Ο Ιπποκράτης εξετάζει ένα παιδί
Πίνακας του Robert Thom (1950)
Hippocrates is examining a child. Table of Robert Thom (1950)
[...]
[5] Η αρρώστια λοιπόν αυτή δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, πιο θεϊκή από τις άλλες αρρώστιες. Κάθε άλλο. Όπως όλες οι αρρώστιες έχουν τη φύση τους, αυτό που κάνει ώστε να γεννηθεί η κάθε μια, έχει και αυτή τη φύση της και την αιτία της.
Ακόμη πιστεύω ότι είναι αρρώστια που γιατρεύεται, όχι λιγότερο αυτή από άλλες αρρώστιες, φτάνει να μην έχει πια ριζώσει από την πολυκαιρία, σε σημείο που να είναι πιο δυνατή από τα φάρμακα που προσφέρουμε. Έπειτα έχει την αρχή της, όπως και οι άλλες αρρώστιες, στην κληρονομικότητα. Αν δηλαδή από άνθρωπο με φλεγματική4 ιδιοσυγκρασία γεννιέται άνθρωπος με φλεγματική κι αυτός ιδιοσυγκρασία, ή από άνθρωπο με χολώδη ιδιοσυγκρασία άνθρωπος με χολώδη κι αυτός ιδιοσυγκρασία, αν από φυματικό γεννιέται φυματικός κι από άνθρωπο με πειραγμένη τη σπλήνα του άνθρωπος που έχει κι αυτός πειραγμένη τη σπλήνα του, τι εμποδίζει, αν ο πατέρας ή η μητέρα κάποιου υπέφερε από την αρρώστια αυτή, αυτών των ανθρώπων ένα παιδί να υποφέρει κι αυτό από την ίδια αρρώστια; Γιατί το σπέρμα ξεκινάει από όλα τα μέρη του σώματος, από τα γερά γερό, από τα αρρωστιάρικα αρρωστιάρικο. Άλλη μεγάλη απόδειξη ότι δεν είναι καθόλου πιο θεϊκή αυτή από τις άλλες αρρώστιες: ενώ παρουσιάζεται σε όσους έχουν εκ γενετής ιδιοσυγκρασία φλεγματική, δεν προσβάλλει αυτούς που έχουν ιδιοσυγκρασία χολώδη. Αν όμως ήταν πιο θεϊκή από τις άλλες, θα έπρεπε να τους προσβάλλει όλους η αρρώστια αυτή χωρίς διάκριση και να μην ξεχωρίζει χολώδη ή φλεγματικό.
Ακόμη πιστεύω ότι είναι αρρώστια που γιατρεύεται, όχι λιγότερο αυτή από άλλες αρρώστιες, φτάνει να μην έχει πια ριζώσει από την πολυκαιρία, σε σημείο που να είναι πιο δυνατή από τα φάρμακα που προσφέρουμε. Έπειτα έχει την αρχή της, όπως και οι άλλες αρρώστιες, στην κληρονομικότητα. Αν δηλαδή από άνθρωπο με φλεγματική4 ιδιοσυγκρασία γεννιέται άνθρωπος με φλεγματική κι αυτός ιδιοσυγκρασία, ή από άνθρωπο με χολώδη ιδιοσυγκρασία άνθρωπος με χολώδη κι αυτός ιδιοσυγκρασία, αν από φυματικό γεννιέται φυματικός κι από άνθρωπο με πειραγμένη τη σπλήνα του άνθρωπος που έχει κι αυτός πειραγμένη τη σπλήνα του, τι εμποδίζει, αν ο πατέρας ή η μητέρα κάποιου υπέφερε από την αρρώστια αυτή, αυτών των ανθρώπων ένα παιδί να υποφέρει κι αυτό από την ίδια αρρώστια; Γιατί το σπέρμα ξεκινάει από όλα τα μέρη του σώματος, από τα γερά γερό, από τα αρρωστιάρικα αρρωστιάρικο. Άλλη μεγάλη απόδειξη ότι δεν είναι καθόλου πιο θεϊκή αυτή από τις άλλες αρρώστιες: ενώ παρουσιάζεται σε όσους έχουν εκ γενετής ιδιοσυγκρασία φλεγματική, δεν προσβάλλει αυτούς που έχουν ιδιοσυγκρασία χολώδη. Αν όμως ήταν πιο θεϊκή από τις άλλες, θα έπρεπε να τους προσβάλλει όλους η αρρώστια αυτή χωρίς διάκριση και να μην ξεχωρίζει χολώδη ή φλεγματικό.
[6] Η πραγματική λοιπόν αιτία για την αρρώστια αυτή -όπως και για όλες τις σοβαρές αρρώστιες- είναι ο εγκέφαλος. Με ποιον ακριβώς τρόπο γεννιέται η αρρώστια και με ποια αφορμή, θα προσπαθήσω τώρα να το εξηγήσω καθαρά.
.................................
[21] Η αρρώστια που πραγματευθήκαμε, αυτή που τη λένε ιερή, έχει την αρχή της στις ίδιες αιτίες με τις άλλες αρρώστιες: στα εισερχόμενα και στα εξερχόμενα από τον οργανισμό του ανθρώπου, στο ψύχος, στον ήλιο, στους ανέμους που αλλάζουν συνεχώς και που ποτέ δεν μένουν ήσυχοι. Όλα αυτά είναι θεϊκά πράγματα. Δεν υπάρχει επομένως λόγος να ξεχωρίζουμε την αρρώστια αυτή και να τη θεωρούμε πιο θεϊκή από τις άλλες· όλες τους είναι θεϊκές και όλες τους είναι ανθρώπινες. Η κάθε αρρώστια έχει τη δική της φύση και τη δική της δύναμη, και απέναντι σε καμιά δεν μένουμε αμήχανοι και ανίκανοι να βρούμε μια διέξοδο. Τις πιο πολλές αρρώστιες τις γιατρεύει εκείνο ακριβώς που τις γεννά. Συγκεκριμένα: Τα πράγματα είναι τροφή το ένα για το άλλο -άλλο για το ένα, άλλο για το άλλο-, μπορεί όμως το ένα να γίνει στο άλλο και καταστροφή. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το ξέρει ο γιατρός, ώστε, διακρίνοντας την κατάλληλη για κάθε ξεχωριστή περίπτωση στιγμή, άλλοτε να προσφέρει αυτό που είναι τροφή και να ωφελεί, και άλλοτε, αφαιρώντας το, να βλάπτει. Γιατί και στην αρρώστια αυτή, το ίδιο όπως και σε όλες τις αρρώστιες, έχουμε την υποχρέωση όχι να δυναμώνουμε την πάθηση αλλά να την ταλαιπωρούμε, προσφέροντας ό,τι της είναι πιο αντίθετο· ποτέ εκείνο στο οποίο έχει εθισθεί.
Γιατί με τον εθισμό η αρρώστια προοδεύει και ακμάζει, ενώ με ό,τι της είναι αντίθετο χάνει τη δύναμη της και εκλείπει. Οπωσδήποτε, όποιος μπορεί με κατάλληλη δίαιτα να κάνει το σώμα του ανθρώπου ξηρό ή υγρό, ψυχρό ή θερμό, αυτός μπορεί και να γιατρεύει την αρρώστια που πραγματευθήκαμε χωρίς να καταφεύγει σε καθαρμούς και μαγγανείες -φτάνει να μπορεί κάθε φορά να διακρίνει την κατάλληλη για κάθε χρήσιμη ενέργεια στιγμή.
Γιατί με τον εθισμό η αρρώστια προοδεύει και ακμάζει, ενώ με ό,τι της είναι αντίθετο χάνει τη δύναμη της και εκλείπει. Οπωσδήποτε, όποιος μπορεί με κατάλληλη δίαιτα να κάνει το σώμα του ανθρώπου ξηρό ή υγρό, ψυχρό ή θερμό, αυτός μπορεί και να γιατρεύει την αρρώστια που πραγματευθήκαμε χωρίς να καταφεύγει σε καθαρμούς και μαγγανείες -φτάνει να μπορεί κάθε φορά να διακρίνει την κατάλληλη για κάθε χρήσιμη ενέργεια στιγμή.
Ιπποκράτης, Περὶ ἱερῆς νούσου §§ 1-6, 21
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ
[5] τὸ δὲ νόσημα τοῦτο οὐδέν τί μοι δοκεῖ θειότερον εἶναι τῶν λοιπῶν, ἀλλὰ φύσιν μὲν ἔχειν καὶ τὰ ἄλλα νοσήματα ὅθεν ἕκαστα γίνεται, φύσιν δὲ τοῦτο καὶ πρόφασιν· καὶ ἰητὸν εἶναι, καὶ οὐδὲν ἧσσον ἑτέρων, ὅ τι ἂν μὴ ἤδη ὑπὸ χρόνου πολλοῦ καταβεβιασμένον ᾖ ὥστε ἰσχυρότερον εἶναι τῶν φαρμάκων τῶν προσφερομένων. ἄρχεται δὲ ὥσπερ καὶ τἄλλα νοσήματα κατὰ γένος· εἰ γὰρ ἐκ φλεγματώδεος φλεγματώδης, καὶ ἐκ χολώδεος χολώδης γίνεται, καὶ ἐκ φθινώδεος φθινώδης, καὶ ἐκ σπληνώδεος σπληνώδης, τί κωλύει, ὅτῳ πατὴρ ἢ μήτηρ εἴχετο τούτῳ τῷ νοσήματι, τούτων καὶ τῶν ἐκγόνων ἔχεσθαί τινα; ὡς ὁ γόνος ἔρχεται πάντοθεν τοῦ σώματος, ἀπό τε τῶν ὑγιηρῶν ὑγιηρὸς καὶ ἀπό τῶν νοσερῶν νοσερός. ἕτερον δὲ μέγα τεκμήριον ὅτι οὐδὲν θειότερόν ἐστι τῶν λοιπῶν νοσημάτων· τοῖσι γὰρ φλεγματώδεσι φύσει γίνεται, τοῖσι δὲ χολώδεσιν οὐ προσπίπτει· καίτοι εἰ θειότερόν ἐστι τῶν ἄλλων, τοῖσιν ἅπασιν ὁμοίως ἔδει γίνεσθαι τὴν νοῦσον ταύτην, καὶ μὴ διακρίνειν μήτε χολώδεα μήτε φλεγματώδεα.
[6] ἀλλὰ γὰρ αἴτιος ὁ ἐγκέφαλος τούτου τοῦ πάθεος, ὥσπερ καὶ τῶν ἄλλωννοσημάτων τῶν μεγίστων· ὅτῳ δὲ τρόπῳ καὶ ἐξ οἵης προφάσιος γίνεται, ἐγὼ φράσω σάφα.
..........................
[21] αὕτη δὲ ἡ νοῦσος ἡ ἱερὴ καλεομένη ἀπὸ τῶν αὐτῶν προφασίων γίνεται ἀφ᾽ ὧν καὶ αἱ λοιπαί, ἀπὸ τῶν προσιόντων καὶ ἀπιόντων καὶ ψύχεος καὶ ἡλίου καὶ πνευμάτων μεταβαλλομένων τε καὶ οὐδέποτε ἀτρεμιζόντων. ταῦτα δ᾽ ἐστὶ θεῖα, ὥστε μηδὲν δεῖ ἀποκρίνοντα τὸ νόσημα θειότερον τῶν λοιπῶν νομίσαι, ἀλλὰ πάντα θεῖα καὶ πάντα ἀνθρώπινα· φύσιν δὲ ἕκαστον ἔχει καὶ δύναμιν ἐφ᾽ ἑωυτοῦ, καὶ οὐδὲν ἄπορόν ἐστιν οὐδὲ ἀμήχανον· ἀκεστά τε τὰ πλεῖστά ἐστι τοῖς αὐτοῖσι τούτοισιν ἀφ᾽ ὧν καὶ γίνεται. ἕτερον γὰρ ἑτέρῳ τροφή ἐστι, τοτὲ δὲ καὶ κάκωσις. τοῦτο οὖν δεῖ τὸν ἰητρὸν ἐπίστασθαι, ὅπως τὸν καιρὸν διαγινώσκων ἑκάστου τῷ μὲν ἀποδώσει τὴν τροφὴν καὶ αὐξήσει, τῷ δὲ ἀφαιρήσει καὶ κακώσει. χρὴ γὰρ καὶ ἐν ταύτῃ τῇ νούσῳ καὶ ἐν τῇσιν ἄλλῃσιν ἁπάσῃσι μὴ αὐξάνειν τὰ νοσήματα, ἀλλὰ τρύχειν προσφέροντα τῇ νούσῳ τὸ πολεμιώτατον ἑκάστῃ καὶ μὴ τὸ σύνηθες· ὑπὸ μὲν γὰρ τῆς συνηθείης θάλλει τε καὶ αὔξεται, ὑπὸ δὲ τοῦ πολεμίου φθίνει τε καὶ ἀμαυροῦται. ὅστις δὲ ἐπίσταται ἐν ἀνθρώποισι ξηρὸν καὶ ὑγρὸν ποιεῖν καὶ ψυχρὸν καὶ θερμὸν ὑπὸ διαίτης, οὗτος καὶ ταύτην τὴν νόσον ἰῷτο ἄν, εἰ τοὺς καιροὺς διαγινώσκοι τῶν συμφερόντων, ἄνευ καθαρμῶν καὶ μαγείης.
ΙΠΠΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ
90. – Περὶ ἱερῆς νούσου §§ 1-6, 21
Ορθολογισμός και παραδοσιακή ιατρική
Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πραγματεία Περί ἱερῆς νούσου είναι μια από τις περίπου 60 που συγκροτούν την Ιπποκρατική συλλογή -πιθανώς μάλιστα μία από τις παλαιότερες. Όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα έργα της συλλογής, δεν γνωρίζουμε αν προέρχεται από τον ίδιο τον Ιπποκράτη (περ. 460-περ. 370 π.Χ.) ή από την ιπποκρατική σχολή. Έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι το έργο προέρχεται από την άλλη μεγάλη ιατρική σχολή της αρχαιότητας, τη σχολή της Κνίδου (στη Μικρασιατική ακτή, απέναντι από την Κω). Το πνεύμα που εκφράζει είναι κατά βάση σύμφωνο με τις πεφωτισμένες απόψεις των σοφιστών, με τους οποίους οι σύγχρονοί τους γιατροί παρουσιάζουν αξιοπρόσεκτες ομοιότητες. Ο συγγραφέας στρέφεται κατά της δεισιδαιμονίας, ασκώντας ορθολογική κριτική. Η λεγόμενη ἱερὴ νόσος (η επιληψία) δεν είναι, υποστηρίζει, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο ιερή από τις υπόλοιπες αρρώστιες. Οφείλεται και αυτή, όπως και εκείνες, σε φυσικές αιτίες και συνεπώς ανάλογους δρόμους πρέπει να ακολουθεί και η θεραπεία. Υπεύθυνες για την αρρώστια είναι κατ᾽ αυτόν διεργασίες που συντελούνται στον εγκέφαλο, τον οποίο θεωρεί το κέντρο του σώματος, αποκλίνοντας από την μακραίωνη παράδοση που θεωρούσε κέντρο του σώματος την καρδιά ή το διάφραγμα (φρένες).
90. – Περὶ ἱερῆς νούσου §§ 1-6, 21
Ορθολογισμός και παραδοσιακή ιατρική
Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πραγματεία Περί ἱερῆς νούσου είναι μια από τις περίπου 60 που συγκροτούν την Ιπποκρατική συλλογή -πιθανώς μάλιστα μία από τις παλαιότερες. Όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα έργα της συλλογής, δεν γνωρίζουμε αν προέρχεται από τον ίδιο τον Ιπποκράτη (περ. 460-περ. 370 π.Χ.) ή από την ιπποκρατική σχολή. Έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι το έργο προέρχεται από την άλλη μεγάλη ιατρική σχολή της αρχαιότητας, τη σχολή της Κνίδου (στη Μικρασιατική ακτή, απέναντι από την Κω). Το πνεύμα που εκφράζει είναι κατά βάση σύμφωνο με τις πεφωτισμένες απόψεις των σοφιστών, με τους οποίους οι σύγχρονοί τους γιατροί παρουσιάζουν αξιοπρόσεκτες ομοιότητες. Ο συγγραφέας στρέφεται κατά της δεισιδαιμονίας, ασκώντας ορθολογική κριτική. Η λεγόμενη ἱερὴ νόσος (η επιληψία) δεν είναι, υποστηρίζει, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο ιερή από τις υπόλοιπες αρρώστιες. Οφείλεται και αυτή, όπως και εκείνες, σε φυσικές αιτίες και συνεπώς ανάλογους δρόμους πρέπει να ακολουθεί και η θεραπεία. Υπεύθυνες για την αρρώστια είναι κατ᾽ αυτόν διεργασίες που συντελούνται στον εγκέφαλο, τον οποίο θεωρεί το κέντρο του σώματος, αποκλίνοντας από την μακραίωνη παράδοση που θεωρούσε κέντρο του σώματος την καρδιά ή το διάφραγμα (φρένες).
*Στο απόσπασμα ο συγγραφέας εκφράζει την άποψή του περί φυσικής προελεύσεως της αρρώστιας, ασκώντας οξύτατη κριτική στους "μάγους και εξορκιστές", που τους κατηγορεί ως αδαείς αγύρτες. Στην τελευταία παράγραφο ανακεφαλαιώνει τις εισαγωγικές του θέσεις και υποδεικνύει ως βασική θεραπευτική αγωγή την αρχή να προσφέρεται στον άρρωστο ό,τι είναι αντίθετο στην αρρώστια (τὰ πολεμιώτατα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου