Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου
Η γενοκτονία στον Πόντο, όπως και σ’ όλη την Ανατολή από τον
τουρκικό εθνικισμό, αποτελεί μια από τις “Λευκές Σελίδες” της νεότερης
ελληνικής ιστορίας. Η αποσιώπηση είχε ηθική και πολιτική σημασία. Δεν
αποτίσαμε κατ’ αρχάς τον οφειλόμενο σεβασμό.....
στους δεκάδες χιλιάδες
νεκρούς που εξοντώθηκαν στον μικρασιατικό Πόντο κατά τις
εκτεταμένες εθνικές εκκαθαρίσεις που έκαναν οι Νεότουρκοι σωβινιστές .
Η αποσιώπηση μας στέρησε επιπλέον την δυνατότητα να κατανοήσουμε
τις μεθόδους με τις οποίες δημιουργήθηκαν τα έθνη-κράτη και τον τρόπο
διαμόρφωσης των σύγχρονων γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή
μας με την επικράτηση της “Νέας Τάξης Πραγμάτων του 1922“.
Για αυτούς τους λόγους, η ομόφωνη αναγνώριση από την Βουλή των
Ελλήνων της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού το 1994 και η
καθιέρωση της 19ης Μαΐου ως Ημέρας Μνήμης, αποτελεί την οφειλόμενη
απόδοση τιμής στην ιστορική μας μνήμη.
Η απόφαση για τις γενοκτονίες
Το 1911 οι Νεότουρκοι αποφασίζουν σε Συνέδριό τους την εξόντωση
των μη τούρκικων εθνοτήτων. Στην απόφαση γράφεται:
«Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα, όπου η
μωαμεθανική θρησκεία και οι μωαμεθανικές αντιλήψεις θα κυριαρχούν
και κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα θα καταπνίγεται.
Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η πλήρης
οθωμανοποίηση όλων των υπηκόων της Τουρκίας. Και είναι ολοκάθαρο
ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ. Άρα πρέπει να
χρησιμοποιηθεί ένοπλη βία. Το δικαίωμα των άλλων εθνοτήτων να έχουν
δικές τους οργανώσεις θα πρέπει να αποκλειστε ί. Κάθε μορφή
αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης θα θεωρείται προδοσία προς την
τουρκική αυτοκρατορία.»
Σε μια μυστική σύσκεψη υπό την προεδρία του Ταλαάτ Πασά, οι
Νεότουρκοι αναφέρουν:
«Τα έθνη που απόμειναν από παλιά στην Αυτοκρατορία μας
μοιάζουν με ξένα και βλαβερά χόρτα που πρέπει να ξεριζωθούν. Να
ξεκαθαρίσουμε τη γη μας. Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της
επανάστασής μας.»
«Θέλω να ζήσει ο Τούρκος. Και θέλω να ζήσει μόνο σ αυτά τα εδάφη
και να είναι ανεξάρτητος. Εκτός των Τούρκων όλα τα άλλα στοιχεία ν α
εξοντωθούν, άσχετα σε ποια θρησκεία ή πίστη ανήκουν. Αυτή η χώρα
πρέπει να καθαρίσει από τα ξένα στοιχεία. Οι Τούρκοι πρέπε ι να κάνουν
την εκκαθάριση.»
Ένας παράγοντας που παρεμβαίνει υπέρ των οθωμανικών
συμφερόντων είναι ο γερμανικός. Οι Γερμανοί έχουν τεράστια
οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα στην Τουρκία. Ελπίζουν ότι με
μια ισχυρή Τουρκία θα ανταγωνίζονται καλύτερα τους Βρετανούς. Γι
αυτό το λόγο η γερμανική πολιτική εκπονεί ένα πρόγραμμα
ακεραιότητας της Τουρκίας, η υλοποίηση του οποίου προϋποθέ τει την
εξόντωση των πληθυσμών εκείνων που ενισχύουν τις φυγόκεντρες τάσεις
στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Τουρκία γίνεται το πιο
σημαντικό πεδίο δράσης των Γερμανών. Κινητήρια δύναμη είναι οι
γερμανικές τράπεζες, οι οποίες έχουν κολοσσιαίες επιχειρήσεις στην
Ασία.
