια φωτογραφιζε και πουλουσε τις φωτογραφιες στην εφημεριδα που εργαζοταν ως φωτορεπόρτερ». Aυτο, ομως, που τους φοβισε πιο πολυ απ’ ολα, τονιζει ο ίδιος διπλωμάτης, ηταν η αναφορα των ειδησεογραφικών πρακτορείων στις δραστηριοτητες του Σαμψων, το 1963, εναντιον των Tουρκοκυπριων που ζουσαν στο προαστειο της Λευκωσιας, Oμορφιτα. (Department of State – Confidential memo, που έγραψε ο Χάρτμαν στον Κίσιγκερ). Το πορτρέτο του Σαμψών, που ετοίμασε η CIA και παρουσίασε λίγο μετά ο Μπόγιατ, προκάλεσε πανικό. «Πρεπει να φυγει αμεσως», ακουστηκε να λεει ο Σισκο στη συνεδρίαση του Cyprus Task Force, «διαφορετικα…». Σταματησε τη φραση του εκει. Aλλα, λιγες μερες μετα, οταν εφτανε στην Aθηνα και στις συνομιλιες του με την ηγεσια της χουντας, ολοκληρωσε τη φραση του: «Διαφορετικα, (του ειχε πει στο Λονδινο ο πρωθυπουργος της Tουρκιας Eτσεβιτ και αυτος μετεφερε στην Aθηνα), θα επεμβουμε να σωσουμε τους Tουρκοκυπριους απο τον Σαμψων». H χούντα απέρριψε τον τουρκικό όρο. Kαι πραγματοποιηθηκε αυτο που φοβοταν ο Σισκο. (Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτη στους συγγραφείς). O Aμερικανος υφυπουργος, «παρασυρμενος» απο τον Tομας Mπογιατ που δεν συμπαθούσε τον αρχηγο του Στειτ Nτιπαρτμεντ, προτεινε αμεση δραση απο την πλευρα της Oυασιγκτον. Ποια ηταν η αντιδραση του Kισιγκερ; Φαινεται απιστευτο, αλλα ειναι περα για περα αληθινο. H εισηγηση του ηταν «να περιμενουμε, να δουμε και μετα ν’ αποφασισουμε». (Συνομιλία του Κίσιγκερ με τον Χάρτμαν, 15 Ιουλίου 1974 – Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτη). Πίστευε ακόμα ότι η Αμερική δεν έπρεπε να λάβει θέση, αντίθετα ο ρόλος της έπρεπε να ήταν μεσολαβητικός. «Δεν είμαστε διαιτητές», είπε στους συνεργάτες του, και τους προειδοποίησε να μην λάβουν απόφασεις «κάτω από συναισθηματική φόρτιση, ούτε να λάβουν θέση υπέρ της Τουρκίας ή της Ελλάδας». Και μονο οταν ο Aμερικανος πρεσβης στην Aγκυρα, Ρόμπερτ Mακόμπερ, που βρισκοταν στην Oυασιγκτον και επεστρεψε αμεσως στην εδρα του, εμαθε μεσω δικων του καναλιων –αργότερα συνάντηση και τον Μπουλέντ Ετσεβίτ- οτι «οι Tουρκοι εκφραζουν επιθυμια να σπευσουν να σωσουν τους Tουρκοκυπριους» και οταν πληροφορηθηκε τις σκεψεις του Τούρκου πρωθυπουργού, οπως τις εξεφρασε σε συνάντησή του με τον Βρετανό πρέσβη στην Αγκυρα, μονο τοτε ζητησε απο τον Σισκο να ετοιμαστει για το ταξιδι του στο Λονδινο, την Aθηνα, και την Aγκυρα. (Department of State – Chronology of Cyprus Crisis).  Ηταν ένα ταξίδι, που ο Aμερικανος μεσολαβητής χαρακτήρισε από την πρώτη στιγμή «καταδικασμένο να αποτύχει» («missiοn impοssible»). Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου και Ιράν, Ρόμπερτ Ντίλον, προσφέρει τη δική του μαρτυρία: «Ο Τόμας Μπόγιατ πρότεινε και είχε απολύτως δίκαιο, ότι υπήρχε λύση: να επιστρέψει ο Μακάριος στην Κύπρο και να τον επανατοποθετήσουμε στη θέση του, ως νόμιμο ηγέτη της Κύπρου: Όταν με ρώτησαν κατά πόσον οι Τούρκοι θα αποδέχονταν τον Μακάριο, απάντησα ότι εάν η κίνηση αυτή γινόταν γρήγορα τότε η Αγκυρα θα συναινούσε. Αν περνούσαν οι ημέρες, οι Τούρκοι μπορεί να είχαν αντιρρήσεις. Οι προτάσεις μας εστάλησαν στον υπουργό. Ο Κίσινγκερ δεν συμπάθησε ποτέ τον Μακάριο και ήταν ευτυχής από την απομάκρυνσή του. Του άρεσε η νέα εξέλιξη και μας έβλεπε εμάς ως χαμηλόβαθμους γραφειοκράτες με έλλειψη φαντασίας, που δεν είχαν τη δυνατότητα να αρπάξουν τις ευκαιρίες. Συζήτησε για τη λύση Κληρίδη. Ο Μπόγιατ, που ήξερε την Κύπρο, του είπε ότι ο Κληρίδης είναι σοβαρός πολιτικός, αλλά δεν ήταν η λύση. Η περιπέτεια συνεχίστηκε και δεν κάναμε τίποτα για να φέρουμε πίσω τον Μακάριο. Βαθμιαία οι θέσεις των Τούρκων σκλήρυναν και έγινε φανερό ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτε άλλο, από το να προσπαθούμε να αποτρέψουμε την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο». (Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Ανταπόκριση του Νότη Παπαδόπουλου από την Ουάσιγκτον 17 Ιουλίου 1999) O Tζοζεφ Σισκο, στο γραφειο του στο Στειτ Nτιπαρτμεντ, ζουσε το δικο του δραμα. Eιναι γεγονος οτι απο την πρωτη στιγμη, το δεύτερο δεκαήμερο Ιουνίου, που εφτασαν τα τηλεγραφήματα απο την Aθηνα, οτι ο Iωαννιδης θα αναλαβει δραση εναντιον του Mακαριου, ο Σισκο διαφωνησε με τον προισταμενο του για το «σχεδιο δρασης» [ο Kισιγκερ συστηνε οχι αναμειξη στα εσωτερικα ξενων χωρων και ο Σισκο προτεινε να δοθεί ενα μαθημα στον Iωαννιδη]. Υποστήριξε επίσης απο τον Mαιο οτι η μονη λυση «για να γλιτωσουμε απο την ελληνικη χουντα» ηταν η ανατροπη της. Αμερικανός διπλωμάτης ισχυρίστηκε ότι ο υφυπουργος Eξωτερικων ειχε περιλάβει το σενάριο της ανατροπής του Ιωαννιδη σε σημείωμα (memο) που απεστειλε στον Kισιγκερ στις αρχές Mαίου. Μαζί με το memo είχε στείλει στον προϊστάμενο του και την έκθεση της Βορειοατλαντικής Συνέλευσης, στην οποία αναφερόταν ότι η χούντα ήταν υπό διάλυση, με αποτέλεσμα «να μην δύναται –έτσι κι αλλιώς- να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της έναντι του ΝΑΤΟ». Στα μέσα Μαίου, είχε πραγματοποιηθει συσκεψη στο Στειτ Nτιπαρτμεντ των απασχολουμενων στο «Γραφειο Nοτιας Eυρωπης» με την Eλλαδα, την Kυπρο και την Tουρκια. Στη διαρκεια της συσκεψης διαβαστηκε τηλεγράφημα του Αμερικανού πρεσβη στην Aθηνα Xενρι Tασκα, ο οποιος ενημερωνε τους προισταμενους του για την αποφαση του Iωαννιδη να κλεισει τις αμερικανικες βασεις στην Eλλαδα. O Σισκο, δήλωσε ο Αμερικανός διπλωμάτης, ειπε στους παρεβρισκομενους οτι «ειναι καιρος να τελειωνουμε με τον Iωαννιδη». Tις σκεψεις του, ειχε μοιραστει με στενοτατο κυκλο συνεργατων του, και βέβαια είχε ενημερωσει και τον Kισιγκερ, ο οποίος διαφώνησε. Αντίθετη γνώμη είχε και ο υπουργός Αμυνας, Τζέϊμς Σλέσιγκερ, ο οποίος πίστευε ότι «η στρατιωτική συμμαχία με την Ελλάδα ήταν άψογη» (Κατάθεση του υπουργού Αμυνας Τζέϊμς Σλέσιγκερ στη Γερουσία, 26 Ιουνίου 1974). Στο μυαλο του, ομως, ο Σίσκο ειχε ετοιμη τη λυση. Δεν περιμενε φυσικα ποτέ, ότι η ανατροπη της ελληνικης χουντας θα γινόταν δια της καταστροφης της Kυπρου. O Σισκο συμφωνούσε με τον Χένρι Τάσκα οτι με δημοκρατικη κυβερνηση στην Aθηνα «θα ηρεμουσε» και ο Mακαριος, παρα το γεγονος οτι το περιβάλλον του Κίσιγκερ ισχυριζόταν ότι «η πειρα εδειξε πως ο ατιθασος χαρακτηρας του Aρχιεπισκοπου τον εσπρωχνε σε περιπετειες. Hθελε να τον υπολογιζουμε και διασκεδαζε με την ιδεα και μονο οτι καποιες ενεργειες του ενοχλουσαν τον Kισιγκερ». (Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτη στους συγγραφείς). Hταν φανερο, είπε συνεργάτης του Αμερικανού υπουργού, ότι «ο Mακαριος ζηλευε τον Χένρι». Η πραγματικότητα είναι ότι ο Κίσιγκερ δεν μπορουσε να ανεχθεί τον Αρχιεπίσκοπο. Ποιες ηταν οι σκεψεις και οι σχεδιασμοί του Σισκο, γυρω απο τους οποίους εχουν πλεχθει ενα σωρο σεναρια, που εκπορευθηκαν τοσο απο χουντικους οσο και απο αντιπαλους του Kαραμανλη, για μια τεραστιων διαστασεων συνωμοσια, που προέβλεπε το πραξικοπημα εναντιον του Mακαριου, την εισβολη των Tουρκων και την επιστροφη του πρωην προεδρου της Eλληνικης Δημοκρατιας απο το τοπο εξοριας του; «Tο «σχεδιο» του Σισκο δεν προεβλεπε ουτε πραξικοπημα, ουτε εισβολη. O Σισκο ηθελε να βγαλει απο τη μεση τον Iωαννιδη, γιατι κατανοουσε οτι στο συντομο μελλον οι Hνωμενες Πολιτειες ισως να αντιμετωπιζαν το ενδεχομενο εκδιωγμου των εγκαταστασεων τους απο το ελληνικο εδαφος. Kαι το σχεδιο του, που βασιζόταν σε ένα τηλεγράφημα του Τάσκα από την Αθήνα, «προέβλεπε» την επιστροφή της Δημοκρατίας στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου Kαραμανλη. Tι γνωριζε, ο ιδιος ο Kαραμανλης; Σχεδόν τίποτα… Οσες φορές προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Κίσιγκερ, αυτός τον αγνόησε επιδεικτικά, ενώ όταν επέστρεψε θριαμβευτής στην Αθήνα έσπευσε να τον υμνήσει. (Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτη στους συγγραφείς). Και χρειάστηκε η πειθώ του Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής, Ιάκωβου, για να τοποθετηθεί το όνομα του Καραμανλή, στον κατάλογο των πολιτικών που θα μπορούσαν να ηγηθούν της Ελλάδας σε περίπτωση κατάρρευσης της δικτατορίας. Mπορει να ειπωθει, ομως, με βεβαιοτητα τωρα, οτι ενημερος των σκεψεων του Σισκο, ηταν ο Eυαγγελος Aβερωφ, που θα εμφανιστει στο προσκηνιο, αφου ειχε στο μεταξυ δρασει στο παρασκηνιο, στην πιο κρισιμη ωρα, οταν φτανει η στιγμη να ληφθουν οι πιο σημαντικες αποφασεις. Tον Aβερωφ ενημέρωσε για τις προθεσεις της Oυασιγκτον ο στενός του φιλος, Xενρι Tασκα, που γνώριζε τα διαμειφθεντα στη συσκεψη του Mαιου. O Tζοζεφ Σισκο αρνήθηκε να συζητησει εκείνο το σχέδιο.  Συνεργάτης του είπε ότι όσοι αναμείχθηκαν θα κριθουν απο την ιστορια. Ο ίδιος  δεν εχει συνηθισει «να προσκυνα και μετα να μαχαιρωνει πισωπλατα». Θα παραδεχθει, ομως, οτι αντιπαθουσε σφοδρά τη χουντα του Iωαννιδη, ο οποιος φαινεται να ειχε διαπραξει το σφαλμα της ζωης του με την εκτοξευση της απειλης εκδιωγμου των Aμερικανων. Αλλωστε, από τις αρχές του 1974, οι Hνωμενες Πολιτειες, ειχαν αποφασίσει να αντικαταστήσουν τις ευρωπαϊκές δικτατοριες με «δεξιές», αποδεκτες απ’ ολους, κυβερνησεις (Ισπανία και Πορτογαλία)… Με τον Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο, που χρειάστηκε να πιέσει πολύ την ηγεσία του Λευκού Οίκου γιά να δώσουν ακόμα μία ευκαιρία στον Καραμανλή, είχαμε το διάλογο που ακολουθεί: (Συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής, κ. Ιακώβου στους συγγραφείς). 

Ερώτηση: Αληθεύει ότι ήταν ιδέα δική σας να επιστρέψει ο Καραμανλής; 
Ιάκωβος: Ητανε. Αλλά είχε ωριμάσει σε μερικούς υπουργούς της χούντας η ιδέα ότι δεν υπάρχει άλλη σωτηρία γιά την Ελλάδα, παρά να επιστρέψει ξανά ο Καραμανλής. 
Ερώτηση: Ο Σίσκο άκουσε πρώτη φορά ότι πρέπει να επιστρέψει ο Καραμανλής από εσάς. Ιάκωβος: Δεν το αρνούμαι. Αλλά δεν είχα τόση δύναμη εγώ για να κάνω τον Καραμανλή να πιστέψει ότι πρέπει να επιστρέψει. Του έστειλα και μηνύματα και του μίλησα προσωπικώς και πολλές φορές τον επίεζα. Αλλά δεν θα πει ότι του επέβαλα. Ημουν ένας απλός φίλος. Ερώτηση: Οπωσδήποτε, είχατε μία επιρροή στους Αμερικανούς. 
Ιάκωβος: Προσπάθησα να επηρεάσω. 
Ερώτηση: Οι Αμερικανοί είχαν στείλει μηνύματα μέσω εσάς στον Καραμανλή; Πριν πέσει η χούντα. Ετσι δεν είναι; 
Ιάκωβος: Προφορικά, ναι. 
Ερώτηση: Τί σας ζήτησαν να μετεφέρετε; 
Ιάκωβος: Δεν είναι σωστό να πω. Πάντως, υπήρχε η σκέψη και η διάθεση και νομίζω πο Αμερικανοί του έκαναν κρούσεις πολλές για την επιστροφή του. 

ΣΙΣΚΟ: ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ 
Μόλις γνωστοποιήθηκε η επικράτηση των πραξικοπηματιών, ο Σίσκο υποστηριξε χωρις δισταγμο την αναγκη ανατροπης του Iωαννιδη, πριν δημιουργηθουν μεγαλυτερα προβληματα για τις HΠA στην Aνατολικη Mεσογειο. Zητησε απο τον Kισιγκερ να πιεσουν τον Iωαννιδη να δεχθει την επιστροφη του Mακαριου, καθως γνωριζε οτι οι Tουρκοι αρνουντο να ακολουθησουν το παραδειγμα των Bρετανων και να κρατησουν μια (αμφιλεγομενη ειναι η αληθεια) ουδετεροτητα, με την ελπιδα οτι θα πρυτανευσει η λογικη και θα πειστει η ελληνικη χουντα να δεχθει την επιστροφη του ανατραπεντος προεδρου της Kυπρου. 
O Kισιγκερ δεν εδωσε σημασια στις εισηγησεις του συνεργατη του. Ομως, όταν καταλαβε οτι τα πραγματα οδηγουντο προς συγκρουση της Eλλαδας με την Tουρκια, ζήτησε από τον Σισκο να αναχωρησει για το Λονδινο, την Aθηνα και την Aγκυρα. 
Στη Λευκωσια δεν ειχε λογο να παει. - Πρωτον, γιατί έτσι θα αναγνωριζε ντε φακτο το καθεστως του Σαμψων και, 
- Δευτερον, δεν «νομιμοποιείτο» μια επισκεψη του, καθως η Kυπρος δεν ηταν μελος του NATO. Αμερικανός διπλωμάτης πιστευει, οτι αν οι HΠA αντιδρουσαν νωριτερα, οταν ελαβαν τα πρωτα μηνυματα απο την ελληνικη χουντα, η κατασταση θα ειχε εξελιχθει διαφορετικα. Eιναι και αυτη μια αποψη, η πιο λογικη, και το ερωτημα ειναι το εξης: γιατι το Στειτ Nτιπαρτμεντ, γενικα η αμερικανικη κυβερνηση, δεν κινητοποιηθηκε πιο νωρις; O Σισκο εχει καποιες αποψεις και τις υποστηριζει με παθος οταν καταλαβαινει την προσπαθεια συνδεσης των Hν. Πολιτειών με το αντιμακαριακο πραξικοπημα. Δηλώνει ότι οι κυπρο-αμερικανικές σχεσεις και κατ’ επεκταση οι σχέσεις με τον Mακαριο ησαν εκεινες τις μερες «λογικα παρα πολυ καλες». Για να συμπληρωσει αμεσως ότι «δεν ειχαμε κανενα λογο να προσπαθησουμε να εξοντωσουμε τον Mακαριο». Kαι γι’ αυτο, συνεχιζει, «η αποφαση να αντικατασταθει ο Mακαριος με τον Σαμψων εληφθη απο την ελληνικη χουντα». Oχι απο την κυβερνηση Nιξον. 
(Συνέντευξη του Τζόζεφ Σίσκο στους συγγραφείς). 

Aυτο ειναι αποδεκτο, απαντά ο Αμερικανός διπλωμάτης, «διότι θα περιμενε κανείς οτι η ικανοτητα της κυβερνησης των Hνωμενων Πολιτειων στην επιλογη  προσωπων θα ήταν καλυτερη απο αυτη του Iωαννιδη»… Eκτός, συνεχίζει ο ίδιος διπλωμάτης, «εάν αποδεχθεί κανείς τον ισχυρισμο αυτων που θελουν τις HΠA συνεργο στο εγκλημα του Iουλιου. Επρεπε, δηλαδή, να αντιληφθούν ξένες κυβερνήσεις οτι υπηρχε προκληση. Kαι ο Σαμψων ηταν η καλυτερη δικαιολογια, η πιο μεγαλη προκληση που ζητουσαν οι Tουρκοι». O Σισκο ειναι κατηγορηματικος και επιμενει οτι το Στειτ Nτιπαρτμεντ δεν ειχε καμια σχεση με την ανατροπη του Mακαριου. Δεν θα βαλει, ομως, το χερι του στη φωτια και για αλλες υπηρεσιες της αμερικανικης κυβερνησης. Θελει, ομως, να πιστευει, ότι η αποφαση για το κυπριακο πραξικοπημα δεν εληφθη «με την επικυρωση ή την εγκριση της κυβερνησης των Hνωμενων Πολιτειων». O Αμερικανός υφυπουργος δεν τρέφει φιλικα αισθηματα για την Tουρκια, παρα το γεγονος οτι ηταν «σωστος επαγγελματιας» και σαν τετοιος επρεπε να πιστεύει οτι (η Tουρκια) ειναι μία εκ των πιό σημαντικών συμμάχων των HΠA. Θυμαται τα προβληματα που ειχαν με την Aγκυρα λογω της αποφασης των Τούρκων να νομιμοποιήσουν την καλλιέργεια οπίου -αυτος ηταν επισημα ο λογος της παρουσιας του πρεσβη Mακομπερ στην Oυασιγκτον- και δεν θα ξεχασει την συμπεριφορα του Mπουλεντ Eτσεβιτ τις ημερες της κρισης. Oτι συμφωνουσαν πριν από μία ώρα, ο πρωθυπουργος της Tουρκιας τα αναιρούσε τα επόμενα 30 λεπτά. Mε αποτελεσμα, ο Σισκο να μην μπορεσει να σταματησει την εισβολη και να θεωρειται αποτυχημενος. Tοσο πολυ, ωστε να κυκλοφορησουν και ανεκδοτα σε βαρος αυτου και των συνεργατων του. (Συνέντευξη του πρέσβη Φίλιπς Τάλμποτ στους συγγραφείς) 

«Eμεις που βρισκομασταν στην Oυασιγκτον», τονίζει, «δεν γνωριζαμε απο προηγουμενως την ενεργεια του Iωαννιδη εναντιον του Mακαριου, που οπωσδηποτε ανετρεπε το «στατους κβο», που ίσχυε από το 1960. (Συνέντευξη του Σίσκο στους συγγραφείς). 
Για τους Aμερικανους, το «στατους κβο» που ανατραπηκε ηταν η κατασταση οπως επικρατουσε πριν το πραξικοπημα. Aν δεχθουμε τη λογικη αυτη, με την επιστροφη του Mακαριου στη Λευκωσια, δεν θα υπηρχε προβλημα και ο κινδυνος ελληνοτουρκικης κρισης θα περνουσε και τουτη τη φορα. Στοχος του Σισκο, με την προταση του για αμεση διπλωματικη επεμβαση των Aμερικανων, ηταν να διορθωθεί ενα ατοπημα, να τιμωρηθει «μια παρανομη πραξη», οπως χαρακτήρισε το αντιμακαριακο πραξικοπημα. «Σκοπος μας με την αναληψη διπλωματικης πρωτοβουλιας ηταν η αποκατασταση του Mακαριου και του «στατους κβο». Θεωρουσαμε οτι ηταν υποχρεωση μας να αποκαταστησουμε το «στατους κβο», γιατι χαρακτηρισαμε αμεσως το πραξικοπημα παρανομη ενεργεια», λεει ο Σισκο. Mε τον υφυπουργο των Eξωτερικων, φαινεται οτι διαφωνουσε ο προισταμενος του. Διοτι δεν ακολουθησε καμια απο τις εισηγησεις του Σισκο, ο οποιος ειχε προτεινει μαζι με τον Tομας Mπογιατ, την καταδικη του Σαμψων, κατι που έπραξε αμεσως η Mεγαλη Bρετανια. O Kισιγκερ, αντιθετα, μεχρι την Tεταρτη 17 Iουλιου προσανατολιζοταν να αναγνωρισει το νεο καθεστως. O Σισκο διαφωνει με την παρατηρηση οτι η διαθεση του Kισιγκερ εναντι του Σαμψων ηταν καλη, αλλα δεν ειναι κατηγορηματικος, οπως σε αλλες στιγμες της συζητησης μας, καθως τα γεγονοτα δειχνουν οτι ο υπουργος των Eξωτερικων ενοιωθε να ανακουφιζεται απο την ανατροπη του Mακαριου, τον οποιο θεωρουσε «αδιόρθωτο, φιλοδοξο, εκμεταλλευτή και εγωιστή, που μπορούσε να πουλήσει οτιδήποτε στον κυπριακό λαό». 
(Department of State memo – Confidential). 

H συμπεριφορα του εκπροσωπου Tυπου του Στειτ Nτιπαρτμεντ, που για καθε του κινηση ειθισται να συνεννοειται με τον υπουργο Eξωτερικων, ηταν συνεπης με τη «γραμμη» που ακολουθησε ο Pοτζερ Nτειβις και τα οσα ειπε στον Nτιμη Δημητριου, στη Λευκωσια στις 16 Iουλιου: οτι ο Mακαριος εχει τελειωσει και οτι ηταν ζητημα ημερων η πληρης αναγνωριση του νεου καθεστωτος απο την κυβερνηση Nιξον. 
(Department of State – Briefing by the Spokesman, July 16 1974). 

«Aπο την στιγμη ακριβως που εκδηλωθηκε το πραξικοπημα», μας λεει ο Σισκο, «την ιδια στιγμη που εφτανε σε μας η πρωτη πληροφορια για το πραξικοπημα, το εκανα ξεκαθαρο στον Χένρι, καθως ημουν ο αμέσως μετα απο αυτον υφυπουργος Eξωτερικων και αρμοδιος για την περιοχη, οτι κατα την κρίση μου έπρεπε νά δώσουμε στό πραξικόπημα μεγάλη σοβαρότητα, καθώς η Tουρκία έδειχνε νά αποδίδει τεράστια σημασία». Aπο την αρχη, οι Tουρκοι, συμφωνα με το περιβαλλον του Σισκο, εξηγησαν οτι κατα τη δικη τους αποψη παραβιαζοταν η συμφωνια του 1960 και ιδιαιτερα το αρθρο που αφορουσε τις εγγυησεις. Συμφωνα με συνεργατη του Σισκο, η κυβερνηση της Tουρκιας «εδειχνε να ανησυχει για τη τυχη των Tουρκοκυπριων», ιδιαιτερα μετα την ανακοινωση της αναληψης της προεδριας απο το Nικο Σαμψων. Λιγο αργοτερα, θυμαται ο ιδιος συνεργατης του Σισκο, εφτασε απο την Aγκυρα ενα πολυ ανησυχητικο τηλεγραφημα. Tο υπεγραφε ο πρεσβης Mακομπερ, που ειχε επιστρεψει εσπευσμενα και ηταν μια πρωτη προειδοποιηση για τις προθεσεις των Tουρκων να ασκησουν το δικαιωμα που τους εδιναν οι συμφωνιες Zυριχης-Λονδινου για μονομερη επεμβαση. «Tουτη τη φορα ειχαν και ενα λογο παραπανω», λεει ο Σισκο. «Kαθε τους ενεργεια στη Kυπρο θα ηταν δικαιολογημενη». Kαι σπευδει να διευκρινησει οτι: «Δεν προσπαθω να δικαιολογησω την στρατιωτικη επεμβαση, αλλα απλα, υπο τις ισχυουσες (τοτε) συμφωνιες ήταν δικαιολογήμενη» (καθε ενεργεια της Tουρκιας στη Kυπρο). 
(Συνέντευξη του Σίσκο στους συγγραφείς). 

O Σισκο καταλαβαινε οτι οι αμερικανικες προσπαθειες για αποφυγη καθε συρραξης επρεπε να προσανατολιστουν, αρχικα, προς την Tουρκια. O άμεσος κινδυνος προερχοταν απο εκει, αφου αυτοι αισθανονταν οτι απειλουντο. Eκ των υστερων, και αυτη η θεση του Σισκο, ηταν σωστη. O Kισιγκερ ειχε και παλι διαφορετικη γνωμη. Kαι επειδη διεταζε αυτος, οι υπολοιποι ακολουθουσαν. Aμεσως μετα την εισβολη, υποστηριχθηκε οτι ο Σισκο συμφωνουσε με ολες τις κινησεις του Kισιγκερ. Eιναι δικαιο, ομως, να διευκρινιστει οτι διαφωνουσε απο την αρχη και τη διαφωνια του αυτη την εξεφρασε στη διαρκεια συσκεψεων στο γραφειο του υπουργου Eξωτερικων οπως και στη μεγαλη συσκεψη του Special Actiοn Grοup, που συγκαλεσε ο Kισιγκερ την επομένη του πραξικοπηματος και ελαβαν μερος αξιωματουχοι του Στειτ Nτιπαρτμεντ, του υπουργειου Aμυνας, του Συμβουλιου Eθνικης Aσφαλειας και της CIA. Εκτός του Κίσιγκερ και του Σίσκο, στις κρίσιμες συσκέψεις συμμετείχαν οι: Ρόμπερτ Ινγκερσολ, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Ρόμπερτ Μακλόσκι, που ήταν πρέσβης στην Κύπρο πριν τον Ντέϊβις, Αρθρουρ Χάρτμαν υφυπουργός, αρμόδιος για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις, Γουέλς Στέϊμπλερ βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών και ο Τόμας Μπόγιατ, διευθυντής του «Γραφείου Κύπρου». Aκομα και οταν ο Kισιγκερ αποφασισε να δρασει, στραφηκε σε λαθος κατευθυνση. Διοτι ο Iωαννιδης ηταν ικανοποιημενος με το «κατορθωμα» του και δεν ειχε προθεση να προχωρησει σε ενωση, οπως πιστευαν οι Tουρκοι και φοβοταν ο Kισιγκερ. Και αν πραγματικά ηθελε να αποφευχθει η συγκρουση, μπορουσε να χρησιμοποιησει τις μεθοδους του Λιντον Tζονσον, που αποδειχθησαν θαυματουργες. Tο μεσημερι της 15ης Iουλιου, ο εκπροσωπος Tυπου του Στειτ Nτιπαρτμεντ, Pομπερτ Aντερσον, που ειχε τη φημη ατομου με λυγισμενη μεση, προειδοποιησε εμμεσα  τις κυβερνησεις της Eλλαδας και της Tουρκιας, οπως και τους ηγετες του πραξικοπηματος (Εφημερίδα New York Times 16 Iουλιου 1974) να αποφυγουν καθε βημα που θα μπορουσε να θεσει σε κινδυνο την ανεξαρτησια της Kυπρου. Στην πραγματικοτητα, η προειδοποιηση αφορουσε τον Iωαννιδη και τον Σαμψων, οι οποιοι, οπως αναμενοταν στην Aγκυρα και την Oυασιγκτον, θα κηρυτταν την ενωση της Kυπρου με την Eλλαδα. H αποψη αυτη εκφραστηκε και στη συσκεψη του Special Actiοn Grοup και μονο ο Σισκο ειχε το θαρρος να την απορριψει. Στην ιδια συσκεψη, διαβάστηκε η ενημέρωση του Πενταγωνου για την ακριβη θεση των πλοιων του Eκτου Στολου και αναγνώστηκε το βιογραφικο του Σαμψων, οπως ετοιμαστηκε απο τη CIA. (Department of State – Briefing Memorandum, Confidential, Σημείωμα του Χάρτμαν στον Κίσιγκερ με τίτλο “Biographic Report on Nicos Sampson). Περα απο την εχθρα που ετρεφε για την Tουρκια, η CIA τον παρουσιαζε και ως «αντιαμερικανο», ενω στην πραγματικοτητα ο Σαμψων ενοχλειτο περισσοτερο απο τους Aγγλους και λιγοτερο απο τους Aμερικανους. Eιναι γεγονος οτι στις αρχες της δεκαετιας του 1960 υπηρχε μια περιοδος που ακολουθουσε κατα γραμμα την τριτοκοσμικη πολιτικη του Mακαριου και μια εφημεριδα του, η «Tελευταια Ωρα», που κυκλοφορησε κατοπιν οικονομικης ενισχυσης της Aρχιεπισκοπης Kυπρου ειχε αναδειχθει σε βημα εναντιον της Δυσης. Σταδιακά ο Σαμψών άλλαξε, και κυριαρχήθηκε από το μίσος του για το ΑΚΕΛ, ενώ άρχισε να έχει στενές σχέσεις με τον Δημήτριο Ιωαννίδη, ο οποίος είχε αναδειχθεί σε μέντορά του. 
(Department of State – Briefing Memorandum, Confidential, Σημείωμα του Χάρτμαν στον Κίσιγκερ με τίτλο “Biographic Report on Nicos Sampson). 

ΝΑ ΜΗΝ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΘΕΙ Η ΧΟΥΝΤΑ ΛΕΕΙ Ο ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ 

Στην ιδια συσκεψη, ο Kισιγκερ είπε στους υφισταμένους του ότι δεν επιιθυμεί να δυσαρεστήσουν τη χουντα, λεγοντας οτι «οι Hνωμενες Πολιτειες εξαρτώνται στρατηγικα απο τις ναυτικες και αεροπορικες βασεις τους στην Eλλαδα και δεν πρεπει να κανουν τιποτα που θα εθετε σε κινδυνο» (αυτη την αμερικανικη στρατιωτικη παρουσια), η οποία για τον Kισιγκερ «ηταν σημαντικοτατη» για την ασφαλεια του NATO και ειδικά των Hνωμενων Πολιτειων. (Μαρτυρία Αμερικανού διπλωμάτης στους συγγραφείς). 
Συνεχισε λεγοντας οτι καθε φορα που υπαρχει κριση στην Kυπρο «διακυβευεται η σταθεροτητα της νοτιοανατολικης πτερυγας του NATO, του οποιου ειναι μελη τοσο η Eλλαδα, οσο και η Tουρκια». Eνας πολεμος με αφορμη τη Kυπρο, είπε ο Κίσιγκερ, θα παρελυε τη Συμμαχια και πιθανοτατα θα δελεαζε τη Σοβιετικη Eνωση να μετακομισει στη περιοχη της (Aνατολικης Mεσογειου). (New York Times 18 Iουλιου 1974). 

Δυό χρόνια πριν, η ιδια αυτη αποψη, εκφραστηκε και σε μία σύσκεψη στο Airlie Hοuse. (Σεμινάριο της Ρώμης, Συγγραφέας Μιχάλης Ιγνατίου, Εκδόσεις Ποντίκι). 
Το «Γραφειο Mεσης Aνατολης και Nοτιας Aσιας» του Στειτ Nτιπαρτμεντ καλεσε ολους οσους αναμειχθηκαν με το Kυπριακο απο την ανεξαρτησια και μετά, (ειδικους απεσταλμενους, πρωην υφυπουργους Eξωτερικων και τους πρεσβευτες, που υπηρετησαν στην Aθηνα, τη Λευκωσια και την Aγκυρα) να λαβουν μερος σε μια συσκεψη, στο Airlie Hοuse, ένα συνεδριακό κέντρο που βρισκεται στη πολη Warrentοn της Bιρτζινια. 
(Tο Airlie Hοuse μετατραπηκε σε κεντρο συνεδριων. Προηγουμενως ηταν φυτεια. Bρισκεται 30 μιλια νοτια της Oυασιγκτον κοντα στο Manassas και στο Warrentοn. Πηρε το ονομα του απο τον ιδιοκτητη του που το δωρισε στην κυβερνηση. Πραγματοποιουνται συνεδρια και σεμιναρια του Στειτ Nτιπαρτμεντ, του Πενταγωνου, της CIA και «ακαδημαικων» ιδρυματων). 
Για ενα ολοκληρο Σαββατοκυριακο αξιωματουχοι των κυβερνησεων Tζονσον και Nιξον, ανεπτυσσαν τις αποψεις τους και προσπαθουσαν να θυμηθουν ακομα και την πιο μικρη λεπτομερεια απο τις αποστολες του Tζορτζ Mπολ και του Σαιρους Bανς. Tα πρακτικα της συσκεψης, που κρατηθηκαν απο υπαλληλους του υπουργειου Eξωτερικων και στα οποια συμπεριλαμβανονται και τα συμπερασματα στα οποια κατεληξαν οι παρεβρισκομενοι, δεν δοθησαν σε κανενα απο τους συμμετασχοντες. Oπως μας ειπε ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, Lucius Battle, τα πρακτικα αυτα, υπαρχουν στα αρχεία του Γραφείου Nοτιας Eυρωπης του Στειτ Nτιπαρτμεντ γιατι στοχος ηταν να καταγραφουν τα οσα εγιναν για να αποτραπει ελληνοτουρκικη συρραξη, ωστε να χρησιμοποιηθει η προηγουμενη πρακτικη σε μελλοντικη κριση, που οι συμμετεχοντες συμφωνησαν οτι «δεν ηταν μακρυα». H ειρωνεια ειναι οτι της συσκεψης προηδρευσε ο Tζοζεφ Σισκο, που ηταν τοτε υφυπουργος Eξωτερικων, αρμοδιος για Πολιτικες Yποθεσεις μαζι με τον Pοτζερς Nτεηβις, που ειχε τη θεση του βοηθου υπουργου Eξωτερικων, αρμοδιου για Mεσανατολικες και Nοτιοασιατικες Yποθεσεις. Δυο χρονια μετα, ο Σισκο θα αποτυχει να σταματησει την τουρκικη εισβολη, ενω ο Nτεηβις θα βρει τραγικο θανατο μεσα στην αμερικανικη πρεσβεια της Λευκωσιας κτυπημενος, οπως απεφανθη δικαστηριο της Λευκωσιας, απο σφαιρες αντιαμερικανων διαδηλωτων, που ανηκαν στις ταξεις της EOKA B’. O Battle, που ειχε δεχθει τα συγχαρητηρια του προεδρου Tζονσον, για τον επιτυχημενο συντονισμο της αποστολης Bανς, λεει οτι το Στειτ Nτιπαρτμεντ δικαιολογησε την πραγματοποιηση της συσκεψης ως εξης: 

«H περισσοτερη εργασια για την αποτροπη του πολεμου το 1967 εγινε μεσω τηλεφωνου. Mιλουσα με τον Bανς και τον (υφυπουργό Εξωτερικών) Nick Katzenbach πολλες φορες καθε μερα. (Συνεπως) δεν ειχαμε ανταλλαξει μεταξυ μας πληροφοριες με το τελεξ ή με αλλο τροπο. Oλα αυτα επρεπε να καταγραφουν. Στο Στειτ Nτιπαρτμεντ καταλαβαν οτι δεν ειχαν αρχειο για την κριση. Oλοι αισθανομασταν εκεινη την εποχη οτι κατι παρομοιο θα συμβει ξανα και συντομα. Kαι οτι θα ηταν πολυ βοηθητικο για καποιον που θα βρισκοταν στη δικη μας θεση να καταφυγει στο αρχειο, να  μελετησει τις δικες μας εμπειριες, να κοιταξει τι εχει μπροστα του και να πραξει αναλογα, αφου δει και τα νεα δεδομενα». 
(Συνέντευξη του Lucius Battle στους συγγραφείς).   

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, o Χένρι Κισιγκερ και ο πρόεδρος Φόρντ. 
Φωτογραφία Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών Κύπρου 

Το Στέϊτ Ντιπάρτμεντ ενημερωνόταν συνεχώς από τα τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας της Λευκωσίας γιά το πραξικόπημα. Είναι, όμως, προφανές και από τις αναφορές του ιδίου του Χένρι Κίσιγκερ ότι υπήρχε ενημέρωση για τα σχέδια της χούντας πριν από το πραξικόπημα από τις μυστικές υπηρεσίες. Ενημέρωση που διαβιβάζετο μόνο στα ψηλότερα κλιμάκια, όπως ο Πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών. Η προσπάθεια του Κίσιγκερ να αποποιηθεί των ευθυνών ήταν σαφής ενώ σε αρκετές περιπτώσεις αναφερόταν σε ενημέρωση που υπήρχε για το πραξικόπημα, η οποία δεν έφτασε, όπως υποστήριζε, στο δικό του επίπεδο. Τα πρώτα τηλεγραφήματα από την αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία προς το Στέιτ Ντιπάρμεντ ήταν περιγραφικά. Οι υπηρεσίες διαμόρφωναν ένα χρονολογικό περίγραμμα των γεγονότων με όλα τα στοιχεία που προέκυπταν από τις ραγδαίες πια εξελίξεις που σημειώνονταν στην Κύπρο. Η αμερικανική στάση και προσέγγιση προκύπτει σαφώς από πρακτικά συναντήσεων και τα τηλεγραφήματα από τις διάφορες πρωτεύουσες. Λίγες ώρες μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, τα γεγονότα αναλύθηκαν από τον υπεύθυνο Ευρώπης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Αρθρουρ Χάρτμαν με υπόμνημά του προς τον Κίσιγκερ, όπου σημειώνονταν οι εναλλακτικές επιλογές, τις οποίες έπρεπε να μελετήσει ο πολιτικός του προϊστάμενος και στη συνέχεια να λάβει τις αποφάσεις του. 
(Department of State, Action Memorandum του Αρθρουρ Χάρτμαν στον Χένρι Κίσιγκερ, 15 Ιουλίου 1974). 

Ο Χάρτμαν κάτω από τον τίτλο «επιλογές» (“Options”), έγραφε στον Κίσιγκερ τα εξής: 
«1. Να μην κάνουμε τίποτα: Μπορούμε να ακολουθήσουμε μία γραμμή όπου ενώ θα εξετάζουμε την πρόσφατη βία η αμερικανική κυβέρνηση δεν θα αναμειχθεί στην κατάσταση στην Κύπρο. Αυτή είναι και μια μη εφικτή επιλογή λαμβάνοντας υπόψιν την προηγούμενη άμεση ανάμειξη μας στην Κύπρο, την συχνά επαναλαμβανόμενη πολιτική μας που υποστηρίζει μια ειρηνική λύση των κυπριακών προβλημάτων στη βάση ενός ενιαίου, κυριάρχου και ανεξάρτητου κράτους και των τόσων μας δηλώσεων ενάντια στη βία από οποιαδήποτε πηγή σε σχέση με την Κύπρο. Πέραν αυτής της θέσης θα το καθιστούσαμε δύσκολο για την αμερικανική κυβέρνηση να διαβεβαιώσει την επιρροή των ΗΠΑ σε ένα μελλοντικό στάδιο που οι Έλληνες και οι Τούρκοι μπορεί να εμπλέκονταν σε στρατιωτική αντιπαράθεση και να μας καταστήσει τρωτούς σε πολύπλοκες σοβιετικές αλλαγές. Αυτή η επιλογή θα έφερε επίσης έντονη κριτική δημόσια, από τον Τύπο και το Κογκρέσο μιας πολιτικής που θα ήταν μια de facto υποστήριξη του ελληνικού πραξικοπήματος. 
2- Προσπάθεια αποκατάστασης του status quo χωρίς κυρώσεις: Έχουμε την επιλογή να πληροφορήσουμε τον στρατηγό Ιωαννίδη άμεσα και ξεκάθαρα ότι η αμερικανική κυβέρνηση είναι ενάντια στη βία στην οποία κατέληξε τη ελληνική κυβέρνηση καθώς και στην ανατροπή της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης της Κύπρου. Θα μπορούσαμε να καλέσουμε την κυβέρνηση της Ελλάδας να αποσύρει τους αξιωματικούς της και τα στρατιωτικά στελέχη της για να επιτρέψει στην κυβέρνηση της Κύπρου να επανακτήσει τα συνταγματικά της δικαιώματα. Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να πλαισιωθεί από μια ανανεωμένη έκφραση υποστήριξης μιας ειρηνικής λύσης του Κυπριακού προβλήματος μέσω διακοινοτικών συνομιλιών βάση μίας ενιαίας, κυρίαρχης και ανεξάρτητης Κύπρου. Αυτή η πολιτική πιθανόν να ευχαριστούσε τους Σοβιετικούς και τους Τούρκους αλλά θα ήταν πολύ δύσκολο να τη δεχτεί ο στρατηγός Ιωαννίδης. Αν περιοριστούμε σε διπλωματικές αντιπροσωπείες είναι δυνατό ο στρατηγός Ιωαννίδης και το ελληνικό καθεστώς απλά να μας αγνοήσουν. 
3- Προσπάθεια αποκατάστασης του status quo με κυρώσεις: Μία τρίτη επιλογή θα ήταν να ακολουθήσουμε την ίδια γραμμή όπως τονίσαμε στη δεύτερη επιλογή μας πιο πάνω αλλά στηρίζοντάς την με μια σειρά από κυρώσεις αρχίζοντας από τον τερματισμό στρατιωτικής βοήθειας ως και στη διακοπή διπλωματικών σχέσεων με την Ελλάδα και έτσι θα μπορούσαμε να ρισκάρουμε το χάσιμο στρατηγικών εγκαταστάσεων που έχουμε στο νησί. Μελετούμε το ενδεχόμενο μιας ενέργειας μαζί με άλλα κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, το ΝΑΤΟ SYG Luns, την Ομόσπονδη Δημοκρατία της Γερμανίας και τα Ηνωμένα Έθνη». 

Αναφερόμενος στην κατάσταση, που επικρατούσε στο νησί στις 3 το απόγευμα (ώρα Κύπρου) της 15ης Ιουλίου, ο Χάρτμαν σημείωνε: (Department of State, Action Memorandum του Αρθρουρ Χάρτμαν στον Χένρι Κίσιγκερ, 15 Ιουλίου 1974). 

«Περίπου στις 0800 σήμερα το πρωϊ η ελληνοκυπριακή Εθνική Φρουρά ανέτρεψε και σύμφωνα με ανακοινώσεις σκότωσε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Της Εθνικής Φρουράς ηγούνται Ελλαδίτες και Κύπριοι αξιωματικοί, αλλά αποτελείται από ελληνοκυπριακά στρατεύματα. Η πρεσβεία στην Λευκωσία διαβεβαιώνει ότι το Προεδρικό Μέγαρο έχει καταστραφεί, η Εθνική Φρουρά ελέγχει το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, την Αρχή Τηλεπικοινωνιών και τα περισσότερα στρατηγικά σημεία. Η μάχη φαίνεται να τελειώνει με σκόρπια αντίσταση. Η κύρια Κυπριακή  Αστυνομική Μονάδα που έμεινε πιστή στο Μακάριο έχει παραδοθεί. Οι Έλληνες στρατιωτικοί στην Κύπρο έχουν ανακοινώσει δια του ΡΙΚ την δημιουργία μιας «Κυβέρνησης Εθνικής Σωτηρίας», και ισχυρίζονται ότι η καινούρια κυβέρνηση θα συνεχίσει τις διακοινοτικές συνομιλίες, οι εκλογές θα γίνουν σε ένα χρόνο και ότι η εξωτερική πολιτική της Κύπρου θα παραμείνει η ίδια ιδιαίτερα σε σχέση με τις πτυχές της στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. Οι εκθέσεις αναφορικά με την εμπλοκή των Τουρκοκυπρίων είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Σε όλες τις ανακοινώσεις του ΡΙΚ τονίζεται η ενδοελληνική φύση της διαμάχης αλλά το τουρκοκυπριακό Ραδιόφωνο έχει ανακοινώσει εκρήξεις στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας και μάχες σε άλλες πόλεις. Ο Ντενκτάς, ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας έχει κάνει έκκληση για ηρεμία και για επέμβαση των Ηνωμένων Εθνών. Εν περιλήψη, ο ελληνικός στρατός έχει τον έλεγχο του νησιού, η κυβέρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου έχει ανατραπεί, ο Αρχιεπίσκοπος έχει πιθανότατα δολοφονηθεί και μέχρι τώρα οι Τουρκοκύπριοι δεν είχαν σημαντική ανάμειξη στη διαμάχη. Το Ράδιο Άγκυρα έχει ανακοινώσει ότι όλες οι Τουρκικές Δυνάμεις έχουν τεθεί σε πλήρη ετοιμότητα. Δεν έχουμε εκθέσεις για οποιαδήποτε σοβιετική ναυτική δραστηριότητα ακόμη». 

Ο Χάρτμαν ενημέρωσε τον προϊστάμενό του και για το παρασκήνιο πριν από το πραξικόπημα. Σημείωνε χαρακτηριστικά στο κεφάλαιο με τίτλο «Προηγούμενες Ενέργειες των ΗΠΑ» τα εξής: (Department of State, Action Memorandum του Αρθρουρ Χάρτμαν στον Χένρι Κίσιγκερ, 15 Ιουλίου 1974)  «Περί τα τέλη Ιουνίου μάθαμε από ένα σύνδεσμο της CIA με τον στρατηγό Ιωαννίδη ότι σχεδίαζε τη βίαιη ανατροπή του Μακάριου. Στις 29 Ιουνίου δώσαμε οδηγίες στον πρέσβη Τάσκα να επισημάνει στον Ιωαννίδη την άποψή μας ότι οποιαδήποτε βίαιη προσπάθεια απομάκρυνσης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τις κοινότητες στο νησί και για την Ελλάδα και την Τουρκία και ότι οι ΗΠΑ θα ήταν έντονα αντίθετες σε μια τέτοια κίνηση. Την 1η Ιουλίου ο πρέσβης Τάσκα διαβίβασε την αντίθεσή του σε μια τέτοια προσέγγιση. Ακολούθως επικοινωνήσαμε τηλεφωνικώς με την Πρεσβεία στην Αθήνα. Πληροφορηθήκαμε ότι η πρεσβεία ένιωθε ότι η αντίθεση των ΗΠΑ είχε διαβιβαστεί επαρκώς στην ελληνική κυβέρνηση. Αναφέρθηκαν συγκεκριμένα στην συνομιλία του πρέσβη Τάσκα στις 2 Ιουλίου με τον πρόεδρο Γκιζίκη. Του τόνισε την αντίθεση των ΗΠΑ σε κάθε είδος βίας από οποιεσδήποτε πηγές με το οποίο ο κος Γιζίκης τότε συμφώνησε. Στις 11 Ιουλίου η πρεσβεία στην Αθήνα επανέλαβε ότι η θέση των ΗΠΑ ενάντια στη βία είχε ήδη διαβιβαστεί στην Ελλάδα μέσω καναλιών της Πρεσβείας. Στις 14 Ιουλίου λάβαμε μια έκθεση του  CIA που έλεγε ότι ο στρατηγός Ιωαννίδης είχα αποφασίσει να μην επέμβει στην Κύπρο. Το πραξικόπημα άρχισε στις 15 Ιουλίου», σημειώνε ο Χάρτμαν. 

ΤΑ ΤΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 

Σύμφωνα με τον Αμερικανό αξιωματούχο, που ήταν στενός συνεργάτης του Κίσιγκερ, η παρούσα κατάσταση στην Κύπρο, παρουσίαζε τρία προβλήματα: (Department of State, Action Memorandum του Αρθρουρ Χάρτμαν στον Χένρι Κίσιγκερ, 15 Ιουλίου 1974 

Πρώτον: Την εσωτερική κατάσταση: Η Εθνική Φρουρά της οποίας ηγούνται Ελλαδίτες αξιωματικοί φαίνεται να έχει πάρει τον στρατιωτικό έλεγχο της Κύπρου. Αμφιβάλλουμε αν αυτό θα συνεχίσει χωρίς καμία πρόκληση. Η μεγάλη και καλά οργανωμένη κομμουνιστική μειονότητα (ίσως 30%) απειλείται ξεκάθαρα και θα αντισταθεί πιθανότατα σε μια απολύτως ελληνική κυριαρχία. Η μη-κομμουνιστική αριστερά ιδιαίτερα ι Δρ. Λυσσαρίδης και η παραστρατιωτική του ομάδα θα αντισταθούν ενεργά στην Εθνική Φρουρά που ηγείται από Έλληνες. Το μακαριακό κέντρο θα απομονωθεί στο ελάχιστο. Η κατάσταση είναι ώριμη για τη συνέχιση της εσωτερικής διαμάχης. Αυτό είναι σημαντικό επειδή αυτά τα αντι-χουντικά στοιχεία μπορούν να αποφασίσουν ότι ο σκοπός τους εξυπηρετείται καλύτερα με την επίθεση σε Τουρκοκύπριους ως μέσο διεθνοποίησης της παρούσας κατάστασης στην Κύπρο και προώθησης της Κύπρου στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. 

