"Περί εκφοβισμού ο λόγος"...*Γράφει η Άννα Τιρικανίδου - Καθηγήτρια - Διευθύντρια Σχολείου Θεσσαλονίκης

...αρκετά χρόνια πίσω ήταν ο Άλεξ, πριν τρία χρόνια ήταν ο Βαγγέλης Γιακουμάκης, χθες ένα 15χρονο παλληκάρι έδωσε τέλος στη ζωή του. 
Και πόσα άλλα θύματα που αναφέρθηκαν απλά ως στατιστικά στοιχεία.
Ένα νεκρό σώμα κρέμεται απαγχονισμένο σ' ένα μπαλκόνι, λυτρωμένο από 
το μαρτύριό του, σαν ήρωας σε αρχαία τραγωδία που έφτασε, επιτέλους, 
στην κάθαρση, επιβεβαιώνοντας με τρόπο τραγικό την ίδια του την τραγικότητα. Τίποτα πια δε μπορεί να τον αγγίξει, τώρα θ' αναπαυτεί, δε χρειάζεται πια 
να κρύβεται και να ντρέπεται. Ο εκφοβισμός είναι, δυστυχώς, διαχρονική συμπεριφορά της ελληνικής κοινωνίας. 
Στη γειτονιά, στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στο γήπεδο, στις παρέες, στον στρατό, στην εργασία, στη Βουλή, στη ζωή, γενικότερα, το πρότυπο του νταή, του "άνδρα" του πολλά βαρύ, που αντλεί την αξία του από το νταηλίκι και τον τραμπουκισμό καλά κραττεί. 
Και φυσικά, να μην ξεχνάμε τον διαδικτυακό διάλογο και την αδυσώπητη ανθρωποφαγία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Άνθρωποι και ζωές 
κρέμονται στα μανταλάκια με τρομακτική ευκολία, σε μία επίδειξη ισχύος. 
Θα τολμούσα να πω ότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική πρόοδος, 
καθώς αρχίσαμε να κουβεντιάζουμε για το φαινόμενο ανοιχτά. 
Φρονώ ότι παλιότερα το φαινόμενο ήταν πιο σύνηθες, συχνό κι έντονο, 
αφού αν κοιτάξουμε πίσω στον χρόνο το χειροκρότημα που εισέπραττε 
ο δράστης με την ιδιότητα του νταή-γαμάουα δεν ήταν ευκαταφρόνητο. 
Σήμερα, το πολιτισμένο κομμάτι της κοινωνίας έχει θέσει ευθέως το πρόβλημα, δεν το κρύβει κάτω από το χαλί, αντιμετωπίζοντάς το με ανεκτικότητα του τύπου, "εντάξει, όλοι παρεκτρεπόμαστε κάποιες φορές, μην μεγαλοποιούμε τα πράγματα" και προσπαθεί να το αντιμετωπίσει μ' ειλικρίνεια και αποφασιστικότητα. 
Ο Έλληνας φαίνεται να τραμπουκίζει μ' ευκολία, ξεκινώντας από τη λεκτική βία του "Ξέρεις, ποιος είμαι εγώ;" ή του "Θα σε στείλω στον Έβρο" ή του "Αει, μωρή, που μου θέλεις και τιμόνι, τράβα στο σπίτι σου να τηγανίσεις κανέναν κεφτέ", "Ίσα, μωρή παλιαδελφή - πουστάρα", για να φτάσουμε σ' αυτόν που απειλεί 
να σε πλακώσει στο ξύλο, να σου σπάσει τα μούτρα και να σου φτιάξει τη σκατόφατσα, σε αυτόν που σπάει βιτρίνες, βάζει φωτιές, καταλαμβάνει πανεπιστήμια, σχολεία και δημόσια κτήρια, καταστρέφει δημόσια και ιδιωτική περιουσία, ξηλώνει κι εκσφενδονίζει καθίσματα στο γήπεδο, κάνει ντου και σταματάει με το έτσι θέλω εκδηλώσεις, με τις οποίες διαφωνεί ιδεολογικοπολιτικά, και πόσες άλλες επικίνδυνες συμπεριφορές. 
Η λογοτεχνία κι ο κινηματογράφος βρίθουν ανάλογων παραδειγμάτων. 
Περίεργο, αλήθεια, που ανακαλύπτουμε την Αμερική, κάθε φορά που 
συμβαίνει ένα τραγικό γεγονός, όπως η αυτοκτονία ενός 15χρονου. 
Πόσες φορές στα σχολεία, συνήθως κατά τη διάρκεια της εφημερίας, 
στο διάλειμμα, δεν παρατηρήσαμε οι εκπαιδευτικοί έναν μοναχικό μαθητή, 
ν' απομονώνεται στην αυλή, κοιτώντας νευρικά το ρολόι του, μετρώντας 
ένα ένα τα δευτερόλεπτα, μέχρι να χτυπήσει το κουδούνι και να λυτρωθεί 
από το μαρτύριό του. Ή να φεύγει από το σχολείο, τρέχοντας για να μην 
τον προλάβει ο καθημερινός του εφιάλτης. 
Είναι τόσο απελπισμένο το θύμα, που φτάνει ακόμα και να καλύψει τον δράστη, προκειμένου να γίνει αποδεκτός, να τον συμπαθήσει ο δράστης και να τον 
αφήσει στην ησυχία του. 
Συνήθως, όλοι ξέρουμε αλλά κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε, για να μη 
βγούμε από τη βολή μας ή για να μην χρειαστεί να συγκρουστούμε με 
πρόσωπα και καταστάσεις, να μην χρειαστεί να παρακάμψουμε την 
αποκρουστική ελληνική γραφειοκρατία, η οποία δυσχεραίνει έως και 
παρεμποδίζει την συνεγασία των σχολείων με τους ψυχολόγους. 
Τα παιδιά που υποφέρουν, παρουσιάζουν αλλαγή στην επίδοσή και 
στη συμπεριφορά τους, αλλάζουν δρόμο πηγαίνοντας στο σχολείο, 
απομονώνονται, κλείνονται στον εαυτό τους, χάνουν την όρεξή τους, 
κρύβουν το σώμα τους, για να μην δουν τυχόν μελανιές ή πληγές οι 
γονείς τους, κ.α. 

Δεν είναι δυνατόν να μην παρατηρήσεις κάποιο από αυτά τα σημάδια. 
Ακόμα και η σιωπή αυτών των παιδιών είναι τόσο απόκοσμη, που κραυγάζει 
μ' έναν τρόπο δραματικό. 
Το πρώτο που επείγει είναι να σπάσει αυτός ο κώδικας της σιωπής, 
από το ίδιο το θύμα, από τους συμμαθητές/φίλους του, από τους γονείς και 
τους καθηγητές του. 
Ως διευθύντρια, βρέθηκα στην πραγματικά δυσάρεστη θέση, να τιμωρήσω αυστηρά μαθητές, οι οποίοι επιχειρούσαν συστηματικά να εκφοβίσουν συμμαθητές τους, ξεκινώντας από την πιο κλασική συμπεριφορά "bully", 
αυτήν του να ασκεί ο δράστης ανελέητα λεκτική/ψυχολογική βία, χλευάζοντας μέχρι τελικής πτώσεως κάποιο "κουσούρι" στην εμφάνιση του συμμαθητή του 
και καταλήγοντας να χρησιμοποιεί τη σωματική του δύναμη, χρησιμοποιώντας τον ανήμπορο συμμαθητή του ως σάκο του μποξ. 
Κι ενώ ήταν πολύ ξεκάθαρο ότι το σχολείο κι εγώ δεν υπάρχει καμία περίπτωση ν' ανεχθούμε, να περιθάλψουμε και να υποθάλψουμε τέτοιες συμπεριφορές ο "bully" συχνά επέμενε ανεξήγητα, δοκιμάζοντας προκλητικά τα όρια όλων μας. Το πιο θλιβερό είναι η άρνηση της αγίας ελληνικής οικογένειας, να δεχτεί ότι ο γιος / η κόρη της ασκεί βία πάνω σε αδύναμους συμμαθητές του/της, κάνοντας τη ζωή τους κόλαση. 
Από το "Μα τί λέτε, κυρία διευθύντρια, το δικό μου το παιδί δεν κάνει τέτοια πράγματα, εμείς είμαστε οικογένεια με ήθος, έχουμε πρόσωπο στον επαγγελματικό και κοινωνικό μάς κύκλο" στο 
"Δεν είσαι καλά, κυριούλα μου, θα σου κάνω αναφορά στο Υπουργείο 
ή θα σου κάνω μήνυση και θα τρέχεις και δε θα φτάνεις, θα σου δείξω εγώ, δεν είμαστε τίποτα τυχαίοι εμείς". 
Πράγματι, δεν είστε τίποτα τυχαίοι, γίνατε όμως γονείς κατά τύχη. 
Δεν ήσασταν έτοιμοι γι' αυτήν την τεράστια ευθύνη αλλά και δημιουργική πρόκληση, που είναι το να μεγαλώσεις έναν υγιή άνθρωπο, έναν αξιοπρεπή δημοκρατικό πολίτη, που ξέρει να σέβεται το συνάνθρωπό του και να λύνει 
τις όποιες διαφορές του με τρόπο πολιτισμένο. 
Μία ύπαρξη που δεν αντλεί την αξία της από τη μιζέρια του φοβισμένου, 
που δεν νιώθει επιβεβαίωση κάθε φορά που κάποιος τρέμει τη γροθιά του. 
Κι αν τύχει ο γονιός να είναι δικηγόρος, εκεί να δείτε, να πέφτουν βροχή 
οι απειλές στην καθηγητριούλα, που τόλμησε να υπαινιχθεί ότι το 
βλαστάρι τους παρουσιάζει ανησυχητικά προβληματική συμπεριφορά και 
πρέπει ν' ακολουθήσει πρόγραμμα εξατομικευμένης παρέμβασης από ειδικό. 
"Θα σου δείξω εγώ, ποιος χρειάζεται εξατομικευμένη παρέμβαση, εσύ και 
όλο σου το σόι, μουρλοκακομοίρα", η συνήθης ατάκα που συνοδεύεται από 
το παγερό βλέμμα του ανθρώπου, ο οποίος αισθάνεται κυρίαρχος, γιατί 
γνωρίζει τον νόμο. 
Αυτόν τον νόμο που γνωρίζεις κι εσύ, τουλάχιστον στον βαθμό που είναι 
κομμάτι της εργασίας σου. 
Συμπαθάτε με οι φίλοι δικηγόροι, προφανώς και δε γενικεύω, αλλά η 
κατάθεση είναι άκρως βιωματική. Τόσο βιωματική, που πρώτη εγώ ομολογώ 
στον εαυτό μου ότι ''έχασα", νικήθηκα, γιατί δεν κατάφερα να δώσω στον 
δράστη να καταλάβει το λάθος του, με όρους παιδαγωγικούς. 
Κανείς μαθητής δεν επιχειρεί να εκφοβίσει συστηματικά συμμαθητή του, 
όταν ξέρει ότι οι γονείς του δε θα του επιτρέψουν αυτήν την επαίσχυντη συμπεριφορά, δε θα την ανεχτούν επ' ουδενί. 
Αυτοί που επιδίδονται στην εν λόγω πρακτική, είναι συνήθως παιδιά, συνηθέστερα στην εφηβική ηλικία, που χαίρουν ασυλίας για ό,τι κι αν κάνουν. "Παιδί είναι, κυρία Άννα, θα κάνει και καμία χαζομάρα". 
"Ναι, είναι παιδί, αλλά όταν επιχειρεί να εκφοβίσει συστηματικά κάποιον συμμαθητή του, παύει να είναι παιδί, προσπαθεί να υποδυθεί έναν άλλο ρόλο 
κι αυτό θα έπρεπε να σάς ανησυχεί διπλά, αξιότιμη κυρία". 
Το φαινόμενο του εκφοβισμού αντιμετωπίζεται άμα τη γενέσει του, με αποφασιστικές επεμβάσεις, θέτοντας τον δράστη ενώπιον των ευθυνών του, τιμωρώντας τον παραδειγματικά, αν χρειαστεί. Κάποτε ρώτησα έναν μαθητή, γιατί επέμενε να παρενοχλεί μια συμμαθήτριά του, για να λάβω τις 
εξουθενωτικές απαντήσεις: 
"Με διασκεδάζει ο φόβος της, γούστο έχει που την κάνω ξεφτίλα μπροστά 
σε όλους κι εν τέλει, ... έτσι, γιατί ΜΠΟΡΩ". 
Δυστυχώς γι' αυτόν αλλά και γι' όλους μας, ο "bully" δεν αντιλαμβάνεται ότι 
η τραγική φιγούρα της όλης ιστορίας, ο παλιάτσος της παράστασης είναι ο ίδιος, αυτός που για να νιώσει όμορφα, έχει ανάγκη το χειροκρότημα που χρειάστηκε να το εκβιάσει. 
Ένα άλλο ζήτημα, βέβαια, είναι και η αυτοπεποίθηση των θυμάτων. Συνήθως, είναι παιδιά με κλειστό χαρακτήρα και χαμηλή αυτοεκτίμηση κι αυτοπεποίθηση. Παιδιά με διαφορετικά ενδιαφέροντα, με ευαισθησίες ασυνήθιστες για την ηλικία τους αλλά και για τη σκληρότητα που εμφανίζει 
η ελληνική νοοτροπία. 
Αν χρειαστεί, δείξτε στον "bully" ότι πάντα κάποιος θα ΜΠΟΡΕΙ και σε σχέση 
με αυτόν. 
Η εξουσία είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις. 9 Ιουλίου 2018 και η ελληνική κοινωνία ζέχνει ... αποπνικτική υγρασία σκοτεινού υπογείου ερμητικά κλειστού, αμήχανη γεύση ταγγίλας, γλυκόπικρη διαπίστωση ότι όλα τριγύρω αλλάζουνε 
κι όλα τα ίδια μένουν. 
Το 'πε κι ο *ποιητής ο μάστορης τόσο όμορφα: 
"Αλλά κάτεχε, μόνο εκείνος που παλεύει τα σκοτάδια μέσα του, 
θα 'χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο". 
Συλλυπητήρια στην οικογένεια του 15χρονου μαθητή, δε μπορώ ούτε να διανοηθώ πώς είναι να σηκώνεις αυτό το δυσβάσταχτο φορτίο!

Άννα Τιρικανίδου

φωτό από i-rena - pinterest

*Οδυσσέας Ελύτης
ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ (1959)