...όλα γιά τα ΚΑΣΤΑΝΑ...!

...σιγά σιγά μπαίνουμε στο Χειμώνα και ένα από τα πλέον 
χαρακτηριστικά εδέσματα είναι φυσικά τα κάστανα!
Η καστανιά

Η καστανιά λέγεται και "αρτόδενδρο".
Το αρτόδενδρο είναι δέντρο τροπικό και κατάγεται από 
την Ωκεανία και οι "ρίζες" του είναι βαθιά στην αρχαιότητα, 
όπως αποδεικνύεται από διάφορα ευρήματα της εποχής του Χαλκού. 
Οι καστανιές πρέπει να βρίσκονται σε υψόμετρο πάνω από 250 μέτρα 
και δεν ευδοκιμούν σε χαμηλότερα υψόμετρα. 
Πολλαπλασιάζονται με σπόρο, με μοσχεύματα και με εμβολιασμό.

Το δέντρο ανθίζει κατά την άνοιξη και τα κάστανα ωριμάζουν από 
τις αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι τέλη Νοεμβρίου, ανάλογα με τις 
συνθήκες και την ποικιλία. Κάθε δέντρο μπορεί να δώσει από 
30-50 κιλά κάστανα. 
Το μέγιστο της απόδοσης θεωρείται το 50ο-60ο έτος της ηλικίας του.

Η συγκομιδή γίνεται με τίναγμα των καρπών του δέντρου και 
στη συνέχεια γίνεται μάζεμα με το χέρι. 
Μερικοί στρώνουν δίχτυα για πιο εύκολο μάζεμα. 
Οι καρποί των κάστανων βρίσκονται μέσα σε ένα ξυλώδες περίβλημα 
που έχει αγκάθια εξωτερικά και ανοίγει, όταν οι καρποί ωριμάσουν.
Ανάλογα με το είδος, μέσα στο περίβλημα υπάρχουν 2-3 καρποί και 
σε άλλα είδη μόνο ένας. 
Το μέγεθος του κάστανου έχει να κάνει με την υγρασία, την ποικιλία 
και τη σύσταση του εδάφους. 
Τα νωπά κάστανα περιέχουν 50% νερό, 45% υδατάνθρακες 
και 5% φυτικό έλαιο.
Τα κάστανα τρώγονται ψητά ή βραστά, χρησιμοποιούνται στη 
ζαχαροπλαστική, στη μαγειρική σε διάφορες συνταγές και γίνονται 
και αλεύρι, κυρίως σε διάφορες περιοχές της Ασίας, 
αλλά και της Ευρώπης.
Υπάρχουν δυο είδη κάστανου που συνήθως συναντάμε στο εμπόριο: 
τα αγριοκάστανα και τα μαρόνια (γλυκά και χονδρά). 
Το πρώτο ευδοκιμεί σε ψυχρά κλίματα, και το δεύτερο είναι προϊόν 
καλλιέργειας που προορίζεται για την παρασκευή μαρόν γλασέ, 
μαρμελάδων, γλυκών και αλευριού.
Στη μαγειρική είναι πασίγνωστο ότι στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι 
η γαλοπούλα είναι απαραιτήτως γεμισμένη -εκτός των άλλων- 
και με κάστανα. 
Στη βόρεια Iταλία και στην κεντρική Γαλλία είναι πολύ διαδεδομένο 
το ψωμί από καστανάλευρο, ενώ εκεί όπου το κάστανο έχει 
πρωταγωνιστικό ρόλο είναι σαφώς η ζαχαροπλαστική!

Ιστορία και γεύση 

Το κάστανο, γνωστό από την αρχαιότητα, αποτελούσε 
τη βασική τροφή των κατοίκων που ζούσαν σε ορεινές περιοχές. 
Μην ξεχνάμε πως η πατάτα καλλιεργήθηκε πολύ αργότερα! 
Αντικαθιστούσε επαξίως το ψωμί και το κρέας και για το λόγο αυτό 
ο Ξενοφώντας ονόμαζε την καστανιά «δένδρο του άρτου».

Στην αρχαιότητα τα κάστανα ήταν γνωστά με διάφορα ονόματα 
όπως «Διός βάλανοι»,«Ευβοϊκά κάρυα»,«λόπιμα» ή «Σαρδιαναί βάλανοι», 
αποτελούσαν ένα εκλεκτό συμπλήρωμα στη διατροφή, ή και σε 
κάποιες περιπτώσεις ένα πλήρες φαγητό.

Οι αρχαίοι τούς απέδιδαν συνήθως ελληνική καταγωγή, χωρίς όμως 
να αποκλείουν και τις ανατολίτικες ρίζες τους (συγκεκριμένα από 
την Παφλαγονία). Αλλά και οι βυζαντινοί έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση για 
τα κάστανα που αποτελούσαν ένα βασικό επιδόρπιο στο διαιτολόγιό τους. 
Αργότερα, στο μεσαίωνα, σε περιόδους λοιμών, αποτέλεσαν τη βασική 
τροφή των φτωχών λαών της Ευρώπης και όχι μόνο!

Όταν αγοράζουμε ωμά κάστανα, διαλέγουμε αυτά που έχουν 
λαμπερή φλούδα, χωρίς σκασίματα ή τρύπες.

Τα κάστανα ξεφλουδίζονται εύκολα όταν τα χαράξουμε και 
τα βράσουμε σε λίγο νερό για 5 λεπτά. 
Αφαιρούμε την εξωτερική φλούδα και τα ξαναβράζουμε μέχρι 
να χαλαρώσει και η εσωτερική τους φλούδα, για να τα 
καθαρίσουμε εύκολα.

   

Για να ξεφλουδίσετε εύκολα τα κάστανα που έχετε ψήσει στα κάρβουνα, 
θα πρέπει πρώτα να τα βρέξετε και να τα χαράξετε ελαφρά και 
στη συνέχεια να τα ψήσετε. Θα διαπιστώσετε ότι η φλούδα τους 
φεύγει αμέσως.

    

Ιδιότητες 

Σε αντίθεση με άλλους καρπούς, τα κάστανα περιέχουν λιγότερο λίπος, 
ενώ ταυτόχρονα είναι πλούσια σε μέταλλα, βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά.

Ενώ τα 100 γραμμάρια καρυδιών ξεπερνούν κατά πολύ τις 600 θερμίδες, 
η ίδια ποσότητα των καρπών της καστανιάς ξεπερνά τις 300. 
Παρ’ όλο, όμως που συγκριτικά έχουν λιγότερες θερμίδες, αν προσπαθείτε 
να χάσετε βάρος θα πρέπει να τα καταναλώνετε με μέτρο.

Από διατροφικής άποψης, τα κάστανα είναι παρόμοια με άλλες αμυλώδεις 
τροφές όπως η πατάτα, το καλαμπόκι κ.λπ., ενώ περιέχουν και υψηλής 
ποιότητας πρωτεΐνη. 
Παρόλο που το κάστανο κατατάσσεται στους ξηρούς καρπούς, το βρώσιμο 
τμήμα του καρπού είναι μαλακό και χαρακτηρίζεται από υψηλή 
περιεκτικότητα σε άμυλο, διπλάσιο από την πατάτα, ομοιάζοντας 
περισσότερο με δημητριακό παρά με ξηρό καρπό.

Αποτελούν μια καλή πηγή διαιτητικών φυτικών ινών, παρέχοντας περίπου 
8,1 γραμμ. φυτικών ινών στα 100 γραμμ., δηλαδή το 21% της συνιστώμενης 
ημερήσιας ποσότητας. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στη μείωση των επιπέδων 
της χοληστερόλης, καθώς μειώνουν την απορρόφησή της στο αίμα.

Τα κάστανα ξεχωρίζουν ακόμη, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους 
σε βιταμίνη C, αφού 100 γραμμάρια κάστανα μας παρέχουν 43 mg της 
σημαντικής αυτής βιταμίνης, (η οποία μας προσφέρει αντιοξειδωτική 
προστασία απέναντι στις ελεύθερες ρίζες), δηλαδή περίπου το 70% 
της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης.

Ακόμη, είναι πλούσια σε φυλλικό οξύ, με τα 100 γραμμάρια να 
παρέχουν 62 mg φυλλικού οξέος 
(δηλαδή το 15,5% της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης). 
Το φυλλικό οξύ είναι απαραίτητο για το σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, 
τη σύνθεση του RNA και την αντιγραφή του DNA, ενώ η επαρκής λήψη του 
από τη διατροφή την περίοδο πριν τη σύλληψη και την εγκυμοσύνη, 
βοηθά στην αποτροπή εμφάνισης βλαβών στο νευρικό σωλήνα του εμβρύου.