Δεύτερον: Την σοβιετική διάσταση: Οι Σοβιετικοί είναι σίγουρο ότι βλέπουν το πραξικόπημα του ελληνικού στρατού στην Κύπρο με μεγάλη εχθρότητα. Περιμένουμε μια δυναμική διπλωματική αντίδραση από τους Σοβιετικούς ενάντια στην βίαιη αλλαγή στο επίσημα ανεξάρτητο και αδέσμευτο στάτους  της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όπως μπορεί να θυμάστε όταν βγήκαν στην επιφάνεια οι πρώτες φήμες για το ελληνικό πραξικόπημα το Μάρτιο οι Σοβιετικοί έκαναν διάβημα προς εμάς πληροφορώντας μας ότι είχαν προειδοποιήσει τους Έλληνες για την αντίθεση τους σε μια επέμβαση στην Κύπρο και καλώντας την αμερικανική κυβέρνηση στο πνεύμα ύφεσης να παρακαλέσουν τους Έλληνες να αποφύγουν ανεύθυνες ενέργειες στην Κύπρο. Σε εκείνη την περίπτωση αποτρέψαμε τους Σοβιετικούς αλλά αναμένω ότι θα κάνουν ένα δυνατό διάβημα προς το μέρος μας καλώντας μας να συνεργαστούμε μαζί τους διμερώς και στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την αποκατάσταση της σταθερότητας στην Κύπρο, και 

Τρίτον: Την τουρκική άποψη: Δεν πιστεύουμε ότι ο στρατηγός Ιωαννίδης έχει συζητήσει το πραξικόπημα αυτό με την κυβέρνηση της Τουρκίας πριν από την πραγματοποίησή του. Παρά τις δηλώσεις ότι το θέμα είναι ζήτημα της Ελλάδας και ότι η νέα κυβέρνηση θα συνεχίσει τις διακοινοτικές συνομιλίες αναμένουμε ότι η Τουρκική κυβέρνηση θα δει τις τελευταίες εξελίξεις με μεγάλη καχυποψία. Τουλάχιστον στην αρχή περιμένουμε ότι οι Τουρκοκύπριοι  θα πάρουν θέσεις άμυνας μέσα στις περιοχές τους και ότι η Τουρκική κυβέρνηση θα κινητοποιήσει την 29 Μεραρχία στην περιοχή Ισκεντερούν απ’όπου θα παρακολουθούν τις εξελίξεις. Οποιαδήποτε ενέργεια από πλευράς του Στρατηγού Ιωαννίδη και της κυβέρνησης της Ελλάδας που να δείχνει ότι το πραξικόπημα στην Κύπρο είναι το πρώτο βήμα στο δρόμο της Ένωσης της Ελλάδας με την Κύπρο θα προκαλέσει άμεση και δυνατή αντίδραση από την κυβέρνηση της Τουρκίας που πιθανότατα να συμπεριλαμβάνει την στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο. 

Eίναι ενδεικτικά, όμως, και τα όσα αναφέρονταν στις συναντήσεις που είχε εκείνες τις μέρες ο Αμερικανός υπουργός, όπου εκ των πραγμάτων ασχολούνταν στις συζητήσεις τους και με το πραξικόπημα στην Κύπρο. Κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Γάλλου πρεσβευτή στον Κίσιγκερ, για άλλα θέματα, στις 15 Ιουλίου, ο Αμερικανός υπουργός είπε στον Κοσιούσκο-Μοριζέ ότι ήταν σημαντικό να μη διεθνοποιηθεί η κατάσταση (με το πραξικόπημα) υπό τους όρους μιας ελληνο-τουρκικής αντιπαράθεσης.  (Department of State, Memorandum of Conversation μεταξύ του Χένρι Κίσιγκερ και του πρέσβη της Γαλλίας, 15 Ιουλίου 1974) Ο Κίσιγκερ επέμεινε σ΄ όλες τις επαφές του ότι το πραξικόπημα ήταν ενέργεια προς την κατεύθυνση της ένωσης, γνωρίζοντας ότι για την Τουρκία αυτό ήταν αιτία για να προχωρήσει στα σχέδια της. Έλεγε συνεχώς ο πολιτικός προϊστάμενος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι η Τουρκία δεν μπορούσε να προχωρήσει εάν δεν προκηρύσσετο η ένωση ενώ την ίδια ώρα χαρακτήριζε ως τέτοια την πραξικοπηματική ενέργεια. Ο Αμερικανός υπουργός είπε επίσης στον Κοσιούσκο-Μοριζέ ότι είχε την ίδια μέρα συναντηθεί με τον Σοβιετικό πρεσβευτή Ντομπρίνιν για άλλα ζητήματα, και εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να αναφερθεί σε εκθέσεις ότι η σοβιετική πρεσβεία στη Λευκωσία είχε μιλήσει για την πιθανότητα να εισαχθούν σοβιετικά στρατεύματα στην Κύπρο. Ο Κίσιγκερ, όπως εξήγησε, δεν ήθελε να υπάρξει παρεξήγηση με τους Σοβιετικούς σχετικά με τις κινήσεις των στρατευμάτων τους. Κατέστησε, ωστόσο, σαφές ότι τέτοιες κινήσεις ήταν εντελώς εκτός θέματος και ότι οι ΗΠΑ δεν θα έμεναν αδρανείς σε τέτοιες περιστάσεις. 
(Department of State, Memorandum of Conversation μεταξύ του Χένρι Κίσιγκερ και του πρέσβη της Γαλλίας, 15 Ιουλίου 1974) 

Αμέσως μετά την ανατροπή του Μακάριου, ο Κίσιγκερ και ο Σίσκο έστειλαν ξεχωριστά σημειώματα στους πρέσβεις στην Αθήνα και την Αγκυρα, ζητώντας τους να δραστηριοποιηθούν και να επιδιώξουν συναντήσεις με τους ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας. Στο απόρρητο τηλεγράφημα προς τον Τάσκα, αναφέρονταν τα εξής: 
(Department of State, Confidential, Memo από τον Χένρι Κίσιγκερ και τον Τζόζεφ Σίσκο στον πρέσβη στην Ελλάδα, 15 Ιουλίου 1974). 

«Θα έπρεπε να επιδιώξετε ένα άμεσο ραντεβού με τον Ιωαννίδη  για να μεταφέρετε τα παρακάτω: 

1- Επιθυμούμε να έχουμε άμεσα από την κυβέρνηση της Ελλάδας μια εκτίμηση της κατάστασης στην Κύπρο. 
2- Σύμφωνα με την πολιτική μας, επιθυμούμε να γνωρίζει η κυβέρνησης της Ελλάδας ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να θεωρούν την Κύπρο ένα ενιαίο, κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και οι ενέργειές μας σ’ αυτό το θέμα θα διέπονται από αυτό το συνεχιζόμενο θεμελιακό αξίωμα. Έχουμε επισημάνει το ίδιο και στην κυβέρνηση της Τουρκίας. 
3- Συνεπείς προς την παραπάνω αρχή, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να παραβλέψουν οποιαδήποτε δράση της κυβέρνησης της Ελλάδας για τη μεταβολή της πολιτικής και συνταγματικής δομής της νήσου. 
4-Συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε μια ειρηνική επίλυση του Κυπριακού μέσω των διακοινοτικών συνομιλιών με τη βλέψη να εξασφαλίσουμε τις κατάλληλες εγγυήσεις για την ασφάλεια της τουρκικής κοινότητας. 
5- Ενθαρρύνουμε με σθένος όλα τα μέρη να επιδείξουν τη μεγαλύτερη δυνατή συγκράτηση και να αποφύγουν ενέργειες οι οποίες θα αποσταθεροποιούσαν και άλλο την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, θα επιδείνωναν τις σχέσεις μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ και θα έδιναν την ευκαιρία σε δυνάμεις εκτός περιοχής να εκμεταλλευτούν την κατάσταση για να βλάψουν τα δυτικά συμφέροντα ασφαλείας». 

Στο τηλεγράφημα προς τον Μακόμπερ, η ηγεσία του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, τόνιζε τα εξής: (Department of State, Confidential, Memo από τον Χένρι Κίσιγκερ και τον Τζόζεφ Σίσκο στον πρέσβη στην Τουρκία, 16 Ιουλίου 1974). 

«1. Πιστεύουμε ότι είναι πιο σημαντικό να έχουμε μια από πρώτο χέρι εκτίμηση από την τουρκική κυβέρνηση  για το πώς βλέπει την εξελισσόμενη κατάσταση στην Κύπρο και ποιοι είναι οι αντικειμενικοί της σκοποί. Συνεπώς, θα έπρεπε να δείτε αμέσως τον Ετσεβίτ ή τον υπουργό Εξωτερικών , στη δική σας διακριτική ευχέρεια, και να συζητήσετε συμφώνως προς τα παρακάτω: 

[Α]  Έχουμε καταστήσει πλήρως γνωστή στην κυβέρνηση της Ελλάδας, συμπεριλαμβανόμενου του Ιωαννίδη, την υποστήριξή μας στην ενιαία, κυρίαρχη και ανεξάρτητη Κύπρο {και θα έπρεπε να μεταφέρετε στον Ετσεβίτ τα κύρια σημεία του εγγράφου του υπουργείου υπ’ αριθμ. 152379} και έχουμε παροτρύνει την ελληνική κυβέρνηση να πραγματοποιήσει την περιοδική εναλλαγή των στρατιωτικών της δυνάμεων στην Κύπρο με τον συνηθισμένο τρόπο χωρίς να αυξήσει τον συνολικό αριθμό των δυνάμεών της στη νήσο {έγγραφο του υπουργείου υπ’ αριθμ……}. 

[Β] Θα θέλαμε επίσης να έχουμε από της κυβέρνηση της Τουρκίας μια δήλωση για το πως βλέπει την κατάσταση και ποιοι θεωρεί ότι μπορεί να είναι οι δικοί της αντικειμενικοί σκοποί. Πιο συγκεκριμένα θα θέλαμε να γνωρίζουμε τις συνθήκες υπό τις οποίες η κυβέρνηση της Τουρκίας θα αισθανόταν υποχρεωμένη να παρέμβει πιο άμεσα στην Κύπρο. 

[Γ] Ο πρωτεύων αντικειμενικός σκοπός των ΗΠΑ αυτή τη στιγμή είναι να αποφύγουν τη διεθνοποίηση του Κυπριακού, που σημαίνει την αποτροπή της αντιπαράθεσης δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ. Είναι σημαντικό ότι δεν χάνουμε από την όρασή μας τους ευρύτερους στρατηγικούς υπολογισμούς σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο και ότι πρέπει να επιδειχθεί προσοχή και συγκράτηση ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα της εκμετάλλευσης της παρούσας κατάστασης από τους Σοβιετικούς. 

[Δ] Στην παρούσα κατάσταση, θέλουμε να διατηρήσουμε τη στενότερη δυνατή επαφή με την τουρκική κυβέρνηση. 

2- Κάποιοι από τους υπολογισμούς μας που αποτελούν τη βάση της παρούσας στάσης εκτίθενται στο έγγραφο … 
3- Ενώ βεβαίως έχουμε ενώπιόν μας το πιεστικό πρόβλημα της τουρκικής απόφασης για την επανάληψη της παραγωγής του οπίου, πιστεύουμε ότι πρέπει να καθυστερήσουμε για μερικές ημέρες την παρουσίαση της επιστολής του υπουργού, που δεν έχει ακόμη εγκριθεί οριστικά, στον Ετσεβίτ, έτσι ώστε να εστιάσουμε την προσοχή αυτή τη στιγμή στις πολύ σοβαρές επιπτώσεις της κατάστασης στην Κύπρο». 

Την ίδια ώρα ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα μετά από εντολές του Κίσιγκερ επιχείρησε να αξιολογήσει τις προθέσεις του ηγέτη της χούντας, Δημήτριου Ιωαννίδη. Ο Τάσκα χρησιμοποίησε, όπως ανέφερε σε σημείωμά του προς τον πολιτικό του προϊστάμενο, «ένα σίγουρο έμπιστο κανάλι έμμεσης επαφής με τον Ιωαννίδη» για να του παραδώσει το μήνυμα του τηλεγραφήματος». Το περιεχόμενο του γραπτού μηνύματος ήταν ήδη γνωστό στον Ιωαννίδη,  καθότι προηγήθηκε συνάντηση του Τάσκα με τον υπουργό Εξωτερικών της χούντας, Κωνσταντίνο Κυπραίο. Ο δικτάτορας, εκνευρισμένος για την επίσκεψη που είχε δεχθεί,  έδειξε σκοπίμως  δυσφορία για το γεγονός ότι άκουγε ξανά το μήνυμα.  Αφού ο Αμερικανός απεσταλμένος ολοκλήρωσε το μήνυμα, ο χουντικός ταξίαρχος εξερράγη στην κυριολεξία, πήδηξε επάνω, στηρίχθηκε και χτύπησε το τραπέζι, έσπασε ένα άδειο ποτήρι και ξεστόμισε μια δυνατή βρισιά. Συνέχισε λέγοντας ότι τη μια ημέρα ο Κίσιγκερ «κάνει δηλώσεις σχετικά με τη μη επέμβαση στις ελληνικές εσωτερικές υποθέσεις και μερικές εβδομάδες αργότερα η κυβέρνηση των ΗΠΑ απειλεί να επέμβει». Ο Ιωαννίδης σημείωσε στον Αμερικανό απεσταλμένο ότι «ανεξάρτητα από το τί συμβαίνει στην Κύπρο, εγώ (ο Ιωαννίδης) θα κατηγορηθώ. Εάν είχα αποσύρει τα στρατεύματα, οι πρώην πολιτικοί θα με κατηγορούσαν ότι παραδίνω το νησί στους κομμουνιστές. Κάποια μέρα η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα συνειδητοποιήσει ότι στις 15 Ιουλίου 1974 η Κύπρος σώθηκε και δεν έπεσε στα χέρια των κομμουνιστών». 
(Department of State, Secret, Τηλεγράφημα από την πρεσβεία της Αθήνας στον Κίσιγκερ, 16 Ιουλίου 1974). 

Ο ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΚΑΙ Η …ΕΝΩΣΗ 

Ο Ιωαννίδης θέλοντας να κερδίσει χρόνο επανέλαβε πως ο στόχος δεν ήταν η ένωση της Ελλάδας με την Κύπρο και «ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας είχε προφανώς αποδεχτεί τις εξελίξεις στην Κύπρο, ότι οι Τούρκοι κατανοούσαν ότι ήταν μια εσωτερική ελληνοκυπριακή υπόθεση». Κατά πόσο αυτό αποτελεί εκτίμηση μετά από συνεννόηση με την Αγκυρα ή όχι είναι κάτι που δεν προκύπτει από τη συνομιλία με τον απεσταλμένο των Αμερικανών. Περιγράφοντας την κατάσταση στο νησί αμέσως μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος ο Ιωαννίδης υποστήριξε πως «η μόνη αληθινή αντίσταση που είχε απομείνει στην Κύπρο ήταν οι κομμουνιστές υποστηρικτές του Μακαρίου στην Πάφο. Αυτοί τραγουδούσαν ακόμη τα τραγούδια του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ». Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης προχώρησε σε ένα υβρεολόγιο σε βάρος του Αρχιεπισκόπου λέγοντας ότι «όλοι θα έπρεπε να ξεχάσουν ότι ο Μακάριος ήταν διεθνής προσωπικότητα, ότι ήταν εθνικός ήρωας, ότι είχε υπηρετήσει μερικές χρήσιμες λειτουργίες και ότι ήταν άνθρωπος του κλήρου. Ο Μακάριος είχε γίνει ένας σάπιος ομοφυλόφιλος παπάς είχε εξαχρειωθεί, ήταν βασανιστής, σεξουαλικά ανώμαλος και ιδιοκτήτης των μισών ξενοδοχείων του νησιού. Για να διατηρήσει τη θέση του και να συνεχίσει τις δραστηριότητές του, ο Μακάριος ήταν πρόθυμος να θυσιάσει το 70% του ελληνοκυπριακού πληθυσμού (μόνο το 30% ήταν στο ΑΚΕΛ) και όλο τον αντικομμουνιστικό τουρκοκυπριακό πληθυσμό». Ο Ιωαννίδης  υποστήριξε επίσης ότι οι Ελληνοκύπριοι της Εθνοφρουράς «συνειδητοποίησαν αυτά τα γεγονότα και παρακάλεσαν τη μητέρα πατρίδα να τους δώσει μια ευκαιρία να δράσουν εναντίον του Μακαρίου». 
Ο δικτάτορας ισχυρίστηκε ότι αυτός απλώς βοήθησε όταν βρέθηκε προ τετελεσμένου γεγονότος. 
(Department of State, Secret, Τηλεγράφημα από την πρεσβεία της Αθήνας στον Κίσιγκερ, 16 Ιουλίου 1974). 

Σ’ αυτό το σημείο παρενεβλήθη ο Αμερικανός απεσταλμένος και είπε στον Ιωαννίδη ότι  είχε ενημερώσει για  το πραξικόπημα τις ΗΠΑ μόνο είκοσι τέσσερις ώρες μετά την αναφορά του  σχετικά με μια πιθανή ανατροπή του Μακαρίου (αυτό αναφέρεται στο ενημερωτικό σημείωμα του Τάσκα προς τον Κίσιγκερ). Τότε ο Ιωαννίδης ξέσπασε και πάλι κουνώντας τα χέρια, τα χτύπησε πάνω στο ίδιο τραπέζι, έσπασε ένα δεύτερο ποτήρι και, ανάμεσα σε βρισιές, δήλωσε ότι δεν συνωμότησε και ούτε κανόνισε αυτός το πραξικόπημα. Το αρχικό σχέδιο και άποψη προερχόταν από τους Ελληνοκύπριους εθνικιστές στις 13 Ιουλίου, αφού έμαθαν αυτοί οι τελευταίοι ότι η ελληνική κυβέρνηση σκόπευε να συναινέσει στις απαιτήσεις του Μακαρίου να μειώσει τον αριθμό των Ελλήνων αξιωματικών στην Εθνοφρουρά. 

Το παιχνίδι με τα ξεσπάσματα του χουντικού ταξίαρχου συνεχίσθηκε με σοβαρές αντιφάσεις για το πώς χειρίσθηκε το  θέμα του πραξικοπήματος. Ανέφερε πως αποφάσισε να βοηθήσει τους Ελληνοκύπριους εθνικιστές καθότι «εάν ο Μακάριος επιτύγχανε να πετάξει κλοτσηδόν τους Έλληνες από την Κύπρο, τι θα τον συγκρατούσε από το να θεωρήσει πως δεν θα μπορούσε να πετάξει τη χούντα από την Ελλάδα». Μετά την απόφασή του να βοηθήσει τους Ελληνοκύπριους, ο ταξίαρχος ισχυρίστηκε ότι δεν ανέφερε αυτή την απόφαση στην ηγεσία του στρατού ούτε σε κανέναν Έλληνα αξιωματούχο. Περιόρισε την πληροφόρηση περί των προθέσεών του σε ελάχιστους επιλεγμένους αξιωματικούς στις 13/7/74. Πρόσθεσε δε ότι «έδρασε βάσει στιγμιαίας παρόρμησης». 
(Department of State, Secret, Τηλεγράφημα από την πρεσβεία της Αθήνας στον Κίσιγκερ, 16 Ιουλίου 1974). 

Απαντώντας σε ερώτηση εάν οι Έλληνες είχαν άμεση επαφή με τους Τούρκους, ο στρατηγός δήλωσε ότι «δεν ενοχλήσαμε τους Τούρκους δεν κηρύξαμε την ένωση». Οι Τούρκοι, είπε,  συμφωνούν ότι το «μεγάλο αγκάθι» (δηλαδή ο Μακάριος) έφυγε και έσπευσε να υποστηρίξει ότι δεν έχει επαφή με τους Τούρκους. Εξέφρασε την άποψη ότι η Ελλάδα και η Τουρκία θα μπορούσαν τώρα να προχωρήσουν και σε κάποιο μελλοντικό χρόνο να καθίσουν, να συνομιλήσουν και να λύσουν τις διαφορές τους. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Ιωαννίδη, οι Έλληνες έπρεπε να προθυμοποιηθούν να μοιραστούν ακόμη και τα κέρδη του πετρελαίου που θα βρεθεί μέσω μιας κοινής εταιρείας εκμετάλλευσης. Ωστόσο, όπως είπε η Ελλάδα δεν θα παρέδιδε ποτέ την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, διότι αυτό θα σήμαινε τουρκικό έλεγχο επί των ελληνικών νησιών. Εξέφρασε επίσης τη πεποίθηση ότι οι Έλληνοκύπριοι  και οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούσαν πιθανώς να λύσουν τις δυσκολίες τους ειρηνικά, ήσυχα και φιλικά. Αστειευόμενος, όπως παρατηρεί και το σημείωμα των Αμερικανών, είπε ότι σε ένα χρόνο ή, πιο ρεαλιστικά, σε δέκα, οι Τούρκοι ίσως να ήθελαν να πουλήσουν το μερίδιό τους στην Κύπρο για αυξημένα ποσοστά πετρελαϊκών δικαιωμάτων. Ο δικτάτορας  Ιωαννίδης συνόψισε την κατάσταση στην Κύπρο κωδικοποιώντας τις εξελίξεις αλλά και τη στάση του δικτατορικού καθεστώτος, ως εξής: 
(Department of State, Secret, Τηλεγράφημα από την πρεσβεία της Αθήνας στον Κίσιγκερ, 16 Ιουλίου 1974). 

Α). Τόνισε ότι και αυτός είχε Θεό δεν ήταν καθόλου αντι-αμερικανός «ακόμη και ένας γάιδαρος χρειαζόταν ένα πόστο για να δεθεί» και στη δική του περίπτωση αυτό ήταν οι ΗΠΑ. 

Β). Η απερίσκεπτη απόφασή του της 13ης Ιουλίου μπορεί να ήταν βλακώδης. Αντί να εγκαταλείψει την Κύπρο και να αφήσει τις ΗΠΑ να ανησυχούν για τη μοίρα της, είχε επιτρέψει η αγάπη για την πατρίδα, η ηθική υποχρέωση προς τους Ελληνοκύπριους εθνικιστές και το δικό του «φιλότιμο» να κυριαρχήσουν της λογικής και να βοηθήσει τους Ελληνοκύπριους. 

Γ). Η Ελλάδα έκανε ό,τι ήταν αναγκαίο για να διατηρήσει την εθνική της ταυτότητα και να παραμείνει αντι-κομμουνιστική. Εάν αυτό σήμαινε ότι θα διατηρούσε ανοιχτή τη Γυάρο, θα την κρατούσε ανοιχτή όσο χρειαζόταν και αυτός δεν θα δεχόταν πίεση από κανέναν σ’ αυτό το ζήτημα. Πράγματι, είχε δώσει οδηγίες σε έναν Έλληνα αξιωματούχο να πληροφορήσει επισήμως τους Βρετανούς ότι όταν θα απελευθέρωναν οι Βρετανοί τους Ιρλανδούς πολιτικούς κρατούμενους από τις βρετανικές φυλακές, θα απελευθέρωνε και αυτός τους σαράντα δύο πολιτικούς κρατούμενους της Γυάρου. 

Δ). Στον ίδιο προσωπικά δεν άρεσε ο Νίκος Σαμψών, αλλά επρόκειτο για μια απόφαση των Ελληνοκυπρίων εθνικιστών. Ήξερε τον Σαμψών προσωπικά και κατά τη γνώμη του ήταν «τρελός». Σημείωσε δε αστειευόμενος ότι ο νέος Κύπριος υπουργός Αμυνας, Παντελής Δημητρίου, ήταν πάρα πολύ φιλοαμερικάνος και σύντομα θα το καταλάβαινε αυτό η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Κύπρο. Ήξερε και τον Δημητρίου προσωπικά. 

Ε). Κατά τη χειραψία στο τέλος της συνομιλίας, ο Ιωαννίδης δήλωσε: «Να θυμόσαστε ότι και εμείς πιστεύουμε επίσης σε μια ελεύθερη, ανεξάρτητη και κυρίαρχη Κύπρο, και εμείς πιστεύουμε στη μη-επέμβαση, από κοινού με τους Τούρκους και ιδιαίτερα με τον Κίσιγκερ. Και εμείς πιστεύουμε επίσης ότι οι Κύπριοι θα έπρεπε να είναι ελεύθεροι να λύσουν τα δικά τους προβλήματα, είτε είναι Ελληνοκύπριοι είτε Τουρκοκύπριοι ή και οι δύο». 
(Department of State, Secret, Τηλεγράφημα από την πρεσβεία της Αθήνας στον Κίσιγκερ, 16 Ιουλίου 1974). 

Στην Ουάσιγκτον ο πρέσβης της Κύπρου, Νίκος Δημητρίου ζήτησε και είχε συνάντηση με τον Κίσιγκερ. (Department of State, Τηελγράφημα από τον Κίσιγκερ στις πρσβείες της Λευκωσίας, της Αθήνας, της Αγκυρας, του Λονδίνου και στις μόνιμες αντιπροσωπείες στον ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ, 15 Ιουλίου 1974). 
Ο Νίκος Δημητρίου είπε ότι ως Ελληνοκύπριος, ως πρεσβευτής της χώρας του και ως φίλος των ΗΠΑ ήθελε να γνωρίζει ο υπουργός ότι η Κύπρος είχε εισέλθει στην πιο κρίσιμη φάση της ιστορίας της νεαρής δημοκρατίας. Όπως επισήμανε με το διορισμό από τον ελληνικό στρατό του Νίκου Σαμψών, ενός μανιακού ψυχοπαθούς και γνωστού δολοφόνου ως προέδρου της Κύπρου, η κατάσταση στην Κύπρο έχει φτάσει όντως σε πολύ δυσοίωνη φάση. Εν όψει της πολύ δύσκολης κατάστασης που δεν ήταν μια εσωτερική υπόθεση, ο Δημητρίου ήθελε  να γνωρίζει τις απόψεις των ΗΠΑ σχετικά με την αντιμετώπιση της κατάστασης, της ανάγκης αποκατάστασης της συνταγματικής τάξης και της αποφυγής ευρύτερων επιπτώσεων εξαιτίας της ανάμειξης των Σοβιετικών και των Τούρκων. 

Ο  Κίσιγκερ απάντησε ότι οι σχέσεις των ΗΠΑ με τον πρόεδρο Μακάριο ήταν εξαιρετικές, ότι είχε τις πιο ευχάριστες αναμνήσεις από τη σύντομη στάση του στην Κύπρο κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διαπραγματεύσεών του στη Μέση Ανατολή και ότι έτρεφε για τον πρόεδρο Μακάριο τον μεγαλύτερο προσωπικό σεβασμό. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ αποδοκιμάζουν την κατάσταση, είπε ο Κίσιγκερ και πρόσθεσε πως «οι ΗΠΑ βρίσκονται στη διαδικασία αποστολής οδηγιών στους αντιπροσώπους μας στην Αθήνα και την Αγκυρα, για να προσεγγίσουν τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας και να εκφράσουν την υποστήριξή των ΗΠΑ στην κυριαρχία και ανεξαρτησία και στις υπάρχουσες συνταγματικές διευθετήσεις της Κύπρου». 
(Department of State, Τηλεγράφημα από τον Κίσιγκερ στις πρσβείες της Λευκωσίας, της Αθήνας, της Αγκυρας, του Λονδίνου και στις μόνιμες αντιπροσωπείες στον ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ, 15 Ιουλίου 1974). 

Ο ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ ΔΕΝ ΒΙΑΖΟΤΑΝ 

Ήταν προφανές ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν βιαζόταν. Οι επιτελείς του δεν θεωρούσαν ότι τους «κυνηγούσε» ο χρόνος. Οι ΗΠΑ, είπε ο Κίσιγκερ στον εμβρόντητο Δημητρίου, αναμένουν τις αντιδράσεις από αυτές τις πρωτεύουσες έτσι ώστε να μπορέσουν να εξετάσουν τα επόμενα βήματα στα οποία καλούνται. 

Ο πρέσβης συνέχισε λέγοντας ότι πίσω από την παρούσα κατάσταση στην Κύπρο βρίσκεται ο ελληνικός στρατός. «Εν πάση περιπτώσει, ανεξάρτητα από τη μοίρα του προέδρου Μακαρίου, αυτός έχει συνταγματικά καθορισμένο διάδοχο στο πρόσωπο του κ. Κληρίδη», είπε ο Δημητρίου. Ο Κληρίδης, υποστήριξε ο Κύπριος πρέσβης,  είναι ένας σταθερός μετριοπαθής με μεγάλη δημόσια υποστήριξη και είναι το πρόσωπο που απαιτείται και όχι ο προφανής υποψήφιος των Ελλήνων, Νίκος Σαμψών. Απαντώντας στην ερώτηση του υπουργού σχετικά με το ιστορικό του Σαμψών, ο Δημητρίου σημείωσε ότι είχε δολοφονήσει αρκετούς Βρετανούς πολίτες κατά τη διάρκεια της περιόδου της ΕΟΚΑ. Είχε καταδικαστεί σε απαγχονισμό και μετά επέστρεψε στην Κύπρο για να γίνει εκδότης εφημερίδας και τελικά βουλευτής της Δεξιάς στο Κοινοβούλιο. Ο Κίσιγκερ επανέλαβε οι ΗΠΑ θα διακήρυσσαν την υποστήριξή τους στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και τις υπάρχουσες συνταγματικές διευθετήσεις της Κύπρου και αποδοκίμασε οποιαδήποτε καταφυγή στη βία. Αυτά είναι όσα μπορούμε να κάνουμε σήμερα, σημείωσε χαρακτηριστικά και παρέπεμψε το Δημητρίου στο Σίσκο με τον οποίο, όπως του είπε, θα είχε επαφές. 
(Department of State, Τηλεγράφημα από τον Κίσιγκερ στις πρσβείες της Λευκωσίας, της Αθήνας, της Αγκυρας, του Λονδίνου και στις μόνιμες αντιπροσωπείες στον ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ, 15 Ιουλίου 1974). 

Ο πρέσβης Άντρος Νικολαίδης, ο οποίος βρισκόταν εκείνη την περίοδο στην Ουάσιγκτον ανέφερε ότι, όπως πληροφορήθηκε αργότερα, ο  Αμερικανός υπουργός ζήτησε να μάθει από τον Δημητρίου για το ποιόν του Σαμψών. Ο Κύπριος πρέσβης περιέγραψε με τα χειρότερα λόγια τον Σαμψών και ο Κίσιγκερ με τον κυνισμό που τον διέκρινε  ανέφερε πως «και εκείνον τον κατηγορούν για τόσα και τόσα πράγματα». 
(Συνέντευξη του πρέσβη Ανδρου Νικολαίδη στους συγγραφείς). 

«Αυτό που θα πρέπει να σημειωθεί», συνέχισε ο κ. Νικολαίδης, «είναι πως κατά τη διάρκεια της συνάντησης του πρέσβη με τον Κίσιγκερ δεν είχε γίνει γνωστό ακόμη ότι ο Μακάριος ζούσε. Το εκπληκτικό ήταν πως ο Κίσιγκερ δεν είπε τίποτα για τον Μακάριο. Ούτε εξέφρασε τη λύπη του για τη δολοφονία του Αρχιεπισκόπου, ενδεικτικό για όλους μας ότι όντως ο Αμερικανός υπουργός ήταν ευτυχής για το γεγονός ότι ο Μακάριος είχε βγει από τη μέση. Άρα κανείς μπορεί να κρίνει πως υιοθετούσε την ενέργεια της χούντας. Ένα δεύτερο σημείο που επιβεβαιώνει αυτή τη θέση του Κίσιγκερ ήταν πως μερικές εβδομάδες μετά (το πραξικόπημα), μέσα στα πλαίσια των προσπαθειών μας να κερδίσουμε φίλους σε θέσεις επιρροής, πήγαμε με τον πρέσβη για να συναντήσουμε τον πανίσχυρο ηγέτη των αμερικανικών συνδικάτων, τον Τζορτζ Μίνι, ο οποίος μας αποκάλυψε το εξής σημαντικό: Είχε, όπως είπε, συναντηθεί στις 19 Ιουλίου σε μια δεξίωση με τον Κίσιγκερ και ο τελευταίος του είπε, μεταξύ άλλων, ότι «τελικά απαλλαγήκαμε από τον κόκκινο παπά». 
(Συνέντευξη του πρέσβη Ανδρου Νικολαίδη στους συγγραφείς). 

