Ο Εθελοντισμός προσφορά στην στήριξη του Καρκινοπαθή!

Εισαγωγή

Σε ένα λεξικό εννοιών του 1995 από μεγάλο εκδοτικό οίκο Αθηνών, 

δεν αναφέρεται η έννοια του εθελοντή ή του εθελοντισμού.

Στο επίτομο ερμηνευτικό λεξικό του Δημητράκου το 1955 καταγράφεται μόνο

η έννοια του εθελοντή, «ως ο αυτοπροαιρέτως προσφερόμενος να πράξει τι, ή ο εκουσίως κατατασσόμενος στον στρατό μαζί με την έννοια εθελοντισμός αναφερομένη μόνο 

στον εθελοντή στρατιώτη».

Τέλος, στο λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη το 2008 ο «εθελοντισμός» είναι η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο, 

χωρίς απαίτηση ανταλλάγματος … κ.α. 

Από τότε πέρασαν αρκετά χρόνια και ο εθελοντισμός για επί μέρους κοινωνικές δράσεις δίνει και παίρνει, με αποκορύφωμα την εθελοντική παρουσία χιλιάδων ατόμων με σκοπό την διευκόλυνση π.χ. των Ολυμπιακών Αγώνων, κ.ο.κ Πρόσφατα, οι εφημερίδες διαπιστώνουν ελληνικό ρεύμα υπέρ του εθελοντισμού, ενώ από την διερεύνηση σχετικού ερωτηματολογίου διαφαίνεται ότι το 61% των ερωτηθέντων, ουδέποτε συμμετείχε σε κάποια μορφή εθελοντικής προσπάθειας, 13% είχε αρκετές συμμετοχές, 20% λίγες ή περιστασιακές.
Σήμερα, παρά την αλλαγή νοοτροπίας, η εθελοντική προσφορά κατά τη διάρκεια καταστροφικών γεγονότων όπως, φωτιές, σεισμοί, πλημμύρες κ.α είναι ιδιαιτέρως σημαντική, όμως στον ογκολογικό ασθενή είναι περιορισμένη και προσελκύει λίγους 

νέους εθελοντές. 

Σχετικά πρόσφατα, που διανύσαμε ένα έτος εθελοντισμού, διαπιστώθηκε ότι σε όλα 
τα Υπουργεία υπάρχει ειδικό τμήμα. Ειδικότερα στο Υπουργείο Υγείας, στη γενικότερη Διεύθυνση Κοινωνικής Αντίληψης και Αλληλεγγύης, το Τμήμα Εθελοντισμού και πιστοποίησης φορέων λέγεται ότι ασχολείται με τα σχετικά θέματα, γι’ αυτό επικοινωνεί με σκοπό τη συλλογή λεπτομερών δράσεων και στόχων. Σε ορισμένα Ευρωπαϊκά Κράτη ο εθελοντισμός κατέχει δεσπόζουσα θέση στα δρώμενα της χώρας, π.χ. στην Ιταλία.

Εθελοντισμός, με απλά λόγια, είναι η οργανωμένη αντίληψη παροχής βοήθειας σε μεμονωμένα άτομα ή συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Εθελοντής είναι το άτομο που συμμετέχει σε οργανωμένες ομάδες που σαν στόχο έχουν την χωρίς αμοιβή προσφορά.

Η αυτόβουλη παροχή βοήθειας με τη θέληση του ατόμου-εθελοντή καταγράφεται 
από την αρχαιότητα, ενώ στα χρόνια της Χριστιανοσύνης εκδηλώνεται με βάση 
την εντολή αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν όλο και περισσότερο.

Την εποχή των διωγμών του Χριστιανισμού και αργότερα στη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή περίοδο, είχαν οργανωθεί από τον Μ. Βασίλειο οι «Βασιλιάδες» κέντρα - νοσοκομεία – γηροκομεία, για την στήριξη των ασθενών των πτωχών και των αδυνάτων.

Η έξαρση του εθελοντισμού και στην συνέχεια, ίδρυση εθελοντικών οργανώσεων πήρε άλλη μορφή, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και σήμερα μιλάμε πλέον για μία παγκόσμιας εμβέλειας εθελοντική προσπάθεια, η οποία αποτελεί ανάγκη όλων.

Εθελοντικές μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

Ουσιαστικά διαμορφώθηκαν τρεις κατηγορίες δράσεων για την υγεία,  κατ' αντιστοιχία με 
τις κυβερνητικές:

1. Η ανάπτυξη παράλληλων συστημάτων παροχής υπηρεσιών υγείας
2. Η ίδρυση σωματείων με στόχο τον «εξαναγκασμό» στην εκπλήρωση συγκεκριμένων αποστολών από τις κυβερνήσεις και τέλος
3. Ο τομέας που συμπεριλαμβάνει τις μη κυβερνητικές και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, βασικά κοινωφελείς, με ή χωρίς επιστημονικό χαρακτήρα

Η τελευταία αυτή ομάδα, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, συστηματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια, έλαβε κατευθυντήριες οδηγίες μετά από την ίδρυση της Παγκόσμιας Οργάνωσης κατά του Καρκίνου (U.I.C.C.) και Οργανισμών σαν την Αμερικάνικη Αντικαρκινική Εταιρεία (A.C.S.), την Αγγλική Cancer Research Campaign κ.α.

Σε άλλα κράτη όπως, Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία, ευαισθητοποιημένες ομάδες πολιτών έδρασαν παράλληλα και σήμερα έφθασαν να συνεργάζονται, με άψογο τρόπο, με τις κρατικές υπηρεσίες ή να υποδεικνύουν τις παραπέρα δράσεις, προτεραιότητες, καταμερισμό ρόλων κ.α.

Στις Η.Π.Α., Καναδά, Αυστραλία, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία κλπ, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που μάχονται τον καρκίνο, με την πάροδο του χρόνου, έδειξαν τις δυνατότητές τους κατά την παράλληλη και θετική συνεργασία με το κράτος στην θεωρητική και την στην πράξη διαμόρφωση μιας ενιαίας αντικαρκινικής πολιτικής.

Το κράτος, οι επίσημες αρχές υγείας των παραπάνω, αλλά και άλλων χωρών, κατανοώντας την σπουδαιότητα της προσφοράς των μη κυβερνητικών οργανώσεων που λειτουργούν στις χώρες τους, έχουν παραχωρήσει, επισήμως πλέον, αρμοδιότητες δράσης και σε άλλους τομείς όσον αφορά την αντικαρκινική πολιτική, τις οποίες, εκ των πραγμάτων αδυνατεί -το κράτος- να διεκπεραιώσει ή να εφαρμόσει επιτυχώς και με το αναγκαίο κόστος-όφελος.

Ο ρόλος των Εθνικών ιατροκοινωνικών και των αμιγώς επιστημονικών οργανώσεων και φορέων παρά το γεγονός ότι, δεν έχει επακριβώς εκτιμηθεί στην χώρα μας, για την μέχρι σήμερα προσφορά τους, δεν έχει επιπλέον γίνει κατανοητός από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, οι οποίες πιστεύουν ότι υφίστανται μόνο για να αποσπούν διαφόρου φύσεως επιχορηγήσεις ή προνόμια.

Η εντύπωση αυτή συντηρείται από το γεγονός, όπως πιστεύεται, ότι η κοινωνική πρόνοια είναι δικαίωμα μόνο του κράτους γι’ αυτό δεν συνυπολογίζεται, παρά μόνο ελάχιστα και κατά το δοκούν, η κοινωνική προσφορά τρίτων.

Τα τελευταία χρόνια διαφάνηκε όμως και στη χώρα μας ότι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που μάχονται τον καρκίνο έχουν δυνατότητες, θέση και ρόλο μέσα σε μια καλά σχεδιασμένη αντικαρκινική πολιτική. Δράσεις σαν την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση, εκπαίδευση του γενικού πληθυσμού και των λειτουργών υγείας, ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και τελική νοσηλεία σε ειδικούς ξενώνες, λειτουργία γραμμών επικοινωνίας (Helpline), στήριξη οικογενειών με καρκίνο, κ.λ.π, μόνο οι μη κυβερνητικές οργανώσεις είναι σε θέση να διεκπεραιώσουν με άψογο τρόπο, ανάλογη επιτυχία και το πιο σημαντικό, με μειωμένο κόστος και μεγάλο όφελος.

Αυτή η παραδοχή ήρθε σαν συνέπεια όχι μόνο από την Διεθνή και Ευρωπαϊκή εμπειρία για τον ρόλο των μη κυβερνητικών οργανώσεων, αλλά και από τα αποτελέσματα δράσεων, των ολίγων στη χώρα μας με θετικό έργο σαν την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία και άλλες παρόμοιες που λειτουργούν αρκετές δεκαετίες, αλλά και των νεοϊδρυθεισών οι οποίες δραστηριοποιούνται στους χώρους των ενηλίκων ή των παιδιών ή των οργανώσεων ασθενών από διάφορα νεοπλάσματα που θέλουν να πάρουν -ορθώς- την ζωή τους στα χέρια τους.

Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν σαν κύριο στόχο τους, την εγρήγορση του γενικού πληθυσμού και τη μετάδοση του ενδιαφέροντος, τόσο για θέματα δημόσιας υγείας, όσο και ατομικής, με προτάσεις διαμόρφωσης νέου τρόπου ζωής σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις όσο και με την ενεργό συμμετοχή τους στα διάφορα προγράμματα ατομικής προστασίας από τις νόσους φθοράς σαν τον καρκίνο. Έτσι, παρέχουν συνεχείς πληροφορίες για δυνατότητες θεραπείας, δικαιωμάτων ασθενών, με τις σύγχρονες μεθόδους, όπως αυτές καθορίζονται από τις αντίστοιχες διεθνείς και ευρωπαϊκές ενώσεις.

Σήμερα, ο ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων ενδυναμώνεται από τις νέες δυνατότητες επικοινωνίας με άλλους οργανισμούς ή δίκτυα και την αναζήτηση προτάσεων, μεθόδων, δράσεων, συμμετοχής σε κοινοτικά ή άλλα προγράμματα γενικότερης αντικαρκινικής πολιτικής, εκπαίδευσης στελεχών, εφαρμογή σχετικών οδηγιών και γενικώς δοκιμασμένων δράσεων και στρατηγικής.

Στον αιώνα που διανύουμε έγινε πλέον κατανοητό ότι, η εκμετάλλευση της υπάρχουσας τεχνογνωσίας και τεχνολογίας, η επικοινωνία και η συνεργασία και η με επαγγελματικό τρόπο ανάπτυξη δράσεων και συγκεκριμένης πολιτικής από τις οργανώσεις αυτές, αποτελεί και το μοναδικό τρόπο επιτυχίας.

Οι πληροφορίες από την πείρα άλλων, με περισσότερες δυνατότητες και επιτυχή δράση στην πράξη υιοθετούμενες και προσαρμοζόμενες καταλλήλως σε εθνικό επίπεδο, βελτιώνουν τους στόχους και έχουν θετικό αποτέλεσμα. Έτσι, το μέλλον μόνο με τις παραπάνω διαδικασίες μπορεί να κερδηθεί.

Το γεγονός αυτό έγινε ήδη από καιρό κατανοητό από τις ανά τον κόσμο Αντικαρκινικές Οργανώσεις γι' αυτό και με στόχο την διαμόρφωση μιας ενιαίας και πιο σύγχρονης πολιτικής μέσα από παγκόσμια συνέδρια, γίνεται η μεγάλη προσπάθεια χάραξης μιας πιο σύγχρονης πολιτικής για τις επόμενες δεκαετίες.

Μέχρι το 2020 υπολογίζεται ότι οι νέες περιπτώσεις καρκίνου θα είναι γύρω στις 
20.000.000 το χρόνο. Ένα τρίτο των περιπτώσεων θα διαγνωσθούν στις χώρες που αναπτύσσονται, ενώ του τρίτου κόσμου θα έχουν το θλιβερό προνόμιο να διαγνωσθεί το 70% τούτων. Οι θάνατοι από καρκίνο θα αυξηθούν γεωμετρικά. 

Η πρόληψη μπορεί να σώσει τους μισούς από τους υπολογιζόμενους νέους καρκίνους, 
ενώ από τις υπόλοιπες περιπτώσεις περισσότερες από το 80% μπορούν  να διασωθούν 
με την έγκαιρη διάγνωση. 

Τίποτα δεν είναι πιο αποτελεσματικό όμως από την διαμόρφωση ενός νέου τρόπου ζωής, ο οποίος για να γίνει κτήμα σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη χώρα μας, απαιτεί τη σημαντική συμβολή των μη κυβερνητικών οργανώσεων που σαν βασικό στόχο εκτός των άλλων, έχουν και οφείλουν να έχουν, την εκπαίδευση του γενικού πληθυσμού και των λειτουργών υγείας.

Σήμερα, η δημόσια υγεία έχει ανάλογα παγκοσμιοποιηθεί και η αλλαγή αυτή είναι πλέον συνειδητή. Η επικοινωνία κυβερνήσεων, οργανώσεων σαν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) μαζί με νέους «παίκτες» όπως η παγκόσμια τράπεζα και ο Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου  κ.α  θεωρείται επιβεβλημένη, όπως και η συνεργασία σε εθνικό επίπεδο

Οι οικονομικές προεκτάσεις με τις σημερινές δυνατότητες που κάνουν τα συστήματα υγείας λιγότερο αποτελεσματικά, επιβάλλουν την ανακατανομή των ρόλων και των δράσεων, όσον αφορά την αντικαρκινική πολιτική. Ο ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων που μάχονται τον καρκίνο διαφαίνεται στο διεθνές στερέωμα να είναι πιο ουσιαστικός και συνάμα δραστικός. Το ίδιο επιβάλλεται και για την χώρα μας, για μια επιτυχή αντικαρκινική πολιτική με τη συνεργασία κράτους και φορέων. Κάθε άλλη αντίληψη προβλέπεται από τα παθήματα του παρελθόντος, που μέχρι σήμερα δεν έγιναν μαθήματα, να είναι καταστρεπτική.

Οι δράσεις του εθελοντισμού εξαρτώνται από το καταστατικό του Συλλόγου ή Ομίλου, ή της Ομάδας και περιλαμβάνει ανάλογα και τις οικονομικές δυνατότητες:

• Τη λειτουργία παραρτημάτων
• Τις ανοιχτές τηλεφωνικές γραμμές επικοινωνίας 
• Τα Κέντρα Ενημέρωσης & Υποστήριξης
• Τις ενημερωτικές εκδηλώσεις σε σχολεία, δήμους, εργασιακούς  χώρους  και συλλόγους
• Την εκτύπωση και διανομή ενημερωτικού υλικού (έντυπα, βιβλία, αφίσες, αυτοκόλλητα, βιντεοταινίες, slides)
• Τη διεξαγωγή επιδημιολογικών ερευνών
• Τη συμμετοχή και εφαρμογή ευρωπαϊκών προγραμμάτων πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου 
• Την κατασκευή και λειτουργία προηγμένων νοσηλευτικών μονάδων και ειδικών κέντρων αποθεραπείας ασθενών
• Τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση του  νοσηλευτικού προσωπικού με ειδικά μετεκπαιδευτικά μαθήματα σε θέματα Νοσηλευτικής & Ψυχοκοινωνικής Ογκολογίας (με έγκριση του Υπουργείου Υγείας)
• Τη διοργάνωση ειδικών εκστρατειών ενημέρωσης, όπως είναι η θεσμοθέτηση του Οκτωβρίου ως «Μήνα Πρόληψης & Ενημέρωσης για τον Καρκίνο του Στήθους», καθώς και η καμπάνια με μήνυμα «Ο ήλιος και το δέρμα μας», κ.α  ή η «Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου» που έχει ορισθεί διεθνώς κάθε χρόνο, η «4ηΦεβρουαρίου»
• Την οργάνωση Σεμιναρίων, Συνεδρίων, Ημερίδων σε όλη τη χώρα, για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου
• Την ενίσχυση ατόμων με αυξημένα κοινωνικά προβλήματα εξαιτίας της νόσου
• Τη συνεχή συμβουλευτική παρουσία των εθελοντικών οργανώσεων στα αρμόδια όργανα της πολιτείας

 

Σήμερα, οι δράσεις αυτές απαιτούν συστηματική εθελοντική προσφορά υπηρεσιών στο γενικό κοινό, γι’ αυτό ο εθελοντισμός συνιστάται σαν το κλειδί επιτυχίας στην επίλυση των πάσης φύσεων κοινωνικών προβλημάτων.

Ο εθελοντισμός, όχι μόνο  των Μελών των  Διοικητικών Συμβουλίων των διαφόρων ενώσεων αλλά και του ευρύτερου κοινού των περιοχών της χώρας και η δραστηριοποίηση με σκοπό την εξεύρεση χρηματικών πόρων που απαιτούνται για τις λειτουργικές τους ανάγκες, είναι και οι πιο ουσιώδεις.

Η  συλλογή  χρημάτων  στις  μέρες  μας  είναι ιδιαίτερα  δύσκολη  και απαιτείται υπομονή, συνεχής και με διπλωματικό τρόπο απαίτηση και εκμετάλλευση του κοινωνικού χαρακτήρα φυσικών προσώπων & εταιρειών.

Πρόσφατα, μεταξύ άλλων σε ένα ειδικό πρόγραμμα της UICC στο οποίο  συμμετείχαν Επιστημονικές, Αντικαρκινικές Οργανώσεις & Κινήματα Ασθενών και Φίλων που μάχονται εθελοντικά κατά του καρκίνου, διατυπώθηκε ένα  Ευρωπαϊκό μοντέλο  καταγραφής της ισχύουσας κατάστασης σε κάθε Ευρωπαϊκή  χώρα και ο μελλοντικός σχεδιασμός.  

Η συμμετοχή  των οργανώσεων των ασθενών με καρκίνο και των φίλων που τους στηρίζουν, ήταν ουσιαστική. Άλλωστε και η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Καρκινοπαθών το 2003 ήταν αποτέλεσμα των παραπάνω και άλλων διεθνών δραστηριοτήτων,  με  στόχο τη διασφάλιση ότι οι ασθενείς θα τύχουν καλύτερης θεραπείας, περίθαλψης και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.

Αυτές οι δράσεις και όλες όσες αναφέρονται στους στόχους-σκοπούς και των Ελληνικών Ενώσεων των καρκινοπαθών και φίλων, αποτελούν αδήριτο ανάγκη επειδή μαζί με όποια πρόοδο στην αντιμετώπιση της νόσου του καρκίνου, διαπιστώνεται όλο και πιο πολύ συστηματική και συνεχής μεγαλύτερη επιβίωση τους. 

Αυτή η επιβίωση επιβάλλει μια πιο έντονη παρουσία των εθελοντών τόσο των ασθενών όσο και όλων των άλλων που  συμμετέχουν στις διαδικασίες για μια θετική ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Γιατί είμαστε όλοι εθελοντές!

Ο εθελοντισμός αποτελεί μια πολύ μεγάλη προσφορά στον καρκινοπαθή και δεν μπορεί να δοθεί με τον επιβαλλόμενο τρόπο μόνο από το Κράτος, παρά τις όποιες καλές προθέσεις του. Με στόχο ο εθελοντισμός στον καρκινοπαθή, να αποβεί περισσότερο θετικός και αποδοτικός, επιβάλλεται μετά από τη συμμετοχή των εθελοντών σε συναντήσεις συνεργασίας, να ενισχυθεί η επικοινωνία όλων, να παραμερισθούν οι όποιες αντιπαραθέσεις και να δημιουργηθεί μια συντονιστική διαδικασία για καταμερισμό-επιμερισμό δράσεων, όπως γίνεται στο εξωτερικό.

Συμπερασματικά, με παρόμοιες διαδικασίες και με την υιοθέτηση ενός ηθικού κώδικα 
που θα βασίζεται στις παλιότερες και πιο πρόσφατες διακηρύξεις προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών με καρκίνο και στη χώρα μας, η προσφορά των εθελοντικών δράσεων στον καρκινοπαθή θα είναι περισσότερο αποδοτική.

Παρόλα αυτά όπως όλοι μας διαπιστώνουμε ότι, ο εθελοντής δεν είναι πάντοτε προσιτός 
και δεν τον έχουμε όταν τον χρειαζόμαστε, γι’ αυτό οφείλουμε να ακολουθήσουμε γνωστές, όπως προαναφέρθηκε, διεργασίες προσαρμοσμένες στις Ελληνικές ιδιαιτερότητες οι οποίες συγκρινόμενες με εκείνες άλλων κρατών, είναι πιο ισχυρές όπως οι ελληνικοί οικογενειακοί δεσμοί, η φιλία και η συμμετοχή στην εκκλησιαστική κοινότητα κ.α.

Τέλος, για να προσελκύσουμε εθελοντές ώστε να δραστηριοποιηθούν κοντά μας μεταξύ άλλων πρέπει να:

• διερευνήσουμε την κοινότητα
• γνωστοποιήσουμε τους σκοπούς και τις δράσεις μας
• καλέσουμε εθελοντές
• ευαισθητοποιήσουμε τοπικές ή ευρύτερες κοινωνικές μάζες
• προαποφασίσουμε τις δράσεις μας, ανάλογα και με τις δυνατότητες που μας παρέχονται
• εκπαιδεύσουμε τους εθελοντές

Αρθογράφοι: 

Νικόλαος Κορδιολής

Ο Νικόλαος Κορδιολής είναι Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Νευροχειρουργός, τ. Δ/ντής Νευροχειρουργικής Κλινικής & Ιατρείου Πόνου Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και τ. Πρόεδρος – Διοικητής Α.Ο.Ν.Α «Ο Άγιος Σάββας»

http://www.cancer-society.gr/%CE%BDAE