Είναι καλή πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, όπως ολεϊκού και 
παλμιτολεϊκού οξέος, τα οποία βοηθούν στη μείωση της κακής (LDL) 
χοληστερόλης και αύξηση της καλής (HDL). 
Η μεσογειακή διατροφή, η οποία είναι πλούσια σε διαιτητικές φυτικές ίνες, 
μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικά, 
μπορεί να εμποδίσει την εμφάνιση παθήσεων της καρδιάς και των αρτηριών, 
βελτιώνοντας το λιπιδαιμικό προφίλ.

Όσον αφορά στα μέταλλα, τα κάστανα και πάλι δεν υστερούν αφού περιέχουν 
σίδηρο, ασβέστιο (για τη μεταβίβαση των νευρικών ερεθισμάτων και την 
ενίσχυση των οστών και των δοντιών), κάλιο, μαγνήσιο (αντικαταθλιπτικές 
ιδιότητες και απαραίτητο για την υγεία των μαλλιών), μαγγάνιο, φωσφόρο 
(για τα οστά και την όραση), νάτριο και ψευδάργυρο.

Όσον αφορά, μάλιστα, το κάλιο, η περιεκτικότητά τους είναι αρκετά υψηλή, 
φτάνοντας τα 518 mg στα 100 γραμμάρια. 
Το κάλιο αντισταθμίζει την υπερτασική δράση του νατρίου, ρίχνει τους 
καρδιακούς παλμούς, αλλά και την πίεση, ο σίδηρος εμποδίζει την εμφάνιση 
της μικροκυτταρικής αναιμίας και το μαγνήσιο και ο φώσφορος είναι 
σημαντικά μέταλλα για τον μεταβολισμό των οστών.

Δυνατό σημείο των καστάνων είναι και η περιεκτικότητά τους σε βιταμίνες 
του συμπλέγματος Β (Β1,Β2), καθώς 100 γραμμάρια περιέχουν 
11% νιασίνη, 29% πυριδοξίνη, 100% θειαμίνη και 12% ριβοφλαβίνη.

Όπως τα αμύγδαλα και τα φουντούκια, έτσι και τα κάστανα δεν περιέχουν 
γλουτένη και μπορούν να καταναλώνονται ελεύθερα σε όσους έχουν 
δυσανεξία στη γλουτένη, πάσχουν από κοιλιοκάκη κ.λπ. 
Το κάστανο, ωμό ή ψητό, αποτελεί μια πλήρη τροφή, ιδανική για παιδιά 
στην ανάπτυξη, για όσους αναρρώνουν από διάφορες ασθένειες, 
όπως η έντονη διάρροια, καθώς και για αθλητές.

Τα κάστανα είναι γνωστά για την προστατευτική τους δράση στο 
καρδιαγγειακό και τη συμβολή τους στην καλή λειτουργία του εντέρου, 
ως υποκατάστατο δημητριακών.
Ο φλοιός της καστανιάς είναι, επίσης, αντιπυρετικός και τα φύλλα της 
χρησιμοποιούνται για την καταπράυνση του κοκίτη κ.α.

Πώς να τα επιλέξετε και να τα αποθηκεύσετε

Αν πρόκειται να αγοράσετε κάστανα προκειμένου να τα ψήσετε ή 
να τα βράσετε μόνοι σας, επιλέξτε τα μεγάλα σε μέγεθος και 
τα πιο φρέσκα, καθώς λόγω του ότι είναι πλούσια σε άμυλο και έχουν 
λιγότερα λιπαρά από άλλους καρπούς, τείνουν να χαλάνε γρήγορα. 
Για να επιβεβαιώσετε το ότι είναι φρέσκα, λόγω του ότι είναι δύσκολο 
να βεβαιωθείτε από το εξωτερικό τους περίβλημα, ανοίξτε 1-2 και 
ελέγξτε αν η ψίχα τους είναι βαριά, σκληρή και ανοιχτόχρωμη.

Όσον αφορά στην αποθήκευσή τους στο σπίτι, θα πρέπει να 
τους συμπεριφερθείτε όπως στα φρούτα και τα λαχανικά. 
Τοποθετήστε τα στο ψυγείο, μέσα σε πλαστική σακούλα, 
απ’ όπου έχετε αφαιρέσει τον αέρα, έτσι ώστε να τα 
διατηρήσετε για λίγες εβδομάδες