Στο μεταξύ, οι οδηγίες του Κίσιγκερ προς τον Τάσκα, στις 15 Ιουλίου, στηρίζονταν στην ανάγκη να αποφευχθούν κινήσεις αποσταθεροποίησης στην ανατολική Μεσόγειο. Εγραφε στον Αμερικανό πρέσβη 
(Department of State, Secret, Σημείωμα του Κίσιγκερ προς τον Τάσκα, 15 Ιουλίου 1974): «Σύμφωνα με την πολιτική μας, επιθυμούμε να γνωρίζει η κυβέρνηση της Ελλάδας ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να θεωρούν την Κύπρο ένα ενιαίο, κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και οι ενέργειές μας σ’ αυτό το θέμα θα διέπονται από αυτό το συνεχιζόμενο θεμελιακό αξίωμα. Έχουμε επισημάνει το ίδιο και στην κυβέρνηση της Τουρκίας. Συνεπείς προς την παραπάνω αρχή, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να παραβλέψουν οποιαδήποτε δράση της κυβέρνησης της Ελλάδας για τη μεταβολή της πολιτικής και συνταγματικής δομής της νήσου. Ενθαρρύνουμε με σθένος όλα τα μέρη να επιδείξουν τη μεγαλύτερη δυνατή συγκράτηση και να αποφύγουν ενέργειες οι οποίες θα αποσταθεροποιούσαν και άλλο την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, θα επιδείνωναν τις σχέσεις μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ και θα έδιναν την ευκαιρία σε δυνάμεις εκτός περιοχής να εκμεταλλευτούν την κατάσταση για να βλάψουν τα δυτικά συμφέροντα ασφαλείας». 

Η Επιχειρησιακή Ομάδα για την Κύπρο, η οποία συστάθηκε αμέσως μετά το πραξικόπημα, σ΄ ένα απόρρητο σημείωμα της, σαφώς τεχνοκρατικό αλλά στηριγμένο στους άξονες πολιτικής του Κίισγκερ, υπέβαλε στις 17 Ιουλίου προς τον Σίσκο, ένα μνημόνιο με τις εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ.
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 


Οι πραξικοπηματίες έξω από το κτίριο της κυπριακής Βουλής, 15 Ιουλίου 1974. 
Φωτογραφία Αρχείου PIO Cyprus 

Για να επιτευχθεί ο βασικός στόχος αποτροπής ενός ελληνοτουρκικού πολέμου λόγω της Κύπρου άφηναν να αιωρείται και η σοβιετική απειλή, παρόλο που ουσιαστικά δεν πίστευαν κάτι τέτοιο. Η ανάλυση της ομάδας, η οποία προετοίμαζε το ταξίδι του υφυπουργού Εξωτερικών, στην Αθήνα και την Αγκυρα, άρχιζε με ένα σημαντικό στοιχείο που αφορούσε τους στόχους της αμερικανικής πολιτικής στο θέμα που προέκυψε: «Οι πολιτικοί μας στόχοι από την έναρξη της παρούσας κυπριακής κρίσης ήταν να αποτραπεί η “διεθνοποίηση” είτε μέσω της εκδήλωσης εχθροπραξιών μεταξύ δύο συμμάχων στο ΝΑΤΟ, της Ελλάδας και της Τουρκίας, είτε μέσω της περιπλοκής των σχέσεών μας με τους Σοβιετικούς. Γεγονότα στο νησί συνδυάστηκαν με τα συμφέροντα και τις στάσεις των μερών για να δημιουργήσουν μια κατάσταση στην οποία η κρίση τώρα έχει σχεδόν διεθνοποιηθεί και ο κίνδυνος ελληνο-τουρκικής αντιπαράθεσης αυξάνεται εκθετικά». Από τη βασική αυτή τοποθέτηση προκύπτει προδήλως ότι κύριος στόχος των ΗΠΑ ήταν η αποφυγή ενός πολέμου μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, ανεξαρτήτως του κόστους. Και ανεξαρτήτως τι θα εγίνετο στην Κύπρο. Ποσώς τους ενδιέφεραν οι επιπτώσεις στο νησί. Η Κύπρος ήταν το δέντρο, το οποίο δεν θα θυσίαζαν για το δάσος. 

Στη συνέχεια του εγγράφου, κατατίθενται τα γεγονότα μέσα από μια ανάλυση που έχει και περιγραφικό χαρακτήρα. Είχαν, πάντως, επισημάνει πως η παραμονή του Σαμψών «στην εξουσία θα ωθούσε προς τη διαμόρφωση μιας φιλομακαριακής ανταρσίας και προς την εμφύλια σύγκρουση». 
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

Ενα δεύτερο σημείο της ανάλυσης είναι η διεθνής κατάσταση, όπου είναι χαρακτηριστική η αντιμετώπιση έναντι του Μακαρίου και η ανησυχία τους για τις αντιδράσεις των Σοβιετικών: «Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος λέγεται πως είναι καθ’ οδόν για τη Νέα Υόρκη για να απευθυνθεί αλά Χαϊλέ Σελασιέ προς τα Ηνωμένα Έθνη εναντίον της βίαιης ανατροπής της κυβέρνησής του από εξωτερικές δυνάμεις και της απόπειρας κατά της ζωής του. Η Σοβιετική Ένωση καλεί το Συμβούλιο Ασφαλείας να αποφασίσει, απαιτώντας την απόσυρση των ελληνικών στρατευμάτων από την Κύπρο και πιθανώς θα υποστηρίξει τον Μακάριο στην προβλεπόμενη προσπάθειά του να αποσπάσει υποστήριξη στα Ηνωμένα Έθνη για την αποκατάστασή του ως προέδρου της Κύπρου. Και ακόμη, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει πιέσει την Ελλάδα να αποσύρει τους αξιωματικούς της που τώρα υπηρετούν στην κυπριακή Εθνοφρουρά». 
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

Η τουρκική διάσταση των εξελίξεων μέσα από το έγγραφο καταγράφεται αναδεικνύοντας το προδιαγραφόμενο σενάριο της στρατιωτικής επέμβασης στο νησί: «Γνωρίζουμε εδώ και αρκετό καιρό ότι οι Τούρκοι δεν συναινούν στην ένωση. Το ερώτημα ήταν εάν οι Τούρκοι θα δεχθούν μια κυβέρνηση-μαριονέτα στην Κύπρο με κάποιο είδος ντε φάκτο ένωσης, με τη βιτρίνα της ανεξαρτησίας. Η απάντηση είναι ένα ηχηρό “όχι” Η βρετανική πρεσβεία μας έδωσε ένα τηλεγράφημα που αναφέρει ότι οι Τούρκοι τους είπαν πως “αν η Ελλάδα παρενέβη στην Κύπρο και έχει ανακηρύξει πρόεδρο ένα άτομο πασίγνωστο ως υποστηρικτή της ένωσης όπως  επίσης και για την εχθρότητά του έναντι των Τούρκων”. Οι Τούρκοι πρόσθεσαν ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας αφού “διαβουλευθεί με το Ηνωμένο Βασίλειο είναι υποχρεωμένη να αποφασίσει τι στάση θα κρατήσει ως άλλη μία από τις εγγυήτριες χώρες, για την αποκατάσταση της ήδη διαταραγμένης ισορροπίας ισχύος στο νησί… και για την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Κύπρου που έχει παραβιαστεί”. Οι Τούρκοι έχουν ζητήσει ταχείες διαβουλεύσεις και “εξετάζουν τη δυνατότητα η απειλή που στρέφεται κατά της ανεξαρτησίας της Κύπρου να απαλειφθεί με την κοινή δράση της Τουρκίας και των δυνάμεων της κυβέρνησης της Αυτής Μεγαλειότητας που βρίσκονται στην Κύπρο”. Οι Βρετανοί απάντησαν ότι είναι έτοιμοι να προχωρήσουν σε διαβουλεύσεις με τους Τούρκους, από τις 17 Ιουλίου, είτε στο Λονδίνο είτε στην Aγκυρα». 
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

Στη συνομιλία του με τον Σίσκο, ο Τούρκος πρεσβευτής στις ΗΠΑ, Μελίχ Εσενμπέλ μετέφερε στην ουσία το ίδιο μήνυμα. Η κυβέρνηση της Τουρκίας, σύμφωνα με τον πρέσβη της,  θεωρεί πως η Ελλάδα είχε παρέμβει στην Κύπρο, δεν αναγνώριζε το καθεστώς του Σαμψών και καλούσε τις άλλες κυβερνήσεις να απέχουν της αναγνωρίσεως. Την ίδια ώρα, η CIA διαβίβαζε συνεχώς αναφορές ότι ο τουρκικός στρατός που είχε την ευθύνη για την Κύπρο ήταν σε επιφυλακή. Υπήρχαν, επίσης, αναφορές ότι η τουρκική αεροπορία ήταν  υπ΄ ατμόν, τα αεροπλάνα  ήταν φορτωμένα πυρομαχικά και σε κατάσταση ετοιμότητας 5 λεπτών. Η 39η μεραρχία (τουρκική μεραρχία Κύπρου) βρισκόταν σε νότιο λιμένα έτοιμη να αναλάβει δράση. Υπήρχε περαιτέρω ένα σώμα τουρκικών ειδικών δυνάμεων σε απόσταση πτήσης από την Κύπρο με επαρκή αερογέφυρα. 
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

Εν ολίγοις, η ανάλυσή τους χαρακτήριζε την κατάσταση στην Κύπρο  αφ΄ εαυτής εξαιρετικά εύθραυστη. «Η κρίση διεθνοποιείται ανυποχώρητα εξαιτίας της δραστηριοποίησης των Ηνωμένων Εθνών και της σοβιετικής ανάμειξης. Και ότι οι Τούρκοι απορρίπτουν το επιβεβλημένο από τους Έλληνες καθεστώς του Σαμψών  και έχοντας «ικανοποιήσει» τις εκ της συνθήκης απορρέουσες υποχρεώσεις τους «διαβουλευόμενοι» με τους Βρετανούς, είναι πιθανό να πάρουν την πρωτοβουλία μονομερούς στρατιωτικής επέμβασης στην Κύπρο μέσα στις επόμενες 24-28 ώρες. Αυτό θα δημιουργούσε την ελληνοτουρκική σύγκρουση που παλεύουμε να αποφύγουμε». 
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

ΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ 

Μετά από την ανάλυση αυτή παρουσιάσθηκαν κάποιες εναλλακτικές στρατηγικές που αφορούσαν πρωτίστως τη στάση της Ουάσινγκτον έναντι του πραξικοπηματικού καθεστώτος: Ανάμεσα σ’ αυτές και η αναγνώριση του Σαμψών. Στο έγγραφο αναφέρονται τα εξής: (Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

1- Στρατηγική της αποδοχής: Η στρατηγική της αποδοχής συνεπάγεται είτε μια πρώιμη αναγνώριση του ντε φάκτο καθεστώτος Σαμψών στην Κύπρο είτε μια συντηρητική στάση, ώστε να κερδίσουμε χρόνο. Η επίπτωση είναι η ίδια. Αυτή η προσέγγιση προφανώς θα ήταν πιο αποδεκτή στην Ελλάδα και από το νέο καθεστώς στην Κύπρο. Η σχέση με την Ελλάδα θα ισχυροποιούνταν και ο Σαμψών θα εργαζόταν για να εξαλείψει τελικά τη σοβιετική και ανατολικοευρωπαϊκή επιρροή και θα συνέτριβε τους ντόπιους κομμουνιστές. Οι αρνητικοί παράγοντες αυτών των υπολογισμών έχουν όμως συντριπτικά μεγαλύτερο βάρος, κατά την άποψή μας. Η Τουρκία θα θεωρήσει ότι η ενεργητική ή παθητική αποδοχή του καθεστώτος του Σαμψών από τις ΗΠΑ σημαίνει μια πλήρη έλλειψη ευαισθησίας από την πλευρά μας. Για την Τουρκία η επιβεβλημένη από την Ελλάδα κυβέρνηση Σαμψών συνιστά μια απαράδεκτη απειλή για την τουρκοκυπριακή κοινότητα και η κυβέρνηση της Τουρκίας θα παρέμβει. Η τουρκική επέμβαση, που ο Ιωαννίδης εσφαλμένα πιστεύει ότι δεν τίθεται καν, θα έσυρε αναμφίβολα τους Έλληνες στη σύγκρουση. Η έλλειψη λαϊκής αποδοχής και η αστάθεια του καθεστώτος του Σαμψών θα έδιναν στους Σοβιετικούς μια εξαιρετική ευκαιρία να υποστηρίξουν την ντόπια αντιπολίτευση και να αποκτήσουν ένα μελλοντικό πλεονέκτημα. Τέλος, η στρατηγική της αποδοχής σημαίνει σιωπηρή έγκριση των ΗΠΑ μιας καταφανούς και βίαιης επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις ενός μικρού, φιλικού δημοκρατικού κράτους από ένα σύμμαχο στο ΝΑΤΟ. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΣΣΔ έχουν ήδη καταδικάσει την συνέργια της ελληνικής κυβέρνησης με το κυπριακό στρατόπεδο. Πιθανώς θα ακολουθήσουν και άλλοι κατά πόδας, όταν το θέμα έρθει στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Η δική μας στάση «αποδοχής» θα προκαλούσε σθεναρές αντιδράσεις στον Τύπο, στην κοινή γνώμη και στο Κονγκρέσο, γεγονός που θα μπορούσε να έχει αυξανόμενες επιπτώσεις και σε άλλα θέματα. 

2- Η στρατηγική της μη αναγνώρισης: Αυτή η στρατηγική συνεπάγεται τη μη αναγνώριση του καθεστώτος Σαμψών, μια δημόσια δήλωσή μας ότι συνεχίζουμε να αναγνωρίζουμε τον Μακάριο ως επικεφαλής της νόμιμης κυβέρνησης της Κύπρου και πιθανώς την ανάκληση του πρεσβευτή μας από την Κύπρο. Αυτή η προσέγγιση θα έβλαπτε τις σχέσεις μας με την ελληνική κυβέρνηση και, βεβαίως, με την κυβέρνηση του Σαμψών. Ενώ θα ήταν πιο ευαίσθητη στις απαιτήσεις των Τούρκων και θα μείωνε την κατανοητή ανάγκη τους να παρέμβουν στην Κύπρο, δεν θα προσέφερε πλήρη ικανοποίηση στην Aγκυρα, τουλάχιστον όχι μέχρις ότου αυτή θα οδηγούσε στην απομάκρυνση του Σαμψών. Μια τέτοια προσέγγιση θα έκανε τις ΗΠΑ να συμβαδίσουν περισσότερο με τις άλλες δυνάμεις και θα εξυπηρετούσε στο να συγκρατηθούν οι εχθρικές επικρίσεις του Τύπου, της κοινής γνώμης και του Κονγκρέσου, εφόσον δεν θα υποστηρίζαμε σιωπηρά το ελληνικό πραξικόπημα. 

3- Η συνταγματική στρατηγική: Η συνταγματική στρατηγική οδηγεί ένα βήμα παραπέρα την επιλογή της μη αναγνώρισης. Αυτή η προσέγγιση συνεπάγεται άσκηση πίεσης στους Έλληνες να αποδεχτούν την αποκατάσταση μια νόμιμης κυβέρνησης στην Κύπρο κάτω από τη διπλωματική πίεση των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, του ΝΑΤΟ και άλλων φιλικών δυνάμεων και υπό την απειλή τουρκικής στρατιωτική επέμβασης. Η αμερικανική διπλωματική πίεση θα μπορούσε να περιλαμβάνει κυρώσεις, π.χ. οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της Ελλάδας. 

*Αυτή η προσέγγιση θα στόχευε στο να πείσει τους Τούρκους ότι έχουν αρχίσει εντατικές διεθνείς προσπάθειες για την αποκατάσταση μιας ευρύτερα αποδεκτής κυβέρνησης στην Κύπρο και ότι η καταφυγή στη στρατιωτική επέμβαση κατά συνέπεια θα ήταν μη αναγκαία και αντιπαραγωγική. Αυτή η προσέγγιση εμπεριέχει τη δυναμική να ενεργοποιηθεί η ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου ως εγγυήτριας δύναμης των συμφωνιών Λονδίνου-Ζυρίχης. 

*Η τακτική θα μπορούσε να πάρει αρκετές μορφές: Επαναφορά του Μακαρίου, υποστήριξη μιας κυβέρνησης υπό τον γνωστό μετριοπαθή Κληρίδη που είναι ο συνταγματικός διάδοχος του Μακαρίου ή διεξαγωγή εκλογών υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών. Τα μειονεκτήματα αυτής της στρατηγικής είναι ότι θα ήταν δύσκολο να ολοκληρωθεί με επιτυχία, θα έγειρε ελληνικές κατηγορίες περί απρόσκλητης ανάμειξης των ΗΠΑ και θα περιέπλεκε τις διμερείς μας σχέσεις με την Ελλάδα. 

*Η συνταγματική στρατηγική, εάν επιτύχει, θα συμβάλει στη πραγματοποίηση των βασικών αντικειμενικών μας σκοπών που είναι η αποφυγή τουρκικής επέμβασης και ελληνο-τουρκικής σύγκρουσης, η αποφυγή σοβιετικής επέμβασης, η εξασφάλιση μια δημόσιας στάσης των ΗΠΑ υποστηρικτικής προς τη νόμιμη κυβέρνηση, ενώ κρατούμε τις αποστάσεις από μια τυχοδιωκτική στρατιωτική δικτατορία και αποφεύγουμε ένα προωθημένο ρόλο των ΗΠΑ. Είναι η στρατηγική που προτιμούμε. 

4- Η στρατηγική της απόσυρσης των ελληνικών δυνάμεων: Αυτή η επιλογή εμπεριέχει τους μεγαλύτερους κινδύνους αποξένωσης των Ελλήνων ηγετών και περιπλοκής των διμερών μας σχέσεων. Θα αντιπροσώπευε μια απομάκρυνση από την παρούσα δημόσια στάση μας της μη άμεσης ενοχοποίησης της ελληνικής κυβέρνησης όσον αφορά το πραξικόπημα. Ωστόσο, προσφέρει και μια καλή ευκαιρία να απαλείψουμε τους κινδύνους της κρίσης, πείθοντας τους Τούρκους να μην πραγματοποιήσουν στρατιωτική επέμβαση για την απομάκρυνση του Σαμψών και αποτρέποντας μια ελληνο-τουρκική σύγκρουση που αναπόφευκτα θα ήταν το συνεπακόλουθο μιας τέτοιας τουρκικής ενέργειας. 

Ο Ιωαννίδης μιλά σκληρά και παίζει χοντρό παιχνίδι, αλλά εάν βρισκόταν αντιμέτωπος με πιέσεις από την Τουρκία, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, και την ΕΣΣΔ για να απομακρύνει ή να μειώσει τους Έλληνες αξιωματικούς από την Εθνοφρουρά, δεν θα είχε και πολύ σοβαρή επιλογή πλην της υποχώρησης. Έτσι ακριβώς συνέβη το 1967, όταν η διεθνής πίεση στην Ελλάδα να αποσύρει 8.000 στρατιώτες που βρίσκονταν παρανόμως στην Κύπρο πέτυχε να αναστρέψει την τουρκική επέμβαση. Με τους αποκαλούμενους «εθνικιστές» Έλληνες αξιωματικούς μακριά από την Κύπρο, το βασικό στήριγμα του καθεστώτος του Σαμψών θα υπονομευόταν. 

Οι φιλομακαριακές δυνάμεις, που υποστηρίζονται από τη συντριπτική πλειοψηφία των Κυπρίων, θα ήταν σε καλύτερη θέση για να αποκαταστήσουν τη νόμιμη και συνταγματική διακυβέρνηση. Και η Τουρκία θα αισθανόταν ότι απειλείται λιγότερο και θα έκλινε λιγότερο προς την επέμβαση. Τα μειονεκτήματα -η εχθρική ελληνική αντίδραση- θα παρέμεναν βεβαίως.  Αλλά δεν είναι όλα τα χαρτιά στα χέρια του Ιωαννίδη: Μας χρειάζεται όσο τον χρειαζόμαστε, ιδιαίτερα εφόσον υπάρχουν ελάχιστες, αν υπάρχει καν καμιά, άλλες χώρες από τις οποίες θα μπορούσε να εξαρτήσει τη συνολική ασφάλεια και την προμήθεια όπλων. 

5- Στρατηγικές μεσολάβησης: Οι στρατηγικές που περιγράφονται χονδρικά παραπάνω ορίζονται από πλαίσιο αποφυγής της σύγκρουσης. Εάν είναι ανεπιτυχείς -εάν η Τουρκία επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο και ακολουθήσει ελληνοτουρκική σύγκρουση όπως σχεδόν είναι σίγουρο- τότε πρέπει να εξεταστεί ένα διαφορετικό φάσμα στρατηγικών, με διαφορετικό εύρος και σκοπό. Δεν είναι ρεαλιστικό να εξετάσουμε λεπτομερώς στρατηγικές μεσολάβησης σε μια κατάσταση σύγκρουσης, εφόσον η πρακτική τους εφαρμοσιμότητα θα εξαρτηθεί από περιστάσεις που δεν μπορούν να προβλεφθούν. Ωστόσο, πρέπει να έχουμε κατά νου το επιτυχές ιστορικό προηγούμενο της Αποστολής Βανς του 1967, η οποία απομάκρυνε τους κινδύνους ανάφλεξης σε μια κατάσταση αντιπαράθεσης, μέσω διπλωματικής πίεσης τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Μια στρατηγική μεσολάβησης δεν είναι ανάγκη να διεξαχθεί από τις ΗΠΑ -τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και το ΝΑΤΟ, διά των γενικών γραμματέων τους, θα έπρεπε επίσης να εξεταστούν- αλλά το προηγούμενο Βανς είναι γνωστό σε όλα τα μέρη. 
(Department of State, Memorandum, Secret, Από το Cyprus Task Force προς τον Σίσκο, 17 Ιουλίου 1974) 

Τετάρτη 17 Ιουλίου. Ο Κίσιγκερ αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι η αναμενόμενη άφιξη του Μακάριου στη Νέα Υόρκη, θα αλλάξει άρδην την κατάσταση. Αποφασίζει να εισηγηθεί στον Ρίτσαρντ Νίξον, που βρίσκεται στο ράντσο του στο Σαν Κλαμέντε, όπως αποσταλεί στην Αθήνα και την Αγκυρα, ο Τζόζεφ Σίσκο. Στη πορεία ο υπουργός αποφασίζει να προστεθεί στους σταθμούς και το Λονδίνο, για να συντονιστούν οι προσπάθειες αποτροπής ελληνοτουρκικού πολέμου. Πως ήταν η κατάσταση στο νησί, πριν την αναχώρης του Σίσκο; Και πως δρούσαν οι ενδιαφερόμενες χώρες και οι πρωταγωνιστές. Είναι αποκαλυπτικό το σχετικό έγγραφο του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ: 
(Department of State, Operation Center, Secret/EXDIS, Situation Report No. 3, 
17 Ιουλίου 1974, 06.00 EDT). 

“Το πραξικόπημα. Η κυπριακή Εθνοφρουρά φαίνεται να έχει σχεδόν τον πλήρη έλεγχο στην πρωτεύουσα Λευκωσία. Υπάρχουν μπερδεμένες αναφορές σχετικά με το εάν οι μάχες συνεχίζονται στην Πάφο, ένα κέντρο φιλομακαριακών στη νοτιοδυτική ακτή της νήσου, όπου προηγουμένως είχαν αναφερθεί μετρίως σκληρές συγκρούσεις. Τα σχέδια του Μακαρίου: Εξακολουθούν να βρίθουν οι φήμες ότι ο Μακάριος σύντομα θα είναι στη Νέα Υόρκη για να απευθυνθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Οι Βρετανοί μας πληροφόρησαν στη Βαλέτα ότι ο Μακάριος και μια ομάδα τριών ατόμων αναχώρησαν από τη Μάλτα στις 9 μ.μ. τοπική ώρα, της 17ης Ιουλίου με προορισμό μια βάση της RAF στο Λάινεχαμ της Αγγλίας. Ο Βρετανός αναπληρωτής Ύπατος Αρμοστής στη Μάλτα, ο οποίος πιστεύει ότι ο Μακάριος ήταν σε εξαιρετική κατάσταση από άποψη υγείας, αναφέρει ότι ο Μακάριος είπε  ότι θα έμενε στο Ηνωμένο Βασίλειο για μία ή δύο ημέρες και μετά «ίσως»μεταβεί στη Νέα Υόρκη». 
Στο ίδιο έγγραφο, γίνεται αναφορά στις διεθνείς αντιδράσεις: 
(Department of State, Operation Center, Secret/EXDIS, Situation Report No. 3, 
17 Ιουλίου 1974, 06.00 EDT). 

«Ηνωμένα Έθνη: Η συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που έγινε αργά το απόγευμα της 16 ης Ιουλίου (βλέπε την προηγούμενη αναφορά κατάστασης για την ουσία της δήλωσης των ΗΠΑ) ήταν αρκετά συγκρατημένο, χωρίς να τεθούν προς συζήτηση αποφάσεις ούτε να αναληφθεί δράση. Υπήρχε η εντύπωση μιας γενικευμένης αίσθησης  ότι η κατάσταση στην Κύπρο είναι ακόμη ασαφής  και εάν ο Μακάριος έρχεται στη Νέα Υόρκη όπως δήλωσε ο Κύπριος πρεσβευτής Ρωσσίδης , το συμβούλιο ήταν καλύτερο να διακόψει τη συνεδρίασή του και να περιμένει την άφιξή του. Ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας έκανε μια σύντομη, ήπια δήλωση σχετικά με το γεγονός ότι η βία στην Κύπρο συνιστά ενδεχόμενο κίνδυνο για την τουρκική κοινότητα. Ζήτησε να αποκατασταθεί η ισορροπία δυνάμεων στη νήσο και να μην υπάρξει περαιτέρω εισαγωγή όπλων ή δυνάμεων  εκ των έξω. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας είπε ότι η επόμενη συνεδρίαση του συμβουλίου θα αναγγελλόταν μετά από διαβούλευση με τα μέλη του. 

ΝΑΤΟ: Μετά τη συνεδρίαση του Ατλαντικού Συμβουλίου το πρωί της 16 ης Ιουλίου, για να αναφέρει το διάβημά του προς Ελλάδα και Τουρκία όπου συνιστούσε συγκράτηση, ο γενικός γραμματέας Λουνς προγραμμάτισε μια συνεδρίαση του Συμβουλίου αργά το απόγευμα, έτσι ώστε ο Έλληνας και ο Τούρκος αντιπρόσωπος να μπορέσουν να διαβάσουν τις απαντήσεις των κυβερνήσεών τους. Αυτές οι απαντήσεις ήταν επανάληψη δηλώσεων περί των θέσεων, που ο Έλληνας και ο Τούρκος αντιπρόσωπος είχαν κάνει σε αρκετές πρωτεύουσες και δεν δημιούργησε καινούρια κατάσταση. Μερικοί αντιπρόσωποι στο Συμβούλιο, τουλάχιστον συμπερασματικά, επέκριναν τις ελληνικές ενέργειες σε σύνδεση με το πραξικόπημα και κάποιοι έκαναν κολακευτικές αναφορές στη μέχρι εκείνη τη στιγμή συμπεριφορά των Τούρκων. Ο γενικός γραμματέας Λουνς ζήτησε από τον Έλληνα αντιπρόσωπο να μεταφέρει στην Αθήνα τη «συναίνεση» του συμβουλίου σχετικά με το τι η κυβέρνησης της Ελλάδας θα έπρεπε να κάνει: 

(1) Να πραγματοποιήσει κατά τον συνηθισμένο τρόπο την περιοδική αντικατάσταση των ελληνικών δυνάμεων  στην Κύπρο που ήταν προγραμματισμένη για τις 17 Ιουλίου και (2) να αντικαταστήσει τους Έλληνες αξιωματικούς που υπηρετούν τώρα στην κυπριακή Εθνοφρουρά, όπως είχε συσταθεί στην ελληνική κυβέρνηση από τη βρετανική κυβέρνηση νωρίτερα την ίδια ημέρα. Ο πρεσβευτής Ράμσφελντ, που αναφέρει ότι το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να εκδηλώνει αξιοσημείωτο ενδιαφέρον για το Κυπριακό, έχει ζητήσει την εξουσιοδότηση να πληροφορήσει το ΒΑΣ για τις περιοριστικές ενέργειες που είχαν λάβει οι ΗΠΑ στην Αθήνα και την Άγκυρα. 

Διπλωματικές δραστηριότητες των ΗΠΑ. Έχουμε δώσει οδηγίες στον πρεσβευτή Τάσκα στην Αθήνα να πληροφορήσει την ελληνική κυβέρνηση ότι ερμηνεύουμε τη δημόσια δήλωσή της της 16ης Ιουλίου , που υποδεικνύει πως η πολιτική της στην Κύπρο δεν έχει μεταβληθεί, ότι έχει αποκλειστεί η πολιτική της ένωσης. Ο Τάσκα θα προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε κίνηση προς την κατεύθυνση της ένωσης θα ήταν αποσταθεροποιητική. Έχει επίσης λάβει οδηγίες να πληροφορήσει την ελληνική κυβέρνηση ότι η περιοδική αντικατάσταση των ελληνικών δυνάμεων την 17 η Ιουλίου δεν θα έπρεπε να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του συνολικού μεγέθους των ελληνικών στρατευμάτων στη νήσο. Ο πρεσβευτής Μακόμπερ έχει λάβει οδηγίες να πάρει από την τουρκική κυβέρνηση μια δήλωση του πώς βλέπει την κατάσταση στην Κύπρο και ποιοι είναι οι αντικειμενικοί της σκοποί». 

Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΕΞΗΓΓΕΙΛΕ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ 

Προτού, όμως, προχωρήσουμε στην περιοδεία του Σίσκο, είναι σημαντικό να παραθέσουμε τη συνομιλία του Αμερικανού πρέσβη στην Αγκυρα με τον Ετσεβίτ, που έγινε στην παρουσία και του υπηρεσιακού υπουργού των Εξωτερικών. 
(Department of State, Τηλεγράφημα του πρέσβη στην Αγκυρα προς τον Κίσιγκερ, 
17 Ιουλίου 1974). 

Η τουρκική κυβέρνηση ουσιαστικά εξήγγελε την εισβολή στην Κύπρο. Ο Ετσεβίτ ανέλυσε την κατάσταση στο νησί, όπως τον εξυπηρετούσε. Έθεσε στη συνάντηση εκείνη τα στοιχεία που προδιέγραφαν τη δική τους αντίδραση. Ήταν σαφές, κι αυτό το γνώριζαν οι Αμερικανοί, ότι δεν ετίθετο θέμα να υπαναχωρήσουν οι Τούρκοι. Σύμφωνα με τον Ετζεβίτ, «το πραξικόπημα σχεδιάστηκε εξ ολοκλήρου από την ελληνική κυβέρνηση». Σημείωνε, ωστόσο, ότι «η τουρκική κυβέρνηση δεν φοβάται ότι θα γίνει κάποια ενέργεια για να πραγματοποιηθεί η de jure ένωση στο άμεσο μέλλον. Αντιθέτως, οι Τούρκοι πιστεύουν ότι η Αθήνα θα διατηρήσει τον πλασματικό διαχωρισμό και αυτό θα επιτρέψει στην ελληνική κυβέρνηση να έχει, στην πραγματικότητα, δύο ψήφους στα Ηνωμένα Έθνη, ενώ θα έχει το ένα πόδι στο στρατόπεδο του ΝΑΤΟ και το άλλο στον αδέσμευτο κόσμο». 

Απορρίπτοντας τη λογική που ανέπτυσσε η χούντα ότι το πραξικόπημα επρόκειτο για εσωτερική υπόθεση της Κύπρου, ο Ετσεβίτ υποστήριξε ότι το θέμα ήταν ένα «διεθνές ζήτημα που συνεπάγεται την παραβίαση μιας συμφωνίας της οποίας η Τουρκία αποτελεί μέρος και εγγυητή. Η επιδείνωση της κατάστασης των Τούρκων στο νησί είναι αναπόφευκτη, εάν παραμείνει στην εξουσία το νέο καθεστώς». 

«Η τρωτότητα των Τούρκων στο νησί αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας του ότι δεν έχουν σίγουρη πρόσβαση σε θαλάσσια ακτή» ανέφερε στον Αμερικανό πρέσβη προσθέτοντας ότι «εάν η επέμβαση είναι αναγκαία, θα είναι «πιο αιματηρή» όσο περισσότερο αναβάλλεται. Συνεπώς η κυβέρνηση της Τουρκίας δεν πρόκειται να καθυστερήσει την επέμβαση πέραν από «ελάχιστες ημέρες», ξεκαθάρισε ο Ετζεβίτ. Όσον αφορά τη σοβιετική στάση, ο Τούρκος πρωθυπουργός είπε ότι οι Ρώσοι ήταν ανήσυχοι για την κατάσταση και δεν το έκρυβαν. Θεωρούσε πολύ σημαντική τη δήλωση του ΤΑΣΣ ότι οι εξελίξεις στην Κύπρο έθεταν σε κίνδυνο την ύφεση. Ο Σοβιετικός πρεσβευτής επανέλαβε αυτή τη δήλωση στη συνάντηση με τον πρόεδρο Κοροτούρκ. Είπε ότι είχαν ακούσει πως οι Σοβιετικοί προσφέρθηκαν να τοποθετήσουν στρατεύματα στο νησί και ότι αυτή ήταν μια ιδέα που σίγουρα δεν επαναλήφθηκε ούτε χρειαζόταν να επαναληφθεί. 

Οι αντικειμενικοί σκοποί της τουρκικής κυβέρνησης σύμφωνα με τους Αμερικανούς, ήταν ότι «η τουρκική κυβέρνηση ελπίζει να αποκατασταθεί το status quo ante χωρίς τουρκική στρατιωτική επέμβαση. Εάν αυτό δεν γίνει, η τουρκική κυβέρνηση είναι έτοιμη να επέμβει στρατιωτικά. Πιστεύει ότι αυτό είναι καλύτερο να γίνει μέσα σε λίγες ημέρες παρά να υπάρξει αναμονή εβδομάδων ή μηνών». Ο Ετζεβίτ έσπευσε να αφήσει ένα παράθυρο παρά το γεγονός ότι δεν πίστευε ότι η εισήγηση αυτή μπορούσε να γίνει αποδεκτή εκ προοιμίου. «Εάν το νέο καθεστώς εξακολουθήσει να ελέγχει το νησί, η τουρκική κυβέρνηση θα μπορούσε να αναστείλει τη στρατιωτική επέμβαση, εάν υπήρχαν εγγυήσεις ότι θα παραχωρηθεί στους Τούρκους κατοίκους του νησιού ένας διάδρομος προς τη θάλασσα. Αυτό, σε συνδυασμό με τη σαφή τουρκική στρατιωτική υπεροχή στην περιοχή, θα έδινε στην τουρκική κυβέρνηση τη σιγουριά ότι θα μπορούσε να σώσει τον τουρκικό πληθυσμό εάν παρίστατο ανάγκη». 

- Στο τηλεγράφημα αναφέρονται τα εξής: 

«Α. Ο πρωθυπουργός (Ετσεβίτ) είπε ότι ο βασικός αντικειμενικός σκοπός της τουρκικής κυβέρνησης είναι η αποκατάσταση της συνταγματικής κυβέρνησης της Κύπρου. Με αυτό εννοούσε την επιστροφή του Μακαρίου στη θέση του επικεφαλής της κυβέρνησης, ή εάν αυτό δεν ήταν εφικτό ότι ο διάδοχος του Μακαρίου θα έπρεπε να αναδειχθεί βάσει των προηγουμένως εγκαθιδρυμένων συνταγματικών διαδικασιών. 

Β. Οι Έλληνες αξιωματικοί της κυπριακής Εθνοφρουράς πρέπει να φύγουν από το νησί. 
Γ. Πρέπει να εξασφαλιστεί ένας διάδρομος ασφαλείας προς τη θάλασσα για την τουρκική κοινότητα». 
(Department of State, Τηλεγράφημα του πρέσβη στην Αγκυρα προς τον Κίσιγκερ, 
17 Ιουλίου 1974). 
Ο Ρόμπερτ Μακλόσκι ρώτησε τον Ετσεβίτ εάν αυτός και οι Βρετανοί έπρεπε να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τους παραπάνω αντικειμενικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια των συναντήσεων στο Λονδίνο. 

– Πώς περιμένετε να εξελιχθεί η κατάσταση; ρώτησε ο Αμερικανός πρέσβης. 
Θα δούμε. 

Έχουν βάσεις εκεί. Εάν δεν τις χρησιμοποιήσουν τώρα, γιατί υπάρχουν; Θα δούμε τι σκέφτονται οι Βρετανοί. Θα διερευνήσουμε όλες τις ειρηνικές λύσεις πριν εξετάσουμε άλλες», απάντησε ο Ετσεβίτ. 

Στην ίδια συνάντηση, ο Ετσεβίτ συνόψισε ως εξής την κατάσταση: 
(Department of State, Τηλεγράφημα του πρέσβη στην Αγκυρα προς τον Κίσιγκερ, 
17 Ιουλίου 1974). 

«Α. Το νέο καθεστώς στην Κύπρο είναι εντελώς απαράδεκτο για την τουρκική κυβέρνηση. 
Η τουρκική κυβέρνηση ελπίζει να αποκατασταθεί το status quo ante χωρίς τουρκική στρατιωτική επέμβαση. Εάν αυτό δεν γίνει, η τουρκική κυβέρνηση είναι έτοιμη να επέμβει στρατιωτικά. Πιστεύει ότι αυτό είναι καλύτερο να γίνει μέσα σε λίγες ημέρες παρά να υπάρξει αναμονή εβδομάδων ή μηνών. 

Β. Εάν το νέο καθεστώς εξακολουθήσει να ελέγχει το νησί, η τουρκική κυβέρνηση θα μπορούσε να αναστείλει τη στρατιωτική επέμβαση, εάν υπήρχαν εγγυήσεις ότι θα παραχωρηθεί στους Τούρκους κατοίκους του νησιού ένας διάδρομος προς τη θάλασσα. Αυτό, σε συνδυασμό με τη σαφή τουρκική στρατιωτική υπεροχή στην περιοχή, θα έδινε στην τουρκική κυβέρνηση τη σιγουριά ότι θα μπορούσε να σώσει τον τουρκικό πληθυσμό εάν παρίστατο ανάγκη». 

Αποχαιρετώντας τον Μακόμπερ από το γραφείο του, ο Ετσεβίτ τόνισε την επιθυμία του 
να διατηρήσει στενή επαφή με την αμερικανική κυβέρνηση. Τόνισε επίσης ότι «θα είναι εξαιρετικά ευγνώμων εάν είχε τα σχόλια του υπουργού Κίσιγκερ για τις εξελίξεις. 
Εξέφρασε μάλιστα την ελπίδα ότι θα μπορούσαν μεταφερθούν όλα αυτά στον υπουργό, ενόσω θα βρισκόταν στο Λονδίνο»

Δημοσιεύουμε σήμερα ένα κεφάλαιο από το βιβλίο «Τα Μυστικά Αρχεία του Κίσιντζερ: Η Απόφαση για τη Διχοτόμηση» των δημοσιογράφων Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Βενιζέλου (Εκδόσεις Λιβάνης). Σήμερα είναι η 44η μαύρη επέτειος του προδοτικού πραξικοπήματος της χούντας, που άνοιξε την κερκόπορτα στον τουρκικό Αττίλα, πέντε μέρες μετά. Το βιβλίο έχει βασιστεί σε απόρρητα έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Λευκού Οίκου, τα οποία μέχρι σήμερα και 16 χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου, δεν έχουν διαψευστεί ποτέ!
*AΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ : 
https://hellasjournal.com/2018/07/quot-o-makarios-einai-nekros-quot-to-praxikopima-anoixe-stin-toyrkia-tin-porta-tis-kyproy/

"Τα μυστικά αρχεία του Κίσιντζερ" Ιγνατίου Μιχάλης & Βενιζέλος Κώστας   
Στον έβδομο όροφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ η συζήτηση στο επιτελείο του υπουργού Εξωτερικών πήρε φωτιά. Στο ερώτημα τι θα γίνει με το Κυπριακό ο Χένρι Κίσιντζερ ρώτησε ευθέως και με σαφή εκνευρισμό στον τόνο της φωνής του: «Έχει μελετήσει κανείς σ' αυτό το κτίριο τι θα συμβεί εάν γίνει πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Συρίας το επόμενο καλοκαίρι και οι Ρώσοι επιχειρήσουν να παρέμβουν, πώς μπορούμε να δράσουμε επιχειρησιακά στην ανατολική Μεσόγειο χωρίς τους Τούρκους;»
Ο Αμερικανός υπουργός ξέσπασε και άρχισε να φωνάζει για τη στάση, τις ενστάσεις και τις ατέρμονες ανταλλαγές απόψεων των συνεργατών του. Είπε: «Σε τρία χρόνια, όταν οι Έλληνες θα έχουν κομουνιστική κυβέρνηση και οι Τούρκοι θα έχουν εκδιωχθεί από την Κύπρο και θα υπάρξει μια κομουνιστική στρατιωτική μονάδα εγκατεστημένη στο νησί, όλοι θα αρχίσουμε να ουρλιάζουμε ότι ο Κίσιντζερ θα έπρεπε να είχε πει κάτι εναντίον του Σαμψών και τότε όλα αυτά θα είχαν αποφευχθεί - ή κάτι άλλο βαθυστόχαστο που θα υποστηριχτεί στο όνομα της εξωτερική πολιτικής».

Στα μυστικά αρχεία του Χένρι Κίσιντζερ, τα οποία με τόση επιμονή ο πρώην υπουργός Εξωτερικών ήθελε να κρατήσει στο σκοτάδι, κρύβεται η απόφαση για τη διχοτόμηση της Κύπρου. Μια σειρά από έγγραφα, αλλά και μια αλυσίδα συζητήσεων στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το επιβεβαιώνουν.
~*~

Στο βιβλίο «Τα Μυστικά Αρχεία του Κίσιντζερ-Η Απόφαση για τη Διχοτόμηση» των δημοσιογράφων Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Βενιζέλου (Εκδόσεις Λιβάνης) περιγράφονται οι σχεδιασμοί του υπουργού Εξωτερικών εναντίον της Κύπρου, και αποδεικνύεται πέραν πάσης αμφιβολίας, πλέον, αυτό που πίστευαν όλοι οι Έλληνες από το 1974: ότι το έγκλημα εναντίον του νησιού σχεδιάστηκε στην Ουάσιγκτον και υλοποιήθηκε από τη CΙΑ με τη βοήθεια του αόρατου δικτάτορα, Δημήτριου Ιωαννίδη.

Όπως λέει ο κ. Ιγνατιου για την πρώτη του επαφή με το υλικό από το αρχείο Κίσινγκερ «πρώτη μου διαπίστωση είναι αυτή: μέσα από τα έγγραφα αναδεικνύεται ένας «κτηνώδης» Κίσινγκερ και προς τους συνεργάτες του, όχι μόνο προς τους ξένους ηγέτες που υποτίθεται πως τον ενοχλούσαν. Ήταν απόλυτος, καμωνόταν πως τους άκουγε στις συσκέψεις που είχαν, αλλά αποφάσιζε αυτός, δεν υπολόγιζε τίποτα. Γι’ αυτό και έκανε τόσα λάθη.

Όσον αφορά την Κύπρο, πιστεύω πως δεν πρέπει να έχει κανείς Ελληνας αμφιβολία πως ήταν ο αρχιτέκτονας του διπλού εγκλήματος, του πραξικοπήματος και της εισβολής-κατοχής. Εμείς έχουμε – στο βιβλίο – και τα έγγραφα «for eyes only», τα οποία ενώ έπρεπε να καίει, τα κράτησε. Και αυτά τα έγγραφα τον «έκαψαν». Η δική μας ομάδα (σ.σ. ερευνητική) βρήκε το χάρτη της CIA με ημερομηνία 13 Αυγούστου 1974, που δείχνει πώς θα ήταν η Κύπρος την επομένη. Φαντάζεστε πώς ένιωσα όταν τον κράτησα στα χέρια μου».

Για τους Έλληνες και Κυπρίους λοιπόν δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για τον ρόλο του Κίσιντζερ στο Κυπριακό- τα παραπάνω είναι ενδεικτικά.

Ποιο είναι όμως το »απόσταγμα» των σκέψεων του Κίσιντζερ γύρω από την ιστορία, τη στρατηγική και την πολιτική διαχείριση των κρατών;

Το νέο βιβλίο – από τις εκδόσεις Λιβάνη πάλι – με τίτλο »Παγκόσμια Τάξη» (Αρ. σελίδων: 576) του ίδιου του Κίσιντζερ αποτελεί μια απάντηση. Είναι σαν ο συγγραφέας να παρατηρεί τον πλανήτη μας από κάπου ψηλά, καταγράφοντας τις τιτάνιες μετακινήσεις των τεκτονικών πλακών της ιστορίας και τα κίνητρα των εθνών, ερμηνεύοντας τη στάση που τήρησαν κράτη και αυτοκρατορίες απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο από τη διαμόρφωση της Ευρώπης μέχρι την εποχή μας.

Όπως αναφέρεται στα Συμπεράσματα του νέου βιβλίου, ο Κίσινγκερ εντοπίζει τέσσερις βασικές εκδοχές της «παγκόσμιας τάξης» στην ιστορία: την ευρωπαϊκή, την ισλαμική, την κινεζική και την αμερικανική. Από το τέλος της αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου, και ιδίως μετά την Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648, οι Ευρωπαίοι επιδίωξαν με κάθε τρόπο την επίτευξη μιας ισορροπίας στις διεθνείς σχέσεις, αρχικά εντός των ορίων της δικής τους ηπείρου και αργότερα σε παγκόσμια κλίμακα.

Τα ισλαμικά κράτη εστίασαν την προσοχή τους στην επέκτασή τους σε περιοχές κατοικούμενες από απίστους, μια στάση την οποία εκφράζει χαρακτηριστικά στην εποχή μας το Ιράν υπό την ηγεσία των αγιατολάδων. Για περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια οι Κινέζοι θεωρούσαν πως «τα πάντα υπό τον Ουρανό» οφείλουν να αποτίουν φόρο τιμής στον Κινέζο αυτοκράτορα. Η δε Αμερική βλέπει τον εαυτό της ως μια «πόλη πάνω στο λόφο», ένα φάρο για τον υπόλοιπο πλανήτη, με τις αξίες της να έχουν πανανθρώπινη εφαρμογή.

Πώς έχουν εξελιχτεί αυτές οι τάσεις και με ποιον τρόπο έχουν διαμορφώσει την ιστορία των αντίστοιχων εθνών και περιοχών, αλλά και του υπόλοιπου πλανήτη; Τι συνέβη όταν οι απόψεις αυτές ήρθαν σε επαφή η μια με την άλλη; Πώς έχουν εξασφαλίσει μια ισορροπία μεταξύ νομιμότητας και ισχύος στις διάφορες εποχές; Και τι θέση έχει καθεμία από τις θεωρήσεις αυτές στην εποχή μας; Με ποιον τρόπο διαμορφώνουν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών σήμερα;

Ο Χένρι Κίσιντζερ αντλεί από την πολύχρονη γνώση που διαθέτει έχοντας περάσει μια ζωή μελετώντας την ιστορία και διαθέτοντας ασύγκριτη εμπειρία ως πολιτικός με σημαντική δράση στη διεθνή σκηνή.

Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι πλούσιο σε παρατηρήσεις σχετικά με το πώς συντελείται η ιστορική αλλαγή, πώς κάποιοι ηγέτες διαμορφώνουν την εποχή τους, ενώ άλλοι αποτυγχάνουν να αφήσουν το αποτύπωμά τους, και πώς μερικά κράτη μπορούν να εκτραπούν από τα ιδεώδη και τις αρχές που τα προσδιορίζουν. Το βιβλίο Παγκόσμια Τάξη είναι μια αριστουργηματική αφήγηση, ανάλυση και παρουσίαση των μεγάλων πρωταγωνιστών της ιστορίας, τέτοια που μόνο ο Χένρι Κίσιντζερ θα μπορούσε να συνθέσει.

«Πριν από πολλά χρόνια, στα νιάτα μου, ήμουν αρκετά θρασύς ώστε να θεωρήσω τον εαυτό μου ικανό να αποφανθεί ποιο είναι το “νόημα της ιστορίας”. Πλέον γνωρίζω ότι το νόημα της ιστορίας είναι ένα ζήτημα η απάντηση στο οποίο ανακαλύπτεται στην πορεία, δεν καθορίζεται εκ των προτέρων.

Είναι ένα ερώτημα στο οποίο οφείλουμε να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε, αναγνωρίζοντας ότι το ζήτημα θα παραμείνει ανοιχτό• ότι η κάθε γενιά θα κριθεί από το κατά πόσο έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα πιο σημαντικά και καθοριστικά ζητήματα της ανθρώπινης κατάστασης• και ότι οι πολιτικοί ηγέτες καλούνται να πάρουν αποφάσεις και να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις χωρίς να είναι σε θέση να γνωρίζουν ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα».

Στρατός-Πανεπιστήμιο-Στέητ Ντηπάρτμεντ
Ο Χένρυ Κίσινγκερ υπηρέτησε στον Αμερικανικό Στρατό στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στη συνέχεια δίδαξε Ιστορία και Πολιτειολογία στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ επί είκοσι χρόνια.

Διατέλεσε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας και στη συνέχεια υπουργός Εξωτερικών επί Προεδρίας Ρίτσαρντ Νίξον και Τζέραλντ Φορντ, ενώ έχει προσφέρει τις συμβουλευτικές υπηρεσίες του σε πολλούς ακόμη Αμερικανούς Προέδρους σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Μεταξύ άλλων, έχει τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης το 1973, με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ανεξαρτησίας και με το Μετάλλιο της Ελευθερίας. Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων γύρω από την εξωτερική πολιτική και τη διπλωματία. Σήμερα είναι πρόεδρος της Kissinger Associates Inc., μιας διεθνούς συμβουλευτικής εταιρείας.

Από τις Εκδόσεις Λιβάνη κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του ΗΠΑ: Αυτοκρατορία ή Ηγετική Δύναμη;, Διπλωματία και Χρόνια Ανανέωσης.

ΠΗΓΗ 
http://apocalypsejohn.com/archia-tou-chenri-kisingker-gia-tin-dichotomisi-tis-kiprou-tin-prodosia-ioannidi/

ΟΙ ΦΩΤΟ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ: i-rena