Σελίδες

Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2019

«δαήμονες»..Δαίμωνες..Бесы...Konstantin Bogomolov/Κονσταντίν Μπογκομόλοφ και..."οι δικοί" του οι Δαιμονισμένοι - Бесы (Φ.Ντοστογιέφσκι)

Η εικόνα ίσως περιέχει: νύχτα





ΣΩΚ.: Γνωρίζεις ποιοι, κατά τον Ησίοδο, είναι οι Δαίμονες;
ΕΡΜ.: Δεν γνωρίζω.
ΣΩΚ.: Δεν γνωρίζεις ούτε για το Χρυσό Γένος των ανθρώπων, 

που λέει ότι υπήρξε πρώτο;
ΕΡΜ.: Αυτό το ξέρω.

 Πλάτωνας. Διάλογος Σωκράτη Ερμογένη 
*Αυτή η στιχομυθία είναι από το έργο ΠΛΑΤΩΝΟΣ-ΚΡΑΤΥΛΟΣ
https://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/6982/1736_cratylus.pdf 
(βλ.στο τέλος της δημοσίευσης αυτής)

Ο ρηξικέλευθος Ρώσος σκηνοθέτης επανήλθε με Ντοστογιέφσκι και,
 με τον ελληνικό του θίασο, μετέφερε στο σκοτεινό σύμπαν του Σταβρόγκιν
του Βερχοβένσκι και των υπόλοιπων αντιηρώων του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι.
 Î‘ποτέλεσμα εικόνας για οι Δαιμονισμένοι στη Στέγη τον Νοέμβριο 2017
Έργο πολυφωνικό και οριακό, πολιτικός λίβελος και ταυτόχρονα φιλοσοφικό μυθιστόρημα, εξομολογητικό και συνάμα σαρκαστικό, οι Δαιμονισμένοι εστιάζουν στη δράση ενός κύκλου νεαρών μηδενιστών, η οποία παίχτηκε 
στη Στέγη τον Νοέμβριο 2017 και αποθεώθηκε από 
θεατές και κριτικούς...ποικιλοπτρόπως...
...κι εγώ την θυμάμαι ακόμα...ρΦ
«Σκοτεινά ένστικτα και αρχαϊκοί δαίμονες αφυπνίζονται από τα βάθη της φύσης μας και μας παραπλανούν. Μήπως, όμως, αυτοί οι δαίμονες είναι 

οι νέοι μας θεοί και η νέα μας αλήθεια; Πού θα μας οδηγήσει αυτή η αναζήτηση μιας νέας αλήθειας – σε μια νέα λύτρωση ή σε ένα 
νέο φασισμό;»: αυτό διερωτάται με σκεπτικισμό ο Μπογκομόλοφ και μεταφέρει τη δράση των ντοστογιεφσκικών αντιηρώων από τη ρωσική πολίχνη των προεπαναστατικών χρόνων «στη σύγχρονη Ελλάδα, 
αλλοτινή γενέτειρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και, τώρα, επίκεντρο της 
–όχι μόνο οικονομικής ή πολιτικής– κρίσης αυτού του πολιτισμού», 
σύμφωνα τουλάχιστον με δηλώσεις του...
~
Οι Δαιμονισμένοι δεν υπήρξαν ποτέ άλλοτε πιο σημερινοί, «ελληνικοί», «ρωσικοί» και οικουμενικοί.

