Κεφάλι χωρίς μνήμη, είναι θέση αφρούρητη *Ναπολέων

Κεφάλι χωρίς μνήμη είναι θέση αφρούρητη, αλλά 

μνήμη χωρίς κεφάλι είναι ζωή αφρούρητη!...

Επισημαίνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *

Για την αλήθεια του 1821 ενώπιον της ελληνικής πραγματικότητας του 2015, σκόπευα να γράψω δυο κουβέντες, μια και όπως φέρεται να είπε ο Ναπολέων Βοναπάρτης «κεφάλι χωρίς μνήμη είναι θέση αφρούρητη», αλλά ιδού το πρόβλημά (μου): Αν περιφρουρήσεις τη θέση σου μέσω της ιστορικής μνήμης,
αγνοώντας την ιστορική πραγματικότητα - την ιστορική εξέλιξη - θα έχεις περιφρουρήσει και τη ζωή σου ή θα διαπιστώσεις πως το φρούριο σου είναι τελικά ο τάφος σου;

Θα προτρέξω και θα σου πω τι νομίζω: Πράγματι κεφάλι χωρίς μνήμη είναι θέση αφρούρητη, αλλά μνήμη χωρίς κεφάλι είναι ζωή αφρούρητη! Και κεφάλι είναι η ιστορική γνώση που έρχεται να αμφισβητήσει (αενάως) την τελεολογική διάσταση της ιστορικής μνήμης, μια και η τελευταία δεν είναι ζήτημα κοινωνικής ανάγκης, αλλά υπόθεση πολιτικής σκοπιμότητας. Ή αλλιώς: δεν είναι ζήτημα κοινωνικής προόδου, αλλά ζήτημα ηγεμονικής διάθρωσης μιας εθνότητας ή/και ενός ευρύτερου συστήματος κυριαρχίας. Ζήτημα συντήρησης μιας πολιτικής θέσης, με την μορφή του εθνικιστικού φρουρίου.

Η κριτική, με την έννοια της επιστημονικής αμφισβήτησης, εντός αυτού του «φρουρίου», θεωρείται ζωτικού χαρακτήρα προσβολή στα «ιερά και όσια» του έθνους - δηλαδή μιας συγκεκριμένης αναπαράστασης μιας φαντασιακής  πολιτικής κοινότητας - και έτσι μια ιδιότυπη λογοκρισία και αυτολογοκρισία, έρχεται να υπερασπιστεί το «φρούριο» μας. Αυτή η λογοκρισία και κυρίως η αυτολογοκρισία μας έρχεται λοιπόν να υποστηρίξει την ιστορική μνήμη, η οποία δομείται ως «πέπλο άγνοιας» της πραγματικότητας που αφορά ασφαλώς στις αντικειμενικές υλικές σχέσεις και στην υλική πραγματικότητα των εξίσου αντικειμενικοποιημένων διαλογικών αναπαραστάσεων (discourses) μέσω του εθνικισμού, της θρησκείας και της ιδεολογίας, αλλά και της πολιτισμικής συνέχειας δια της τελετουργίας των επετείων.   

Άρα, η λεγόμενη ιστορική μνήμη, ως συλλογικό υποσυνείδητο, δεν είναι για τον άνθρωπο ζήτημα (φυσιολογικής ή αμιγώς κοινωνικής) ζωτικής ανάγκης, αλλά εργαλείο εκείνων που νιώθουν την ανάγκη να αποκρύψουν την πραγματικότητα από τον εαυτό τους και από τους άλλους. Η ιστορική μνήμη είναι μια πολιτική κατασκευή που απομυθοποιείται αποκλειστικά μέσω της κριτικής επί των εννοιών που η ίδια κατασκευάζει για να περιφρουρήσει την «αλήθεια» της. Και αυτό αναγάγει την ιστορική γνώση σε μια επιστήμη που ερευνά αυτή καθ’ εαυτή την αρχαιολογία και γενεαλογία της γνώσης, σε μια επιστήμη που αναζητεί διαρκώς την πολιτικότητα στις τάξεις των πραγμάτων, οι οποίες είναι ηγεμονικές αποκρυσταλλώσεις που κατασκευάζουν με «οπλισμένο σκυρόδεμα» το «φρούριο» της θέσης μας, το οποίο με ένα μυθικό τρόπο ταυτίζεται με το «φρούριο» της ζωής μας.  

Κάπως έτσι η ιστορία ως επιστήμη των επιστημών θα προσέγγιζε την πραγματικότητα απομυθοποιώντας την κοινωνική, γεωπολιτική, οικονομική ή άλλη θέση μας δια της απομυθοποίησης της μνήμης μας, δια της τοποθέτησης των εννοιών στο ιστορικό τους (ταυτόχρονα υλικό και διανοητικό/διαλογικό) πλαίσιο. Έτσι από την περιφρούρηση μιας μυθοποιημένης μέσω της θυματοποιητικής αφήγησης – εθνικής ή ιδεολογικής - ταυτότητας, θα περνάγαμε στην αναγνώριση αυτής της ίδιας της ταυτότητας με όρους πραγματισμού, με όρους δηλαδή σύγχρονων ηγεμονικών σχέσεων. Και έτσι αντί για φαντασιακή περιφρούρηση της θέσης μας, θα μιλάγαμε για περιφρούρηση της ζωής μας.

Η περιφρούρηση της ζωής είναι βιοοικονομία και βιοπολιτική, ενώ η περιφρούρηση της θέσης πολιτική οικονομία και λαϊκιστική πολιτική, που τείνει είτε στον οικονομικό, είτε στον πολιτικό ολοκληρωτισμό! Αν τη «μνήμη» την τοποθετήσεις στο «κεφάλι» και όχι έξω από αυτό - όπως δυστυχώς και μάλλον ασυνείδητα πράττουν οι εθνικιστές και οι έμποροι της ιδεολογίας - τότε θα ξεφύγεις από την τελεολογία και την κυριαρχία της νεκρής ή άψυχης ύλης, όπως και των νεκρών, αγοραίων, τεχνοκρατικών ή μαρκετίστικων, ή ολοκληρωτικών ιδεών, για να καταλήξεις πως η ζωή είναι εδώ και όχι «εκεί πέρα», και για να περιφρουρηθεί έχει ανάγκη την κριτική συντριβή του μύθου πάνω στην πραγματικότητα, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η καθημερινότητά μας, απογυμνωμένη από τον ηθικισμό και την υποκρισία των τελετουργιών. Αυτό το ξεγύμνωμα της καθημερινότητας κατασκευάζει το φρούριο της ζωής, ενώ παράλληλα έρχεται να υποστηρίξει την ανάγκη επανασύνδεσης της πολιτικής με την ηθική.              

Αν δεις την ελληνική επανάσταση του 1821 με τα μάτια της κυρίαρχης εθνικής μας ιστορίας έρχεσαι να κατασκευάσεις ένα φρούριο, μια αυθαίρετη πολιτική θέση, για να σώσεις σήμερα το κεφάλι σου που κινδυνεύει μέσα στον ανταγωνισμό της αγοράς! Αν, ωστόσο, μπορούσαμε να δούμε την ελληνική επανάσταση στο πλαίσιο εξέλιξης των ιστορικών εννοιών, οι οποίες αναπαριστούν ασφαλώς υλικές σχέσεις, που με την σειρά τους δομούν ηγεμονικά περιβάλλοντα, ηγεμονικές αποκρυσταλλώσεις με την μορφή νέων τάξεων πραγμάτων, παράλληλα με νέες κοινωνικές τάξεις, τότε ίσως να μπορούσαμε να συνδέσουμε αρμονικά το 1821 με το 2015 σε αυτόν τον συγκεκριμένο τόπο και να μιλήσουμε για την αλήθεια του 1821 ενώπιον της πραγματικότητας του 2015! Εδώ, τώρα είναι το κεφάλι που ρυθμίζει την «μνήμη», για να παραχθεί ένα πραγματιστικό, γνωστικό μοντέλο που θα μας παρακινήσει για συγκεκριμένη δράση/συμπεριφορά.     

Αν η «μνήμη» είναι μνημείο ή πλαίσιο προσέγγισης της πραγματικότητας και δεν συμβαίνει το αντίστροφο (: η πραγματικότητα να είναι πλαίσιο κριτικής προσέγγισης της «μνήμης») είναι η ερμηνευτική βία που βασιλεύει και χαράσσει πολιτική! Είναι τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και γνώσης! Είναι η φαντασιακή κοινότητα του παρελθόντος που ως συλλογική μνήμη ερμηνεύει την πραγματικότητα που ζούμε για να την καταστήσει ζώντα μύθο!

Αν δεις με την «μνήμη» της  επανάστασης του 1821 την σημερινή ΕΕ, είναι βέβαιο πως κατασκευάζεις ένα διανοητικό φρούριο για να προστατευτείς από αυτήν. Για να σώσεις το κεφάλι σου από την σαρωτική δύναμη της ελευθέριας αγοράς της! Αν, ωστόσο, δεις την επανάσταση του 1821 υπό το πρίσμα μιας Ενωμένης Ευρώπης, τότε θα βρεθείς να αμφισβητείς τις έννοιες που δομούν την σύγχρονη αφήγηση του ευρωπαϊκού διακυβερνητικού μοντέλου και θα αναζητήσεις σε μια Πολιτική Ένωση τα ιδανικά της ισότητας και ελευθερίας, που ενέπνευσαν την ελληνική επανάσταση.

Η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα στην σημερινή ΕΕ διαμορφώνει την ζωτική ανάγκη για τους επιμέρους λαούς να ασκήσουν κριτική στη «μνήμη» τους! Αν το πράξουν θα υπερβούν με έναν αμιγώς πολιτικό τρόπο τις 
εθνικιστικές φαντασιώσεις τους μαζί με τις έννοιες αποκλεισμού που συνδέονται με αυτές, για να παράγουν νέες έννοιες που αφορούν στην απελευθέρωσή τους από τον νεοφιλελευθερισμό, ο οποίος μέσω των χρηματαγορών καταδυναστεύει τις εθνικές πολιτικές, όπως ακριβώς και τις ευρωπαϊκές πολιτικές.

Για να απελευθερωθεί ο ελληνικός λαός από την καταδυνάστευση της ευρωζώνης θα πρέπει να υπάρξει μια ευρωπαϊκή επανάσταση εναντίον του νεοφιλελευθερισμού και της εξουσίας του χρηματοπιστωτικού συγκεντρωτισμού πάνω στις επιμέρους κυβερνήσεις και τελικά πάνω στην ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Αυτή η επανάσταση θα μπορούσε να δώσει ξανά την εξουσία στον λαϊκό παράγοντα της Ευρώπης, αφαιρώντας κρίσιμο μέγεθος από την υπερεξουσία μιας γραφειοκρατικής ελίτ που αντλεί πλέον ισχύ από τον άτυπο υπερθεσμό μιας χρηματαγοράς που διακυβερνάται από ένα κλειστό σύστημα μεγάλων τραπεζιτών, χρηματιστών και των τριών οίκων (τους) πιστοληπτικής αξιολόγησης. 

Δίχως την Πολιτική Ένωση της Ευρώπης είναι η χρηματαγορά που θα χαράσσει πολιτική και θα αποφασίζει για τον αποκλεισμό με κυριολεκτικώς μαφιόζικα κριτήρια, σαν αυτά που έχουν θέσει την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό περιθώριο, εξουδετερώνοντας σε μεγάλο βαθμό την επιταγή της ελληνικής, λαϊκής  κυριαρχίας, η οποία για πρώτη φορά στην ιστορία όρισε κυβερνήτη αριστερό κόμμα. 

Θέλω να είμαι σαφής: Αν δεις το σήμερα στην Ελλάδα - και για την Ελλάδα - υπό το πρίσμα της ιστορικής μνήμης, του εθνικού-πολιτικού μας μύθου που ορίζει την εθνική-κρατική μας οντολογία δηλαδή, μπορεί να καταλήξεις στο συμπέρασμα πως απαιτείται μια επανάσταση για ρήξη και έξοδο από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αν, ωστόσο, δεις το σήμερα υπό το πρίσμα μιας σοβαρής κριτικής στη «μνήμη» μας, μάλλον θα καταλήξεις στο συμπέρασμα πως απαιτείται μια επανάσταση για την Πολιτική/Δημοκρατική Ενοποίηση της Ευρώπης, η οποία ίσως να ικανοποιούσε παρόμοια ιδανικά με αυτά που δομούν την γενική και κυρίαρχη αφηγηματική μας προσέγγιση για την 25^η Μαρτίου. Για να κτιστεί ένα φρούριο της ζωής και όχι για άλλη μια φορά στην ιστορία ένα ή περισσότερα στρατόπεδα θανάτου στην ήπειρό μας.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, 
ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.

http://www.activistis.gr/2015/03/blog-post_686.html

Written By Χρήστος Ιβάνοβιτς on Τετάρτη, 25 Μαρτίου 2015