Σε μια προκήρυξη που κυκλοφορεί η «Γερμανική Τράπεζα της
Παλαιστίνης» γράφεται:
«Αν πεινούμε και υποφέρουμε εμείς οι Τούρκοι, αιτία είναι οι
γκιαούρηδες που στα χέρια τους κρατούν τον πλούτο μας και το εμπόριό
μας. Ως πότε θα ανεχόμαστε τις προκλήσεις τους. Μποϋκοτάρετε τα
προϊόντα τους. Σταματήστε κάθε δοσοληψία μαζί τους. Τι τη θέλετε τη
φιλία τους; Ποιο το όφελος να συναδελφώνεστε και να τους προσφέρετε
με τόση ειλικρίνεια την αγάπη και τον πλούτο μας…»
Το κλίμα που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται περιγράφεται στο
άρθρο με τίτλο «Οθωμανοί εις τα όπλα»:
«Ο ιερός πόλεμος είναι θεία εντολή, της οποίας η εγκατάλειψις εις
τοιαύτην εποχήν είναι αδύνατος… Εμπρός αδελφοί, ας ετοιμασθώμεν
από σήμερον να συγκρουσθώμεν μετά των εχθρών, να πίωμεν το αίμα
των.»
Η γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής
Το 1914 αρχίζουν οι μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων της Ιωνίας
και της Ανατολικής Θράκης. Το 1915 γίνεται η γενοκτονία των Αρμενίων
με ενάμιση εκατομμύριο νεκρούς, ενώ το 1916 αρχίζει η γενοκτονία των
Ελλήνων στον Πόντο με 350.000 νεκρούς ως το 1923.
Σε έγγραφο του Αυστριακού υπουργού εξωτερικών προς το
Βερολίνο αναφέρονται τα εξής:
«Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης
καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσουν τους Έλληνες ως
εχθρούς του Κράτους, όπως πριν τους Αρμένιους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν
τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα
επιβίωσης, απ’ τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι
να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα.
Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζόμενων λεηλατούνται από
τα τούρκικα τάγματα τιμωρίας ή καίγονται και καταστρέφονται. Και όλα
τα άλλα μέτρα τα οποία εις τους διωγμούς των Αρμενίων ευρίσκοντο εις
ημερησίαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον των Ελλήνων.»
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για τη γενοκτονία των Ελλήνων
στον μικρασιατικό Πόντο φαίνεται από το παρακάτω κείμενο της
Κεντρικής Ένωσης Ποντίων Ελλήνων εκείνης της περιόδου , στο οποίο
αναφέρονται οι τρόποι εξόντωσης:
«Οι Τούρκοι εκτόπιζαν και εξόριζαν τους Έλληνες μέσα στην
βαρύτερη κακοκαιρία, χωρίς να τους επιτρέψουν να παραλάβουν ούτε
τρόφιμα, ούτε στρώματα. Τα κυβερνητικά όργανα που συνόδευαν τους
εκτοπιζόμενους δεν επέτρεπαν στα θύματά τους να σταθμεύουν σ ε
κατοικημένα μέρη, αλλά μόνο σε μέρη έρημα και εκτεθειμένα στις
χειμερινές συνθήκες. Ο σκοπός ήταν διπλός: πρώτα να μην μπορούν να
στεγασθούν και έπειτα να μην μπορούν να αγοράσουν τρόφιμα. Δεν
επέτρεπαν για κανένα λόγο να δώσουν βοήθεια στους γέρους γονε ίς ή
στα ανήλικα παιδιά και στους αρρώστους, οι οποίοι εγκαταλείπονταν στα
φαράγγια και στα δάση και πέθαιναν από την πείνα ή αποτελειώνονταν
από την λόγχη των Τούρκων.»
Οι Έλληνες του Πόντου αρχίζουν να οργανώνουν ομάδες
αυτοάμυνας των χωριών τους. Μεγάλη συμμετοχή στις ένοπλες ομάδες
έχουν και οι γυναίκες. Σύντομα το κίνημα φουντώνει. Στην ακμή του
αριθμεί σε περισσότερους από 18.000 ένοπλους. Μέχρι το τέλος όμως θα
χαρακτηρίζεται από την πολυδιάσπαση. Όπως μας πληροφορεί ένας
οπλαρχηγός εκείνης της περιόδου, το ποντιακό αντάρτικο στην ακμή του
ήταν μοιρασμένο σε 300 ομάδες με ξεχωριστούς καπετάνιους. Οι
τουρκικές πηγές μιλούν για 25.000 αντάρτες που έγιναν «ο φόβος και ο
τρόμος»
19 Μαΐου 1919
Στις 19 Μαΐου 1919 ο αξιωματικός του Οθωμανικού στρατού Κεμάλ
Πασά (Ατατούρκ), αποβιβάζεται με την υποστήριξη των Άγγλων στην
Σαμψούντα για να καταστείλει το δυναμικό ποντιακό αντάρτικο.
Ο Κεμάλ σύντομα αυτονομείται και αρχίζει τη συγκρότηση ενός
εθνικιστικού τουρκικού κινήματος, εκμεταλλευόμενος τα θρησκευτικά
συναισθήματα των μουσουλμανικών εθνών. Συνεργαζόμενος με
ληστρικές συμμορίες αρχίζει την συγκρότηση στρατού.
Η τουρκική εθνοσυνέλευση δημιουργεί τον «Κεντρικό Στρατό» με
έδρα την Σεβάστεια. Στα καθήκοντα αυτού του στρατού περιλαμβάνονται
η εξόντωση των Ελλήνων ανταρτών του Πόντου. Δύο στρατιές του
στρατού ρίχνονται στην αντιμετώπιση των Πόντιων ανταρτών.
Οι Πόντιοι αντάρτες ζητούν ενίσχυση από την ελληνική
κυβέρνηση. Οι εκκλήσεις τους όμως για στρατιωτική βοήθεια μένουν
αναπάντητες. Σε επιστολή που στέλνουν τον Αύγουστο του 1919
αναφέρουν τα εξής:
«Ενεργώντας κατόπιν εντολής των αρχηγών των αντάρτικων
ομάδων της ιδιαιτέρας μας πατρίδας που αγωνίζονται για την ελευθερία
και την ανεξαρτησία του Πόντου σε ανεξάρτητη Ελληνική Δημοκρατία,
σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα: Ως γνωστόν από πενταετίας ήδη
επαναστάτησαν τα τέκνα του Πόντου και αγωνίζονται κατά του
τουρκισμού με δικούς τους αρχηγούς… Επιβάλλεται η ανάγκη
προμήθειας σ’ αυτούς ενδυμάτων και σκεπασμάτων. Εκτός αυτού
υπάρχει μεγάλη ανάγκη αποστολής φαρμάκων, επιδέσμων κ.λπ.
χρειωδών για τους τραυματίες. Έχουμε επίσης μεγάλη ανάγκη όπλων,
πολυβόλων και μυδραλιοβόλων με όλα τους τα εξαρτήματα. »
Δυστυχώς το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να κατανοήσει την
δυναμική που έχει ο Ποντιακός Αγώνας. Καμιά βοήθεια δεν
αποστέλλεται στους Έλληνες αντάρτες του Πόντου, τη στιγμή που ο
Κεμάλ Πασάς στέλνει κατά των Ποντίων ανταρτών την 3η στρατιά του
τουρκικού στρατού.
Στις 14 Νοεμβρίου 1920 ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές. Η
φιλοβασιλική παράταξη κερδίζει την εξουσία δημαγωγώντας πάνω στην
κούραση του ελληνικού λαού. Η βασιλική παράταξη κατεβαίνει και
κερδίζει τις εκλογές με το σύνθημα «Ειρήνη, αποστράτευση, επάνοδο των
στρατευμένων στα σπίτια τους.»
Ο Ελληνισμός της αντίπερα όχθης δεν αντιμετωπίζεται πια ως
«Ελλάδα» και η αλυτρωτική ιδεολογία που ήταν η κινητήρια δύναμη
μέχρι εκείνη τη στιγμή, αντικαθίσταται από μια καθαρή στρατιωτική
αντίληψη.
Το τέλος του 1921 σφραγίζεται από τις φοβερές ωμότητες στον
μικρασιατικό Πόντο από τους Τούρκους. Ο Βρετανός αρμοστής στην
Κων/πολη πληροφορεί τον υπουργό εξωτερικών ότι:
«Οι Τούρκοι φαίνεται ότι δρουν βάσει προμελετημένου σχεδίου για
την εξόντωση των μειονοτήτων. Όλοι οι άνδρες ηλικίας άνω των 15 ετών
της περιφερείας Τραπεζούντας και της ενδοχώρας εκτοπίστηκαν στα
εργατικά τάγματα του Ερζερούμ, Καρς και Σαρήκαμις. »
Οι αντάρτες βρίσκονται σε κατάσταση απόγνωσης. Καμιά βοήθεια
δεν φτάνει σε αυτούς πλέον. Οι σοβιετικοί έχουν αποκόψει τους δρόμους
εφοδιασμού από τις ελληνικές κοινότητες της Ρωσίας, ενώ η ελληνική
κυβέρνηση δεν απαντά στις αγωνιώδης εκκλήσεις της. Ένα πλοίο που
φορτώνεται στον Πειραιά με όπλα και πυρομαχικά για αυτούς δεν ξεκινά
ποτέ. Ανεξάρτητα από την αδυναμία και την πολυδιάσπασή τους, οι
Πόντιοι αντάρτες φέρνουν σε δύσκολη θέση τον τουρκικό στρατό. Παρ’
όλο που με τον αριθμό τους αντιστοιχούσαν σε μια μεραρχία,
κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν πολλαπλάσιο τουρκικό στρατό.
O Φρούνζε, σοβιετικός απεσταλμένος στην Τουρκία, δεν μπορεί να
αποκρύψει τελείως τις εγκληματικές πράξεις των συμμάχων τους και
δίνει μερικές εικόνες της φρίκης:
«Συναντήσαμε μια μικρή ομάδα από 60 – 70 Έλληνες, οι οποίοι
μόλις είχαν καταθέσει τα όπλα. Όλοι τους είχαν εξαντληθεί στο έπακρο.
Άλλοι έμοιαζαν κυριολεκτικά με σκελετούς. Αντί για ρούχα κρέμονταν
από τους ώμους τους κάτι απίθανα κουρέλια. Στο κέντρο της ομάδας
βρίσκονταν ένας ψηλός κι’ αδύνατος παπάς, φορώντας το καλυμμαύχι
του. Φυσούσε κρύος αέρας και όλη η ομάδα κάτω από τα σπρωξίματα των
συνοδών – στρατιωτών, κατευθυνόταν με πηδηματάκια προς τη Χάβζα.
Μερικοί όταν μας αντίκρισαν, άρχισαν να κλαίνε δυνατά ή μάλλον να
ουρλιάζουν, μια και ο ήχος που ξέφευγε από τα στήθη τους, έμοιαζε
περισσότερο με ουρλιαχτό κυνηγημένου ζώου»
Με το πρόσχημα της καταπολέμησης των ανταρτών και των
αντιποίνων οι Τούρκοι ολοκληρώνουν τη γενοκτονία. Βασισμένος σε μια
σειρά επισήμων αναφορών ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόϋντ Τζωρτζ
προβαίνει σε δημόσιες δηλώσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων:
«Στον Πόντο δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων ανδρών, γυναικών και
παιδιών απελαύνονταν και πέθαιναν. Ήταν καθαρή ηθελημένη
εξολόθρευση. Εξολόθρευση δεν είναι δικιά μου λέξη. Είναι η λέξη που
χρησιμοποιεί η Αμερικανική Αποστολή.»
Ο Αμερικανός ταγματάρχης Γιόουελ δίνει μια εικόνα του
Μικρασιατικού Πόντου το 1921:
«Πτώματα, πτώματα σε όλο το μήκος της πορείας των
εκτοπιζομένων. Φρίκη και πτώματα.»
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Γκίμπονς γράφει:
«Η πεδιάδα της Μαλάτειας ήταν στρωμένη με πτώματα Ελλήνων»
Οι διανοούμενοι και οι πρόκριτοι του Πόντου δικάζονται από το
ψευδεπίγραφο «Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας» που εδρεύει στην
Αμάσεια. Με την κατηγορία ότι έγινε προσπάθεια απόσχισης από την
Τουρκία, εκδόθηκαν εκατοντάδες θανατικές καταδίκες. Περίπου 450
Πόντιοι πεθαίνουν στις κρεμάλες της Αμάσειας.
Η τελευταία πράξη του δράματος γράφτηκε στη Σμύρνη, την
πρωτεύουσα της Ιωνίας, τον Σεπτέμβριο του 1922, κάτω από τα απαθή
βλέμματα των Δυτικών συμμάχων μας.
Όπως γράφει ο Ουϊνστων Τσώρτσιλ:
«Ο Κεμάλ γιόρτασε το θρίαμβό του με τη μεταβολή της Σμύρνης σε
τέφρα και την τεράστια σφαγή του εκεί χριστιανικού πληθυσμού. »
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1922 οι σύμμαχοι υποχρεώνουν την Ελλάδα να
εγκαταλείψει την Ανατολική Θράκη. Με την συνθήκη των Μουδανιών την
παραδίδουν στους Τούρκους. Τριακόσιες χιλιάδες Ανατολικοθρακιώτες
Έλληνες ακολουθούν τον ελληνικό στρατό που αποχωρεί.
Η σημασία της αναγνώρισης της γενοκτονίας
ελληνική προσπάθεια καταγγελίας των διαδικασιών δημιουργίας του
εθνικιστικού τουρκικού κράτους. Θυμίζει την ιστορική ελληνική
παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα και τα δικαιώματα που απορρέουν απ’
αυτήν.
Βλάσης Αγτζίδης
Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας
http://8dim-evosm.thess.sch.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου