Περί της ένδειας των Αναλυτικών

"Τί σημαίνει ακριβώς η λέξη "Κατηγορία", είτε στον Αριστοτέλη, είτε στον Καντ, 
είτε στον Έγελο, πρέπει να ομολογήσω ότι ποτέ μου δεν κατάλαβα."
Ράσσελ, Η Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας

Το περίεργο βέβαια θα ήταν να είχες καταλάβει. 
Αλλά τι να περιμένεις από έναν Αναλυτικό; 
Τι σχέση έχουν, εξάλλου, οι Αναλυτικοί με την Φιλοσοφία; 
Καμία, εκτός και αν το να λύνεις γλωσσικά sudoku και να αναρωτιέσαι αν το κεφάλι 
της πάπιας είναι όντως της πάπιας ή καμιάς χήνας, καλούνται Φιλοσοφία. 
Και, σε τελική ανάλυση, οι Κατηγορίες είναι γλωσσικές - τι σχέση έχουν οι Αναλυτικοί 
με την... Γλώσσα; 
Αστεία πράγματα. 
Αυτό που μας λέει ο Ράσσελ, ούτε λίγο, ούτε πολύ, είναι ότι δεν έχει καταλάβει 
τα βασικά της Φιλοσοφίας, αφού οι Κατηγορίες πρωτοεμφανίζονται στον Πλάτωνα, 
ορίζονται ως "Κατηγορίες" στον Αριστοτέλη, και φυσικά όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι ασχολούνται με αυτές. 
Τις 10 Κατηγορίες του Αριστοτέλη, ο Καντ τις έκανε 12 και το αποκάλεσε αυτό 
"Κριτική Φιλοσοφία" - ούτε την Φιλοσοφία του Καντ κατάλαβε, κοντολογίς, που 
του αφιερώνει και 10 - μόνον - σελίδες, καταλήγοντας στο ότι δεν λέει τίποτα. 
Επόμενο, αν δεν ξέρεις τι είναι οι Κατηγορίες, τι να κάτσεις να γράψεις για τον Καντ; 
Τα ίδια ακριβώς κάνει και με τον Αριστοτέλη. Και με τον Χέγκελ επίσης. 
Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: αφού δεν ήξερες, γιατί δεν ρώταγες; 
Δεν μπορεί, κάποιος, σε κοντζάμ Cambridge θα ήξερε, δεν μπορεί να ήτανε όλοι.. Αναλυτικοί, ρώτα έναν Ηπειρωτικό, ή, εν πάση περιπτώσει, πάρε το βιβλίο 
του Βιρβιδάκη "Αρχές Φιλοσοφίας", της Β' Λυκείου να μάθεις τι είναι οι Κατηγορίες, 
ή το βιβλίο του Πελεγρίνη, επίσης της Β' Λυκείου. 

Ο Ράσσελ, στο περίφημο του βιβλίο "Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας", που διδάσκεται 
σε όλα τα δυτικά πανεπιστήμια, τους βγάζει όλους άσχετους και λίγους, αφιερώνει 
σε όλους τους γίγαντες του πνεύματος από 7 μέχρι 10 σελίδες max, αλλά αφιερώνει 
στον Λοκ, το απόλυτο τίποτα, τον "φιλελεύθερο" που υποστηρίζει την δουλεία 
σε γυναίκες και παιδιά, τον πουριτανό, παιδί παπάδων, που προάγει τα χριστιανικά πιστεύω, τον φιλοσοφικά ανύπαρκτο, 30+ σελίδες. 
Βγάζει τους μισούς ηπειρωτικούς φιλοσόφους φασίστες και τους άλλους μισούς 
σταλινιστές, και "ξεμπερδεύει", έτσι νομίζει τουλάχιστον, από ολόκληρη την 
Ηπειρωτική Φιλοσοφία. 
Μέχρι και τον Λόρδο Βύρωνα αποκαλεί πρόδρομο των ναζί! 
Και τι έμεινε; Η Αναλυτική βρε κουτό. Το πικ της προπαγάνδας του το αγγίζει βέβαια 
όταν λέει ότι η μεγαλύτερη και πιο επιτυχημένη επανάσταση όλων των εποχών 
ήταν η.. Ένδοξη. Τόσο "ένδοξη" που αμφιβάλλω αν την έχει ακουστά το 5% του 
πληθυσμού του πλανήτη. 
Η Γαλλική Επανάσταση, η μήτηρ ολόκληρης της νέοτερικότητας, σαν να μην έγινε, 
σαν να μην υπήρξε, ένα πράγμα. Ας μην είμαστε όμως τόσο ισοπεδωτικοί, 
από όλους τους Ηπειρωτικούς αναγνωρίζει τον Σπινόζα. 
Κάτι είναι και αυτό, θα μου πεις, φαυλότητα είναι αυτό, θα σου απαντήσω.
Ας πούμε, όμως, και δύο λόγια περί "Κατηγοριών".
"Κατηγορία" είναι η α π ό δ ο σ η, και τις 10 κατηγορίες του ο Αριστοτέλης της ορίζει 
μέσα από τα 10 ερωτηματικά επιρρήματα:

1) Αν;
2) Τι;
3) Από πού;
4) Γιατί;
5) Πόσο;
6) Με ποιόν τρόπο;
7) Πότε;
8) Πού;
9) Πώς;
10) Με τί;

Ο Άνθρωπος έχει την δυνατότητα, μέσω της γλώσσας, να θέτει ερωτήματα στον 
ίδιο του τον εαυτό, και αυτό είναι η Βάση ολόκληρης της Φιλοσοφίας (λεπτομέρεια που διέφυγε του μαθηματικού), αφού ως Φιλοσοφία ορίζεται η ενασχόληση με ερωτήματα, 
που συνήθως είναι έσχατα ή οριακά. 
Ο Αριστοτέλης λοιπόν, κατηγοριοποιώντας την γλώσσα, ορίζει το πόσα διαφορετικά 
είδη (Κατηγορίες) ερωτημάτων μπορεί να θέσει ο άνθρωπος, και συνεπώς το πόσα διαφορετικά είδη (Κρίσεις) απαντήσεων δύναται να εκφέρει. 
Παραδείγματος χάριν το "Πόσο;" αφορά την Κατηγορία της Ποσότητας, 
το "Γιατί" της Αιτιότητας, το "Πότε" του Χρόνου, το "Πού;" του Χώρου, 
το "Πώς" του Τρόπου, το "Με τί;" της Σχέσης, κ.ο.κ. 
Για αυτό, αργότερα, ο Καντ ορίζει τις 12 Κατηγορίες μέσω των τεσσάρων τίτλων 
'Ποσότητα", "Ποιότητα", "Σχέση", "Τρόπος", από όπου προέρχονται και τα 12 είδη 
Κρίσεων, που δύναται ο άνθρωπος να εκφέρει. 
Όλα αυτά, βέβαια, παραείναι "προχωρημένα" για έναν που ασχολείται με την Φιλοσοφία 
και τη Γλώσσα, για έναν Αναλυτικό, ανεξαρτήτως του αν αυτά τα συναντάς και στην Γραμματική γυμνασίου (Πίνακας ερωτηματικών επιρρημάτων).
Συνεπώς, και εν κατακλείδι, στον Καντ (που πέτυχε την πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση Κατηγοριών μέχρι σήμερα, και που σε αυτήν βασίστηκε και ο Χέγκελ), έχουμε τις εξής Κατηγορίες με τις αντίστοιχες Κρίσεις τους (εξού και Κριτική Φιλοσοφία):

1) Του Ποσού (Ποσότητας)
α) Ενότητα
β) Πολλότητα
γ) Ολότητα

2) Του Ποιού (Ποιότητας)
α) Πραγματικότητα
β) Άρνηση
γ) Περιορισμός

3) Της Αναφοράς (Σχέσης)
α) Ουσία/Συμβεβηκός
β) Αίτιο/Αιτιατό
γ) Ποιόν/Πάσχον

4) Του Τρόπου (Τροπικότητας)
α) Δυνατότητα/Μη-Δυνατότητα
β) Υπάρχειν/Μη-Υπάρχειν
γ) Αναγκαιότητα/Τυχαιότητα

Και τις αντίστοιχες Κρίσεις:

1) Κατά το Ποσόν
α) Ενικές
β) Μερικές
γ) Καθολικές

2) Κατά το Ποιόν
α) Καταφατικές
β) Αποφατικές
γ) Αόριστες

3) Κατά την Αναφορά
α) Κατηγορικές
β) Αναφορικές
γ) Διαζευκτικές

4) Κατά τον Τρόπο
α) Προβληματικές
β) Βεβαιωτικές
γ) Αποδεικτικές

Αυτές είναι οι "Κατηγορίες Κατανόησης" που διαθέτει ο άνθρωπος.

Philippos V. Philios