Αποτέλεσμα εικόνας για οι Δαιμονισμένοι στη Στέγη τον Νοέμβριο 2017
Ο Κονσταντίν Μπογκομόλοφ δηλώνει ευθαρσώς: 
«δεν υπάρχει κανόνας που θα με περιορίσει. Θα κάνω ό,τι θέλω». 
Η ευθύνη αυτομάτως μεταφέρεται στο χώρο που θα τον εμπιστευθεί 
καθώς και στους θεατές που θα αποτιμήσουν την ριζοσπαστικότητα 
και την ακρότητά του.
Το θέμα λοιπόν είναι όχι οι δικές του αντοχές αλλά των ηθοποιών και 
τελικά του κοινού, καθώς έχει άλλη σχέση με το θέατρο που περνά 
την δική του κρίση. 
 Î‘ποτέλεσμα εικόνας για οι Δαιμονισμένοι στη Στέγη τον Νοέμβριο 2017
Οι εξαιρετικοί Έλληνες ηθοποιοί (Έλενα Μεγρέλη, Άρης Μπαλής, 
Αντώνης Μυριαγκός, Δημήτρης Ξανθόπουλος, Μαρία Πανουργιά, 
Γιάννης Παπαδόπουλος, Έλενα Τοπαλίδου, Αινείας Τσαμάτης, 
Μιλτιάδης Φιορέντζης) υπηρετώντας τη θέση του σκηνοθέτη και 
την α-νοησία την οποία προσέδωσε στο αριστουργηματικό έργο του Ντοστογιέφσκι, δεν βγήκαν στη σκηνή για την θεατρική συνθήκη 
της υπόκλισης. Προκλητικό και μειωτικό ερέθισμα για το κοινό 
εκ μέρους του Κ. Μπογκομόλοφ που ανακαλεί στη μνήμη τα λόγια 
του Oscar Wilde: 
«Το έργο είχε μεγάλη επιτυχία, μα το κοινό ήταν σκέτη αποτυχία». Τελικά αυτό που προκύπτει από την παράσταση είναι ότι ο Ρώσος 
σκηνοθέτης έκανε τέχνη για την τέχνη και όχι κάτι που πρώτιστα αφορά τον άνθρωπο και την πολιτισμική πρόοδο.
Η εμπειρία που αποκομίζει ο θεατής είναι μια άκομψη αμφιβολία γι’ αυτό 
που είδε, στο οποίο ο δημιουργός του «τιμά τον θάνατο». Μάλλον αυτός 
ο θάνατος αφορά και την καλλιτεχνία, γιατί αυτό που είδαμε το αγκάλιασε 
ο θάνατος.
Σχετική εικόνα 
Ριζοσπαστικός, αισθητικά και πολιτικά, ο Κονσταντίν Μπογκομόλοφ 
(γενν. 1975) έχει χαρακτηριστεί από το διεθνή Τύπο ως το 
enfant terrible του ρωσικού θεάτρου.
*Οι γονείς του ήταν κριτικοί κινηματογράφου.

Ο ίδιος σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Λεμονόσοφ 
(Lomonosov Moscow State University, MSU) και σκηνοθεσία στη 
Ρωσική Ακαδημία Τεχνών (RATIGITIS).
*Κάτοχος πολλών βραβείων και διακρίσεων στη χώρα του και συνεργάτης ιστορικών ρωσικών θεάτρων 
(Θέατρο Τέχνης της Μόσχας και Θέατρο Λενινιστικής Κομσομόλ/Lenkom), 
ο Μπογκομόλοφ έχει παρουσιάσει επίσης τη δουλειά του σε εξίσου 
σημαντικά ευρωπαϊκά θέατρα και διεθνή φεστιβάλ θεάτρου, όπως το 
Εθνικό Θέατρο της Πολωνίας στη Βαρσοβία, το Festwochen στη Βιέννη 
και το Theaterformen στο Ανόβερο.
* Έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από είκοσι παραστάσεις, υπογράφοντας συνήθως και τη δραματουργία/διασκευή. 

Μεταξύ άλλων, έχει ανεβάσει τα έργα (θεατρικά ή μυθιστορήματα) 
Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, Πολύ κακό για το τίποτα και 
Βασιλιάς Ληρ του Σαίξπηρ, Μαύρο χιόνι του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, 
Η Δίκη του Franz Kafka, Ο Γλάρος και Πλατόνοφ του Α.Π. Τσέχοφ, Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ του François Rabelais, 
Ο δράκος του Γεβγένι Σβαρτς, O πάγος του Vladimir Sorokin, Ηλίθιος 
και Αδερφοί Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι. 
Πιο πρόσφατα, ανέβασε τα Παντρεμένα ζευγάρια, μια παράσταση 
βασισμένη στην ομώνυμη ταινία του Woody Allen.
*Στις αισθητικά αντισυμβατικές και πολιτικά ρηξικέλευθες παραστάσεις του, μια συνήθης σκηνοθετική πρακτική είναι η εξής: οι ανδρικοί ρόλοι παίζονται από γυναίκες ηθοποιούς και, αντίστροφα, οι γυναικείοι από άνδρες, ενώ 

η δράση μετατοπίζεται σε διαφορετικά χωροχρονικά πλαίσια από εκείνα 
του πρωτότυπου. Για παράδειγμα, στον Βασιλιά Ληρ του Σαίξπηρ, τον ομώνυμο ρόλο ερμήνευσε γυναίκα ηθοποιός και η δράση μεταφέρθηκε 
στη Σοβιετική Ένωση, το 1941, λίγο πριν από τη γερμανική επέλαση.
*Στη συγκεκριμένη παραγωγή των Δαιμονισμένων, όλοι 

οι συντελεστές ήταν Έλληνες. Μόνη εξαίρεση; 
Η σταθερή συνεργάτιδα του Μπογκομόλοφ και πολυβραβευμένη σκηνογράφος-ενδυματολόγος, Larisa Lomakina.
*Ο Μπογκομόλοφ, μεταξύ άλλων, έχει πεί: 

«Δεν πιστεύω στον Θεό. Δεν πιστεύω, για την ακρίβεια, σε κανέναν θεό. 
Πιστεύω πως όλα τελειώνουν μετά θάνατον. 
Δεν πιστεύω ούτε σε κάποια ιδεολογία, όμως. Πιστεύω μόνο στον εαυτό μου.»
~*~
φωτογραφία τίτλου of the Demons is adapted for the theatre by Russian 
director Konstantin Bogomolov (b. 1975), marking the first time OCC has 
invited a foreign director to work with Greek actors
..οι υπόλοιπες είναι από την παράσταση ΣΓΤ 2017
~*~
Οι "Δαιμονισμένοι", από τα πιο πολιτικοποιημένα μυθιστορήματα 
του Ντοστογιέφσκι, γράφτηκε το 1870-71. 
Είναι ένα βιβλίο που δεν εξερευνά μόνο το βάθος της ανθρώπινης ψυχής, αλλά 
είναι ταυτόχρονα και μια ουσιαστική μαρτυρία της ζωής στην τσαρική Pωσία του 
τέλους του 19ου αιώνα. Είναι η εποχή της έντονης πολιτικοποίησης της ρωσικής κοινωνίας, η εποχή των μεγάλων ιδεολογικών συγκρούσεων. 
H εποχή των δυτικιστών-φιλελεύθερων, των σλαβόφιλων, των μηδενιστών 
(όπως αποκαλείτο η ριζοσπαστική ακραία επαναστατική τάση) του Μπακούνιν 
και του Νιετσάγεφ. Διώξεις, πολιτικοί φόνοι, ένας από αυτούς περιγράφεται και 
στο βιβλίο (Πιοτρ Βερχοβένσκι-Σάτοφ), παθιασμένοι έρωτες και παθιασμένες 
ηρωΐδες, κρυφές ζωές και συγκλονιστικές εξομολογήσεις 
(Σταβρόγκιν, ο πραγματικός δαιμονικός ήρωας), φιλοσοφικοί προβληματισμοί - οι "Δαιμονισμένοι" είναι ένα έργο, που, όπως τα περισσότερα έργα του Ντοστογιέφσκι, παρά τον όγκο τους, διαβάζονται με κομμένη την ανάσα. 
~*~
ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ ( ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ ΙΝΔΙΚΤΟΥ 74 /ΣΕΙΡΑ )
Οι Δαιμονισμένοι του Ντοστογιέφσκι κυκλοφορούν στα ελληνικά 
σε δύο εξαιρετικές εκδόσεις 
~σε μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου (εκδ. Ίνδικτος, 2008)
Την δύναμη της ευαισθησίας και της όποιας ευφυίας μας την αναπτύσσουμε αποκλειστικά και μόνο μέσα μας, στον πυρήνα της πνευματικής μας ζωής. 
Το πάθος της ανάγνωσης αυξάνεται μαζί με την ευαισθησία μας αυτή. 
Καλλιεργείται από τα κείμενα αναπτύσσοντας τον πνευματικό μας ορίζοντα. 
Μέσα στο πάθος της ανάγνωσης και την τέρψη που αυτή προκαλεί, 
η προτίμησή μας στρέφεται στα βιβλία των παλαιών. 
Μια νέα μετάφραση, μια νέα ανάγνωση ενός κλασικού μυθιστορήματος 
από τις εκδόσεις Ίνδικτος. 
Οι Δαιμονισμένοι του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι σε μια εξαιρετική μετάφραση 
της Ελένης Μπακοπούλου, καθώς και με εκτενές Επίμετρο, όπου γίνεται 
διεξοδική αναφορά στο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της Ρωσίας την 
εποχή που γράφεται το βιβλίο. 
Ο λογοτεχνικός κόσμος του Ντοστογιέφσκι είναι ταραγμένος, ανησυχητικός, καταστροφικός. Θα έλεγε κανείς ότι η "απλή ζωή" φέρνει στον συγγραφέα πλήξη. 
Το ενδιαφέρον του κεντρίζεται από τη στιγμή που θα εκδηλωθούν τα παράδοξα 
της ψυχής, από τη στιγμή που οι ήρωές του θα αφήσουν το τέρας της ψυχής 
να αναδυθεί και να τους τραβήξει τελεσίδικα στα βάθη της αβύσσου. 
Κατεξοχήν μαχόμενος συγγραφέας, θέλει να καταλάβει και να πάρει θέση. 
Γι' αυτό ίσως και δίνει ελάχιστη σημασία στην "καλολογία" της γλώσσας, 
που συχνά η δυσκολία της έγκειται στο ανορθόδοξο της σύνταξης, αυτοσχέδιας 
και εσφαλμένης κάποιες φορές. 
Η βασική του μέριμνα είναι το νόημα. Το νόημα που προσπαθούν να "διαβάσουν", 
πάλι και πάλι, οι καινούργιες γενιές κριτικών και ιστορικών της λογοτεχνίας, προσθέτοντας κι από λίγο στον τεράστιο όγκο της βιβλιογραφίας για τον 
Ντοστογιέφσκι, και προσπαθούν να αποδώσουν οι ανά τον κόσμο μεταφραστές του προσαρμοζόμενοι στις απαιτήσεις της ζωντανής, εξελισσόμενης γλώσσας. 
Τις απαιτήσεις αυτές και τις ανάγκες του νεότερου αναγνωστικού κοινού λαμβάνοντας υπ' όψιν η Ίνδικτος αποφάσισε να αποτολμήσει μια νέα, πλήρη, συνοδευόμενη 
από σχόλια, έκδοση των Απάντων του. 
(Από τον πρόλογο της έκδοσης)

