Η μάχη εξελίχθηκε ως εξής.
Αφού άφησαν τους εχθρούς να αποβιβάσουν όλο τον στόλο στην ξηρά, οι αρματολοί τού Ανδρούτσου, έριξαν μία μόνον φορά με τα όπλα και εφόρμησαν ως αετοί με τα σπαθιά. Τρεις ώρες έσφαζαν. Απ’ όσους βγήκαν στην στεριά, 4.000 σφάχτηκαν, πληθώρα αιχμαλωτίστηκε και μόνον εκατό άτομα (100!!) σώθηκαν με την ψυχή στο στόμα.
Πληρης ανάλυση
Του Ανάργυρου Κουτσιλιέρη, Διδάκτορας Φιλολογίας και Συγγραφέως
|
Ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ ΣΤΟ ΠΟΡΤΟ ΚΑΓΙΟ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
Το 1996 γιορτάστηκε στο Πορτοκάγιο η επέτειος για τα διακόσια χρόνια από την ημέρα της συγκρούσεως του στολίσκου του Κατσώνη με τις ενωμένες γαλλοτουρκικές δυνάμεις. Η δεκαετία του 1770-1780 ήταν μαύρα χρόνια για τον κατακαημένον το Μοριά. Η επανάσταση του 1769, τα Ορλωφικά δηλαδή και η καταστροφή του Παναγιώταρου και των Κολοκοτρωναίων που ήταν μαζί τους στην Καστάνια, ήταν μια πραγματική συμφορά για την Πελοπόννησο. Αλλά και η Μάνη περνούσε τα πιο δύσκολα χρόνια της πολυτάραχης ιστορίας της, γιατί οι Τούρκοι με τον θεσμό του Μανιάτμπεη απειλούν την ελευθερία της, που μέχρι τότε κατάφερε με αιματηρούς αγώνες να διατηρήσει. Σαν αχτίδα παρηγοριάς έλαμψε σε λίγο η δράση του Κατσώνη κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1788-1792.
Όταν η αυτοκράτειρα της Ρωσίας, πριν από 200 χρόνια, υπέγραφε την συνθήκη που τερμάτιζε τον πόλεμο αυτόν ο Λάμπρος, καθώς είναι γνωστό δεν υπέγραψε τη δική του ειρήνη.
Οργισμένος για την εγκατάλειψη των Ελλήνων από τους συμμάχους των Ρώσους απεφάσισε να διατηρήσει τον μικρό στόλο και να συνεχίσει τον αγώνα κατά των Οθωμανών.
Ο στολίσκος είχε ανάγκη από χρήματα για να συντηρηθεί και οπωσδήποτε από λιμάνια για να προσορμίζεται. Το λιμάνι της Τζιας, στο οποίο μέχρι τότε προσορμιζόταν συνήθως ο στόλος του, τον εξυπηρετούσε όσο τον προστάτευε η ρωσική σημαία και η ιδιότητα του ρώσου αξιωματικού.
Διακόπτοντας τις σχέσεις του με τους Ρώσους υπεχρεώθη να ζητήσει ασφαλέστερο λιμάνι για το στολίσκο του και κατέφυγε στο λιμάνι του Πορτοκάγιου.
Το εκ φύσεως οχυρό του λιμένος και η παρουσία των Μανιατών έκαναν δύσκολες τις επιχειρήσεις των Τούρκων τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά. Με τις σκέψεις αυτές ο Κατσώνης τον Απρίλιο του 1792 έφτασε στο Πορτοκάγιο και άρχισε αμέσως την οχύρωση του λιμένος. Η παραμονή του στο Πορτοκάγιο παρετάθη επί τρίμηνο περίπου. Για τη δράση του κατά τη διάρκεια του χρόνου αυτού πολλά εγράφησαν.
Η δράση του Κατσώνη ενοχλεί τους Τούρκους αλλά και τους Γάλλους, των οποίων εμπορικά πλοία διασχίζουν συνεχώς τη θάλασσα στην οποία κινείται ο στολίσκος του Κατσώνη. Τα εμπορικά πλοία αισθάνονται κάποια ανασφάλεια και αυτό έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο εμπόριο και τα πολεμικά πλοία των Γάλλων αναλαμβάνουν την προστασία του εμπορικού ναυτικού. Οι προστριβές μεταξύ των Γάλλων και του Κατσώνη δεν εβράδυναν και όταν τις τελευταίες ημέρες του δευτέρου δεκαημέρου του Ιουνίου 1792 τριάντα περίπου πολεμικά του τουρκικού στόλου επετέθησαν κατά του Πορτοκάγιου για να καταστρέψουν το στόλο του Κατσώνη, εμπροσθοφυλακή του τουρκικού στόλου και ισχυρή μονάδα κρούσεως απετέλεσε η Γαλλική φρεγάτα Μετριόφρων, η οποία υπό τον κυβερνήτη Venel άρχισε πρώτη τα καταιγιστικά πυρά κατά του στόλου του Κατσώνη.
Τρεις μέρες κράτησε η άνιση πάλη. Οι φθορές που υπέστησαν οι επιτιθέμενοι Τουρκογάλλοι ήταν τρομαχτικές, αλλά το τέλος του άνισου αγώνα δεν μπορούσε παρά να είναι εις βάρος του Λάμπρου, αφού οι Τούρκοι και οι Γάλλοι είχαν πίσω τους τις ανεξάντλητες πηγές των χωρών τους, ενώ ο Λάμπρος δεν είχε παρά την άγονη Μάνη, η οποία μπορούσε να τον ενισχύσει με πολεμιστές, αλλά τα υλικά μέσα της φτωχής χώρας ήταν εντελώς περιορισμένα. Την τρίτη ημέρα κατά τις σχετικές πληροφορίες ο Κατσώνης πήρε περί τους δώδεκα άντρες και με ταχύπλοο σκάφος, εκμεταλλευόμενος το σκοτάδι της νύχτας πέρασε ανάμεσα από τα εχθρικά πλοία και έφτασε στα Κύθηρα.
Στο Πορτοκάγιο άφησε το Γ. Ανδρούτσο με τους πολεμιστές του. Για τη δράση του Κατσώνη και προ παντός για τον τριήμερο αγώνα του Πορτοκάγιου και την αποχώρηση του Ανδρούτσου έχουν γραφεί πολλά τα μυθιστορηματικά. Οι ασάφειες και ανακολουθίες δεν παρατηρούνται μόνο σε ερασιτέχνες παραδοξογράφους, αλλά και σε δοκίμους ιστοριογράφους. Θα αρκεστούμε σε περιπτώσεις γνωστών επιστημόνων, οι οποίοι παρασυρμένοι από εντελώς αναξιόπιστες πηγές οδηγήθησαν στη διατύπωση απόψεων που προκαλούν θλίψη στον αναγνώστη.
Στη γνωστή μελέτη του για την πολεμική ιστορία του Μοριά ο Γιάννης Βλαχογιάννης αναφέρεται στην παρουσία του Κατσώνη στο Πορτοκάγιο, εκτενέστερα δε στην πορεία του Ανδρούτσου από το Ταίναρο στη βορεινή Πελοπόννησο, από όπου κατάφερε να βρει πλοία και να φύγει. Για την εγκατάσταση του Κατσώνη στο Πορτοκάγιο λέει πως αυτή έγινε χωρίς τη θέληση του μπέη της Μάνης. 'Οταν πιο κάτω προσπαθεί να αιτιολογήσει την ξαφνική αποχώρηση του Κατσώνη γράφει πως «αυτή μας την εξηγεί του μπέη η προσταγή ίσως και φοβέρα». Αν όμως ο Κατσώνης λογάριαζε τόσο τις προσταγές του μπέη και φοβότανε τη φοβέρα του πώς κράτησε το λιμάνι μήνες χωρίς τη θέλησή του. Είναι γνωστό πως ο Τζανέτμπεης Γρηγοράκης, τότε μπέης της Μάνης. όχι μόνο δεν καταδίωκε τους εχθρούς των Τούρκων αλλά και με προθυμία τους βοηθούσε γι' αυτό άλλωστε και επέσυρε την εναντίον του οργή τους.
Δυσάρεστη έκπληξη δοκιμάζει ο αναγνώστης διαβάζοντας τις σχετικές με τον Κατσώνη και τον Ανδρούτσο πληροφορίες. που βρίσκει στην ιστορία του καθηγητού του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης Α. Βακαλόπουλου. Στον τέταρτο τόμο της ιστορίας αυτής διαβάζαμε:
«Ταυτόχρονα - ύστερα από εντολή του επικεφαλή του τουρκικού στόλου - εφορμούν εναντίον του οι Μανιάτες με επικεφαλής τον μπέη της Μάνης Ζανέτο Κουτήφαρη. Την τρίτη μέρα τα ελληνικά πληρώματα εγκατέλειψαν τα πλοία τους και επεχείρησαν να διασκορπιστούν και να διαφύγουν. Οι Μανιάτες τους καταδιώκουν, αποκεφαλίζουν όσους πιάνουν και παρουσιάζουν τα κεφάλια τους στον πασά. Εξαίρεση έκανε ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, ο οποίος διαφύλαξε στην Τζίμοβα όσους άνδρες αιχμαλώτισε και μάλιστα μη υπακούοντας στους Τούρκους φρόντισε να τους επιβιβάσει σε καΐκι και να τους φυγαδεύσει».
Από τα γραφτά του φαίνεται πως ο Βακαλόπουλος παρεσύρθη από εντελώς αναξιόπιστες πηγές, στις οποίες και παραπέμπει, χωρίς να επιχειρήσει κανέναν έλεγχο της αξιοπιστίας των.
Η ιστορία της Μάνης φαίνεται πως του ήταν άγνωστη. Γράφει, καθώς είδαμε, ότι οι Μανιάτες όρμησαν κατά των ανδρών του Κατσώνη έχοντας επικεφαλής τον μπέη της Μάνης Τζανέτο Κουτήφαρη. Ο Τζανέτος Κουτήφαρης είχε γίνει μπέης πριν από 16 χρόνια, τώρα είναι κυνηγημένος από τους Τούρκους και είχε ζητήσει σωτηρία στη Ζάκυνθο, αλλά και η ηλικία του δεν ήταν κατάλληλη για πολεμικές εφορμήσεις. Μπέης της Μάνης ήταν ο Τζανέτμπεης Γρηγοράκης, άνθρωπος γνωστός για την προσήλωσή του στην ιδέα της εθνικής ελευθερίας.
Ο Κατσώνης οχύρωσε το Πορτοκάγιο όχι απλώς με τη συγκατάθεση αλλά με τη βοήθεια των Μανιατών. Η συνεργασία του Κατσώνη με τους Μανιάτες δεν άρχισε το 1792, αλλά το 1788, δηλαδή από την αρχή του πολέμου. Περί αυτού υπάρχουν μαρτυρίες αναμφισβήτου κύρους. Σε αναφορά του Μαρκησίου Felix από 30-8-1788 διαβάζαμε:
«Ένεκα των αδικιών, ας κάμνουν εις το εμπόριον ημών όλα τα υπό ρωσικήν σημαίαν καταδρομικά, των οποίων τα 3/4 είναι πειρατικά, όλα εξωπλισμένα δια Μανιατών, είμαι ηναγγασμένος να συλλάβω όλους τους μη ακολουθούντας τας συνθή-κας, διότι άνευ τούτου 20 εξωπλισμέναι φρεγάται δεν θα ήτο δυνατόν να επαρκέσουν να διατηρήσουν την ησυχία εις τας θάλασσας της Ανατολής. Μαρκήσιος St. Felix»
Στην κατηγορία αυτή ο Κατσώνης απαντώντας προς το γενικό Πρόξενο St. Sauveur τονίζει «Δεν εξόπλισα πειρατάς αλλά καταδρομείς εναντίον εχθρικού έθνους».
Άλλη έγκυρη πληροφορία:
« Βερσαλλίαι 31-8-1788 Ο κόμης De La Luzerne μου επεφόρτισε να λάβω την τιμήν να απευθύνω εις τον κόμητα το έγγραφον του μαρκησίου Felix, εν ω ο αξιωματικός ούτος αναφέρει τους λόγους, οίτινες παρεκίνησαν αυτόν να μεταχειρισθή ως πειρατικόν εν καταδρομικόν Μανιατών υπό σημαίαν και δίπλωμα ρωσικόν. Κρίνεται απαραίτητον να γίνουν παραστάσεις εις την αυλήν της Ρωσίας επί της ευκολίας, μεθ’ ης ο Ταγματάρχης Λάμπρος διανέμει διπλώματα καταδρομής εις πλοιάρχους και πληρώματα Μανιάτας, οίτινες μη αναγνωρίζοντες ουδεμίαν εξουσίαν κατέφυγον εις ταύτην την καταδρομήν».
Ο Γάλλος περιηγητής Olivier που ταξίδεψε στην Ελλάδα στα 1793 και έμαθε συγκεκριμένα γεγονότα έγραφε:
«Η Πύλη μαθαίνοντας τον επανεξοπλισμό του Κατσώνη και τη βοήθεια που έπαιρνε από τους Μανιάτες ενίσχυσε τις δυνάμεις του καπουδάν Πασά και ταυτόχρονα κινητοποίησε τα τουρκικά στρατεύματα του Μοριά για εισβολή στη Μάνη από την πλευρά του Μυστρά.»
Ο πρόξενος της Γαλλίας στα Επτάνησα Saint Sauveur, που παρακολούθησε τον πόλεμο του 1787-1792 και ήταν υποχρεωμένος να ενημερώνει την κυβέρνης;h του σε σχετική αναφορά γράφει:
«Από τη στιγμή αυτή συγκέντρωσε τις δυνάμεις του, άφησε το λιμάνι της Τζιας, κατευθύνθηκε στη Μάνη και άραξε στο κόρφο του Πορτοκάγιου. Διάλεξε αυτό το καταφύγιο υπολογίζοντας στον φιλελευθερισμό των Μανιατών που βρίσκονται σε αδιάκοπο σχεδόν πόλεμο με τον Τούρκο. 'Ηταν σίγουρος πως θα τον δεχτούν με προθυμία».
Ο Άγγλος ιστορικός Φίνλεϋ λέει πως ο Κατσώνης «Έκαμε το Πορτοκάγιο στη Μάνη ναυτικό του ναύσταθμο αφού εξησφάλισε τη βοήθεια των Κακαβουλιωτών».
Η τραγωδία των Ορλωφικών ήταν τρομερό πλήγμα κατά του Έθνους. Τα άγρια στίφη των Τουρκαλβανών δέκα ολόκληρα χρόνια σκορπούσαν τον όλεθρο στον κατακαημένον το Μοριά, αλλά και η Ρούμελη λούφαξε μπροστά στην Τραγωδία της Πελοποννήσου.
Οι θηριωδίες των Αλβανών και η βαρεία σκιά του αιμοσταγούς Αλή των Ιωαννίνων, που ενεφανίσθη σε λίγο, ως βραχνάς επεκάθησαν στα στέρνα του Έθνους. Τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα απελπισία και τρόμος συνέχουν την ψυχή του δουλωμένου γένους. Στα χρόνια εκείνα της συμφοράς και του ολέθρου το κήρυγμα του Κατσώνη ακούγεται ως άσμα αναστάσεως.
Η φωτεινή μορφή του και η λάμψη των τηλεβόλων του Πορτοκάγιου είναι η ροδοδάκτυλος Ηώς που προαναγγέλει την ανατολή της Εθνεγερσίας. Στο Πορτοκάγιο ο Κατσώνης με τους ομόφρονές του Μανιάτες άρχισαν τον πρόλογο της εποποιΐας του '21.
Ο Μανιάτες θα γράψουν και τον επίλογο, αλλά και του Κατσώνη η μορφή δεν εξέλιπε με τον αφανισμό της υλικής του υποστάσεως.
Η δράση του Κατσώνη στις ώρες εκείνες του τρόμου τού εξασφαλίζει την αιώνια ευγνωμοσύνη του έθνους. |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου