βούτυρο

Bούτυρο:

Αγελαδινό-Πρόβειο-Κατσικίσιο-Βουβαλίσιο

Το βούτυρο είναι κίτρινη έως λευκή λιπαρή ουσία που παρασκευάζεται από γάλα ή γάλα κορυφής (δηλαδή το περισσότερο λιπαρό μέρος του γάλακτος μετά τη διαδικασία διαχωρισμού που λέγεται αποκορύφωση) ή μίγμα τους με βουτυροποίηση (απόδαρση).

Με τη βουτυροποίηση επιτυγχάνεται η συνένωση των λιποσφαιρίων σε ένα στερεό γαλάκτωμα (στο γάλα τα λιποσφαίρια είναι σε μεγαλύτερες αποστάσεις και μη συνδεδεμένα). Το γαλάκτωμα αυτό εμπεριέχει εκτός από λιποσφαίρια και νερό, τυρόπηγμα, γαλακτοζάχαρο, και ανόργανα άλατα. Το χρώμα τού βουτύρου οφείλεται στο καροτένιο και άλλες λιποδιαλυτές χρωστικές που περιλαμβάνονται στο λίπος. Το γάλα που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη, μπορεί να είναι αγελαδινό, πρόβειο, κατσικίσιο, αιγοπρόβειο ή σπανιότερα βουβαλίσιο ή και από γάλα καμήλας [1]. Το βούτυρο χρησιμοποιείται ως φαγητό και ως μαγειρικό λίπος.

Τρόπος παρασκευής

Το λίπος βρίσκεται μέσα στο γάλα με τη μορφή σφαιριδίων διαφόρων διαστάσεων που αιωρούνται στην υδαρή φάση. Για να σχηματιστεί το βούτυρο τα σφαιρίδια του λίπους πρέπει να πλησιάσουν και να κολλήσουν το ένα με το άλλο. Η συγκέντρωση των σφαιριδίων του λίπους στην αρχή γίνεται με την αποκορύφωση η δε αποκορύφωση μπορεί να γίνει μόνη της ή να προκληθεί με μηχανικά μέσα.
Η φυσική αποκορύφωση γίνεται με την πάροδο του χρόνου σε ένα γάλα που βρίσκεται σε ένα δοχείο, λόγω της μικρότερης πυκνότητας του λίπους από την πυκνότητα του γάλακτος. Το λίπος ανεβαίνει στην επιφάνεια και συλλέγεται.
 Η μηχανική αποκορύφωση γίνεται με φυγοκεντρική μέθοδο που βασίζεται στην αρχή ότι εαν περιστρέψουμε με ταχύτητα γύρω από ένα άξονα ένα υγρό που συνίσταται από σωματίδια αδιάλυτα, τα βαρύτερα σωματίδια εκτοξεύονται προς την περιφέρεια ενώ τα ελαφρά σωματίδια παραμένουν γύρω από τον άξονα. Η κορυφή(το περισσότερο λιπαρό μέρος του γάλακτος) πηγαίνει προς τα μέσα και το αποκορυφωμένο γάλα(λιγότερο λιπαρό) πηγαίνει προς τα έξω.
 Η κορυφή συλλέγεται χωριστά και υπόκειται σε γαλακτική ζύμωση με αποτέλεσμα την ωρίμανση της(υπάρχουν και μέθοδοι παραγωγής βουτύρου όπου δεν επιτελείται η διαδικασία της ωρίμανσης όπως μέθοδος Fritz και μέθοδος Alfa). Κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης και υπό την επίδραση των μικροοργανισμών(Betacoccus citrovolus και Betacoccus paracitrovolus) παράγεται διακετύλιο, το αρωματικό συστατικό που είναι υπευθύνο για το άρωμα και τη γεύση του βουτύρου.
 Η βουτυροποίηση (απόδαρση) είναι η τελευταία επεξεργασία για την παρασκευή του βουτύρου και συνίσταται στην υποβολή της κορυφής σε βίαια χτυπήματα με σκοπό τη μερική θραύση των λιποσφαιρίων. Η θερμοκρασία στην οποία θα γίνει αυτή η διαδικασία παίζει ρόλο στη σκληρότητα του προϊόντος. Τέλος το βούτυρο πριν συσκευασθεί υπόκειται σε πλύσεις με κρύο νερό για να αποχωριστεί πλήρως το βουτυρόγαλα(οξυνισμένο αποβουτυρωμένο γάλα) από το τελικό προϊόν. Το βούτυρο παράγεται από μη ομογενοποιημένο και πλήρες λιπαρών γάλα.

Είδη βουτύρου

Ανάλογα με την προέλευση του γάλακτος:
Αγελαδινό με τεράστια ποικιλία με γνωστότερο στην Ελλάδα τον τύπο "ΚΕΡΚΥΡΑΣ".
Πρόβειο. Κυρίως λιωμένο για χρήση στη ζαχαροπλαστική.
Κατσικίσιο
Βουβαλίσιο

Χρήσεις & Συντήρηση

Η ιδανική θερμοκρασία συντήρησης του βουτύρου είναι 15 βαθμοί Κελσίου, παραπάνω δηλαδή από αυτή που έχει ένα ψυγείο στη θερμοκρασία συντήρησης(4 βαθμοί Κελσίου περίπου) , γι'αυτό το λόγο, συνήθως υπάρχει ειδική θέση στα σύγχρονα ψυγεία(συνήθως σε ψηλό ράφι) για την τοποθέτηση του. Χρησιμοποιείται αυτούσιο συνήθως στο πρωινό γεύμα και κατόπιν μίξης του με άλλα υλικά στη Μαγειρική και τη Ζαχαροπλαστική με συνηθέστερη χρήση :
 Για άλλειμα σε φέτες ψωμιού ως συμπλήρωμα πρωινού ή πρόγευμα ή άλλειμα σε τοστ και σάντουιτς.
 Για τηγάνισμα κυρίως αβγών και τσιγάρισμα λαχανικών.
 Για ζεμάτισμα ζυμαρικών όλων των ειδών όπου θεωρείται η καλύτερη επιλογή από άποψη γεύσης.
 Σε σάλτσες όλων των ειδών και τύπων όπως μπεσαμέλ και άλλες.
 Σε παραδοσιακά ελληνικά γλυκά όπως κουραμπιές, χαλβάς με σιμιγδάλι, τσουρέκι, πασχαλινά κουλούρια.
 Στα γλυκά της ανατολίτικης κουζίνας όπως γαλακτομπούρεκο, κανταΐφι, μπουγάτσα, μπακλαβά.
 Στην παρασκευή κέικ, μπισκότων, ταρτών, μους, τούρτα κέικ, γλάσου, κρέμας ζαχαροπλαστικής.
 Σε γλυκά διεθνούς κουζίνας όπως μιλφέιγ, προφιτερόλ, κρουασάν.