~ και σε μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου 
(εκδ. Γκοβόστη, 2014, α΄ έκδοση 1947)
Σύνοψη του βιβλίου "Oι Δαιμονισμένοι (επίτομο)"
Δεν είναι το βιβλίο ενός Ανθρώπου, δεν είναι το βιβλίο ενός Λαού και μιας Εποχής 

- είναι το Ημερολόγιο της Ψυχής του Κόσμου. Ποτέ και σε κανένα έργο λογοτεχνικό, κοινωνιολογικό, φιλοσοφικό, δεν παρουσιάστηκε ακέραιη η Ανθρωπότητα, έτσι και 
τόσο γυμνή αντίκρυ στη Φύση, στον Θεό, στον εαυτό της. 
Το πρόβλημα, το αιώνιο πρόβλημα της ζωής και της καταγωγής της και τού 
σκοπού της, το πρόβλημα της ελευθερίας της βούλησης και των ορίων της, 
το πρόβλημα του θανάτου και της εκλογής του, ποτέ κανείς δεν το βίωσε τόσο 
καυστικά, τόσο τραγικά, όσο οι Δαιμονισμένοι.
Μέσα στο συμπαντικό χάος περιδινούνται, συγκρούονται, συντρίβονται κι αρμονίζονται σαν ήλιοι οι ψυχές των Δαιμονισμένων, οι ανθρώπινες ψυχές, οι ψυχές μας, φλεγόμενες απ' την ίδια τους τη φλόγα, φωτίζοντας με τη φλόγα τους τον εαυτό τους και το αιώνια ανανεούμενο και μεγαλυνόμενο θαύμα του Κόσμου. Σ' αυτό το έργο ο Ντοστογιέβσκη μας περιγράφει, ή -για να κυριολεκτούμε- ζει, με το γνώριμο πυρετικό τρόπο του, 

την ίδια την αεικίνητη και ταραγμένη ζωή του, ζει τις ιδέες και αντιλήψεις του για τον 
Θεό και τον κόσμο, για την κοινωνία και τους λαούς, για την επικρατούσα τάξη πραγμάτων και την επανάσταση. Οι Δαιμονισμένοι είναι το πύρινο Ημερολόγιο της Ψυχής της Οικουμένης.
~!~
Ο Πλάτωνας, προσπαθεί να δώσει 
την ερμηνεία της έννοιας Δαίμων:
«ΣΩΚ.: Αλήθεια, Ερμογένη. Τι να σημαίνει άραγε το όνομα «Δαίμονες»; 
Πρόσεξε αν σου φανώ ότι λέω κάτι σπουδαίο.
ΕΡΜ.: Λέγε.
ΣΩΚ.: Γνωρίζεις ποιοι, κατά τον Ησίοδο, είναι οι Δαίμονες;
ΕΡΜ.: Δεν γνωρίζω.
ΣΩΚ.: Δεν γνωρίζεις ούτε για το Χρυσό Γένος των ανθρώπων, 

που λέει ότι υπήρξε πρώτο;
ΕΡΜ.: Αυτό το ξέρω.
ΣΩΚ.: Λέει λοιπόν γι’ αυτό:
«Μόλις το γένος τούτο χωρίστηκε σε μέρη
οι Δαίμονες αγνοί και γήινοι ονομάζονται, λαμπροί,
προστάτες από το κακό, φύλακες των ανθρώπων.»
ΕΡΜ.: Δηλαδή, τι εννοείς;
ΣΩΚ.: Νομίζω πως, λέγοντας Χρυσό Γένος, δεν εννοεί φτιαγμένο από χρυσάφι, 

αλλά καλό και ωραίο. Απόδειξη θεωρώ το γεγονός ότι για μας λέει πως είμαστε 
σιδερένιο γένος.
ΕΡΜ.: Έχεις δίκιο.
ΣΩΚ.: Πιστεύεις λοιπόν ότι, και αν κάποιος από τους συγχρόνους μας είναι καλός, 

θα μπορούσε να πει πως ανήκει στο Χρυσό Γένος;
ΕΡΜ.: Βέβαια.
ΣΩΚ.: Οι καλοί όμως είναι συνετοί ή τίποτε άλλο;
ΕΡΜ.: Συνετοί.
ΣΩΚ.: Κατά τη γνώμη μου, αυτό περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο χαρακτηρίζει 

τους Δαίμονες∙ επειδή ήταν συνετοί και «δαήμονες» (σοφοί) τους ονόμασε «Δαίμονες»
https://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/6982/1736_cratylus.pdf
Και στην αρχαία γλώσσα μας το όνομα αυτό αντιστοιχεί στο ίδιο. 
Σωστά λοιπόν και αυτός και άλλοι ποιητές λένε ότι, αν πεθάνει κάποιος ενάρετος, 
μεγάλη τύχη και τιμές αποκτάει και γίνεται Δαίμονας, σύμφωνα με την ονομασία 
της φρόνησης. 
Μετά τον Ησίοδο, οι φιλόσοφοι, όπως ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας κ.α, έγραψαν 
ότι οι Δαίμονες είναι οι “επόμενοι των Θεών” ή ότι είναι “παίδες αυτών αλλά όχι Θεοί” 
ενώ χαρακτηρίστηκαν είτε σαν μοίρα- ειμαρμένη, είτε σαν τύχη, καλή ή κακή με 
τον χαρακτηρισμό καλοδαίμων ή κακοδαίμων
~*~. 

Π Λ Α Τ Ω Ν Ο Σ ΚΡΑΤΥΛΟΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΚΥΡ. Ζ Α Μ Π Α
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΕΞΗ 1910
ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο Κρατύλος πλην της μεγάλης γλωσσολογικής του αξίας ανήκει και υπό 

φιλοσοφικήν έποψιν εις την τελευταίαν συγγραφικήν περίοδον του Πλάτωνος, 
διότι θέτει το ζήτημα της χειραφετήσεως της σκέψεως από τας ατελείας 
της γλώσσης, 
το οποίον αναπτύσσεται τελειότερον εις τον Θεαίτητον και τον Σοφιστήν. 
Επειδή όμως ο σκοπός της παρούσης βιβλιοθήκης δεν επιτρέπει να 
αναλύσωμεν διά μακρών το έργον, θα περιορισθώμεν να συνοψίσωμεν 
ενταύθα μόνον, πώς πρέπει να εννοηθή το γλωσσικόν μέρος, 
διότι συνήθως εις αυτό δεν αποδίδεται καμμία αξία.
-
Το μέρος τούτο διαιρείται εις δύο:
Το προπαρασκευαστικόν
(σελ. 21 [από: Εις πολλά μέρη …]— 75), [μέχρι δηλαδή περίπου της φράσεως 

-Πότε λοιπόν θα απέκαμνε δικαίως-]
το οποίον περιέχει ετυμολογίας όχι καθώς τας εννοούμεν σήμερον, αλλά 

την μουσικήν ή λαϊκήν ετυμολογίαν (Wolksetymologie), και
την ετυμολογίαν των ριζών (ή πρώτων ονομάτων,
σελ. 75 — 85).
— Ενταύθα αρχίζομεν από το δεύτερον...
[...] http://www.hellenicaworld.com/Greece/Literature/Platon/gr/KratylosZampa.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου