ΟΥΤΕ ΤΟΝ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟ ΘΑ ΜΑΣ ΠΑΡΟΥΝ
Λίγοι έως ελάχιστοι γνωρίζουν τη συλλογή δυτικοευρωπαϊκής τέχνης που
διαθέτει η Εθνική Πινακοθήκη.
Σήμερα αναρτώ μια από τις ναυαρχίδες, που είναι βέβαια η "Συναυλία των Αγγέλων",
έργο για το οποίο έχω γράψει και μερικά καλούτσικα κείμενα, τον παλιό καλό καιρό,
όταν η συλλογή τελούσε υπό την δική μου επιμέλεια και είχα κάνει και αρκετές ενδιαφέρουσες ταυτίσεις έργων, που αναφέρονταν ως "Αγνώστων" καλλιτεχνών
(πράγμα που κάποτε αποτελούσε ένα από τα σοβαρότερα καθήκοντα ιστορικού
τέχνης που παίρνει τη δουλειά του στα σοβαρά.
Παρόλο το έντονο ενδιαφέρον που παρουσιάζει η συλλογή, δεν έχει αναπτυχθεί
στον βαθμό που της αξίζει -δεν εμπλουτίζεται, δεν αποτελεί αντικείμενο μελέτης,
δεν γράφονται κείμενα, κοινώς, υπνώττει, και ας αποτελεί τον πρώτο πυρήνα της ΕΠ,
που της δόθηκε από κάποιους ιδεαλιστές του παρελθόντος, οι οποίοι είχαν την ψευδαίσθηση ότι συντελούν στην ίδρυση ενός ευρωπαϊκού μουσείου. Ας είναι.
Τα βασικά:
Είναι ένα από τα έσχατα έργα του κυρ-Δομίνικου (1612-1614) και ήταν φυσικά
παραγγελία για το παρεκκλήσι του νοσοκομείου του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή
Εκτός των Τειχών στο Τολέδο που έμεινε όμως ημιτελές.
Αρκετοί θα διερωτώνται, πώς είναι δυνατόν να υπάρχει ένα έργο σε οριζόντιο σχήμα,
ενώ ο Θ. δούλευε σταθερά σε όρθιο, δηλ. κατακόρυφο.
Η απάντηση είναι ότι το έργο δεν είναι αυτόνομο,
αλλά αποτελεί προϊόν βανδαλισμού!
Στη σημερινή του μορφή ακρωτηριάστηκε (κατά πάσα πιθανότητα
ήδη τον 18ο αιώνα), όταν διαχωρίστηκε η άνω ζώνη με την
"Συναυλία των Αγγέλων" από το κάτω κυρίως θέμα που παρουσίαζε
τον "Ευαγγελισμό της Θεοτόκου".
Το τελευταίο ανήκει σήμερα στη συλλογή του Ισπανικoύ Ομίλου
Τραπεζών Central Hispano με έδρα τη Μαδρίτη (πρώην Banco Urquijo,
Hispano-Americano) και είχε εκτεθεί παλαιότερα -μαζί με την
δική μας άνω ζώνη) στην Εθνική Πινακοθήκη και είχε προκαλέσει την
αναμενόμενη έκπληξη.
Οι αρχικές διαστάσεις του έργου ήταν 410 x 225 εκ., πράγμα που
ώς ένα βαθμό εξηγεί –χωρίς να δικαιολογεί- τον ακρωτηριασμό και
φαίνεται πως εκτελέστηκε από αδίστακτους εμπόρους τέχνης, όταν
ουδείς έδινε σημασία στα έργα του μετέπειτα ένδοξου Κρητικού.
Το θέμα αγγέλων που παίζουν μουσική σε παραστάσεις με κεντρικό θέμα
τον Ευαγγελισμό είναι γνωστό από τη βενετσιάνικη ζωγραφική (Τισιανός)
και επανέρχεται στο ώριμο έργο τού ούτως ή άλλως φιλόμουσου Θ.
Εδώ βλέπουμε όργανα κοσμικής κυρίως μουσικής: σπινέτο, άρπα,
flauto dolce, viola da gamba, στο βάθος, νά και ένας τραγουδιστής και
ενας ¨θεατής" με την πλάτη γυσισμένη προς τον θεατή.
Το έργο-απότμημα ανήκε στη συλλογή του Ούγγρου βαρόνου
Marcel von Nemes και κατόπιν κινητοποίησης του τότε (βενιζελικού)
διευθυντού Ζαχαρία Παπαντωνίου, αποκτήθηκε στις 16.6.1931 σε δημοπρασία
στο Μόναχο με κρατικό δάνειο από την Εθνική Τράπεζα, που αποπληρώθηκε
χρόνια αργότερα. Καταβλήθηκε το κολοσσιαίο για την εποχή ποσό των
150.000 μάρκων (αφού είχε γίνει γνωστό το ελληνικό ενδιαφέρον, άρα
τα "χτυπήματα" φούσκωναν διαρκώς).
Αξίζει να σημειωθεί ότι κανείς ειδικός δεν είχε υποψιαστεί τότε την εξάρτηση
του έργου από τον Ευαγγελισμό της Μαδρίτης. Αυτά.
*Σας βάζω την άνω ζώνη της ΕΠ και το κυρίως θέμα της Ισπανικής Τράπεζας.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδοθεί -με σχετική έστω ακρίβεια-
η ελευθερία στη ροή, η ένταση και πρωτοτυπία των χρωμάτων, που είναι
άλλωστε και η απαράμιλλη αξία των έργων της ύστερης περιόδου του
Δομίνικου Θεοτοκόπουλου.
Marilena Cassimatis
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10157897714320258&set=pcb.
10157897766315258&type=3&theater
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου